જુના છાપા, મેગેઝીન, પુસ્તકો દરેક પ્રકારના જુના વપરાયેલા કાગળોની રદ્દીનું કામકાજ વર્ષોથી કરતાં એક કાકા હતા. કાકા અનુભવી હતા, નિશાળમાં ગયા ન હતા પણ નાનપણથી જ અક્ષરોને મહેનત કરીને વાંચતા શીખી ગયા હતા, સતત વાંચતા. આટલા વર્ષો કાગળો વચ્ચે કામ કર્યું હતું અને ઘણું વાંચન કર્યું હતું એટલે નિશાળમાં કે કોલેજમાં પગ નહોતો મુક્યો છતાં ઘણા જાણકાર હતા.
કાકા વાતો કરવાના પણ ઘણા શોખીન હતા. દુકાને કોઈપણ આવે તો રદ્દી જોખતાં અને પૈસા આપતાં થતા પાંચ–સાત મીનીટમાં પણ એટલી સરસ વાતો કરતા કે બધાને તેમની વાતો સાંભળવી ગમતી. વર્ષો આમ જ વિત્યા કાકાનું વાંચન અને અનુભવ દિવસે દિવસે સમૃદ્ધ બન્યા હતા. હવે તો જે કોઈ દુકાને આવે તે ખાસ વધારે રોકાતું અને કાકા આજે શું નવું જાણવા જેવું? સમજવા જેવું તેમ પૂછતું અને કાકા કઇંક સરસ વાત કરતા. એક દિવસ એક યુવાન આવ્યો તેને ઘણા બધા પુસ્તકો કાકાને આપતાં કહ્યું, ‘આ લો બધા પુસ્તકો, બહુ મહેનત કરું છું.
બે વર્ષ ફેલ થઈ બગાડ્યા પણ પરીક્ષા પાસ નથી કરી શકતો હવે આગળ ભણવું જ નથી..’ કાકા પુસ્તકો સરખા ગોઠવતા બોલ્યા, ‘ભાઈ ભણતર અધૂરું રાખીશ તો ડીગ્રી વિના આગળ શું કરીશ.’ યુવાન બોલ્યો, ‘ખબર નથી’ કાકાએ એક સાવ જુનું થયેલું ફાટેલો એક કાગળ હાથમાં લીધો અને તે યુવાનને આપતાં કહ્યું, ‘કે જો આ તારો ભૂતકાળ છે; જે વર્ષ બગડ્યા તેને ભૂલી જા જીવનમાંથી કાઢીને ફેંકી દે.’ પછી આજનું છાપું લઈને યુવાનને આપ્યું અને કહ્યું, ‘ભાઈ જે આ આજનું છાપું તારો વર્તમાન છે… તારો આજનો દિવસ જેનો તારે આજે જ સારામાં સારો ઉપયોગ કરવાનો છે નહી તો આ વાંચવા લાયક ઉપયોગી છાપુ આવતીકાલે નકામી રદ્દી બની જશે.’ યુવાન કાકાની વાત શાંતિથી સાંભળી રહ્યો હતો.
કાકાએ તેના બધા પુસ્તકો બરાબર ગોઠવ્યા અને બાંધ્યા અને તેનું વજન કરવાને બદલે તેને યુવાનના હાથમાં આપ્યા અને કહ્યું, ‘ભાઈ આપણું ભવિષ્ય એક પ્રશ્નપત્ર છે તેમાં શું પૂછાશે તે કોઈને ખબર નથી…પણ દોસ્ત તારું ભવિષ્ય આ પુસ્તકોમાં છે બરાબર વાંચ અને બરાબર લખ અને બરાબર સમજ તો આ પુસ્તકો વાંચીને તું ભણવાની પરીક્ષા પાસ કરી લઈશ અને જો ખોટો નિર્ણય લઈશ તો જીવનની પરીક્ષામાં નાપાસ થઈ જઈશ. બે વર્ષ બગડ્યા તે ભૂલી જા પણ જો આજે સાચો નિર્ણય લઇ ભણી લઈશ તો ભવિષ્યના બધા વર્ષો સુધરી જશે તે સમજ અને જો ખોટો નિર્ણય લઈશ. ભણવાનું અધૂરું છોડીશ તો જીવન આ ખૂણામાં પડેલા ટીશ્યુ પેપર જેવું બની જશે જેની કોઈ કિંમત નહિ રહે.’ અનુભવી કાકાએ યુવાનને સાચી સમજ આપી અને યુવાન બધા પુસ્તકો લઈને વધુ મહેનતના નિશ્ચય સાથે ઘરે ગયો.
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.
