એક સમયે વિશ્વનો સૌથી શક્તિશાળી પાસપોર્ટ ગણાતો યુએસ પાસપોર્ટ પહેલીવાર હેનલી પાસપોર્ટ ઇન્ડેક્સની ટોચની ૧૦ યાદીમાંથી બહાર નીકળી ગયો છે. ૨૦ વર્ષ પહેલાં શરૂ થયેલી આ રેંકિંગમાં યુએસ હવે ૧૨મા સ્થાને સરકી ગયું છે અને મલેશિયા સાથે આ સ્થાન શેર કરી રહ્યું છે. આ ઘટાડો વૈશ્વિક રાજદ્વારી અને વિઝા નીતિઓમાં ફેરફારનું પરિણામ છે જેના કારણે યુએસ પાસપોર્ટની તાકાત ઘટી ગઈ છે.
યુએસ રેન્કિંગમાં કેમ ઘટાડો થયો?
હેનલી પાસપોર્ટ ઇન્ડેક્સ અનુસાર ઇન્ટરનેશનલ એર ટ્રાન્સપોર્ટ એસોસિએશન (IATA) ના ડેટાના આધારે, યુએસ પાસપોર્ટ ધારકો પાસે હવે ૨૨૭ દેશોમાંથી માત્ર ૧૮૦ દેશોમાં વિઝા-મુક્ત મુસાફરીની સુવિધા છે. આ સંખ્યા એક દાયકા પહેલા ટોચના ક્રમ કરતાં નોંધપાત્ર રીતે ઓછી છે. નિષ્ણાતો કહે છે કે બ્રાઝિલ જેવા દેશોએ યુએસ સાથે વિઝા-મુક્ત મુસાફરી કરારો સમાપ્ત કર્યા કારણ કે યુએસએ વળતર આપ્યું ન હતું. વધુમાં ચીન અને વિયેતનામએ પણ યુએસને તેમની વિઝા-મુક્ત યાદીમાંથી બાકાત રાખ્યું છે. પાપુઆ ન્યુ ગિની, મ્યાનમાર અને સોમાલિયાની નવી ઇવિઝા સિસ્ટમે યુએસ પાસપોર્ટની પહોંચને વધુ મર્યાદિત કરી છે.
યુએસ વિઝા નીતિઓ પણ આ ઘટાડાનું એક મુખ્ય કારણ છે. જ્યારે યુએસ નાગરિકો 180 દેશોમાં વિઝા વિના મુસાફરી કરી શકે છે ત્યારે યુએસ ફક્ત 46 દેશોના નાગરિકોને વિઝા વિના દેશમાં પ્રવેશવાની મંજૂરી આપે છે. હેનલી ઓપનનેસ ઇન્ડેક્સમાં યુએસ 77મા ક્રમે છે, જે દર્શાવે છે કે તે આતિથ્યની દ્રષ્ટિએ ઓસ્ટ્રેલિયાથી નોંધપાત્ર રીતે પાછળ છે. આ તફાવત યુએસમાં સૌથી મોટો છે. નિષ્ણાતો કહે છે કે વિશ્વભરના દેશો યુએસની કડક નીતિઓનો સમાન રીતે પ્રતિસાદ આપી રહ્યા છે.
સિંગાપોર નંબર વન, ચીનનું રેન્કિંગ પણ સુધર્યું
સિંગાપોર 193 દેશોમાં વિઝા-મુક્ત મુસાફરી સાથે પ્રથમ ક્રમે છે જ્યારે દક્ષિણ કોરિયા (190) અને જાપાન (189) અનુક્રમે બીજા અને ત્રીજા ક્રમે છે. ચીને છેલ્લા દાયકામાં તેના પાસપોર્ટની શક્તિમાં નોંધપાત્ર વધારો કર્યો છે. ૨૦૧૫માં ૯૪મા ક્રમે રહેતું ચીન હવે ૬૪મા ક્રમે પહોંચી ગયું છે, જેમાં ૩૭ વધુ દેશો વિઝા-મુક્ત મુસાફરી ઓફર કરે છે, જેનાથી કુલ સંખ્યા ૮૨ થઈ ગઈ છે. તેનાથી વિપરીત ચીન ૭૬ દેશોને વિઝા-મુક્ત મુસાફરીની મંજૂરી આપે છે જે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ કરતા ૩૦ વધુ છે. તાજેતરમાં ચીને રશિયાને પણ તેની વિઝા-મુક્ત યાદીમાં ઉમેર્યું. ભારત આ યાદીમાં ૮૫મા ક્રમે છે જ્યાં તેના નાગરિકો ૫૭ દેશોમાં વિઝા-મુક્ત મુસાફરીનો આનંદ માણી રહ્યા છે.
અમેરિકન પાસપોર્ટની ઘટતી જતી શક્તિ અને વૈશ્વિક અનિશ્ચિતતાએ અમેરિકનોને બીજી નાગરિકતા અથવા રહેઠાણ મેળવવા માટે પ્રેરિત કર્યા છે. નિષ્ણાતો માને છે કે જો યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ તેની વિઝા નીતિઓ વધુ ખોલશે નહીં તો તેનો પાસપોર્ટ વધુ નબળો પડી શકે છે. બીજી બાજુ સિંગાપોર, દક્ષિણ કોરિયા અને ચીન જેવા દેશો તેમની રાજદ્વારી શક્તિ અને ખુલ્લી નીતિઓને કારણે વૈશ્વિક મુસાફરી વિશ્વમાં વધુ આગળ વધી શકે છે.
