જે દેશનો કિસાન દુ:ખી હોય તે દેશની આર્થિક પ્રગતિનું કોઈ મૂલ્ય આંકી શકાય નહીં. ભારતનો વિકાસ થયો છે, પણ તે વિકાસનાં ફળ ગરીબ અને મધ્યમ વર્ગનાં કિસાનો સુધી પહોંચ્યાં નથી. ગરીબ કિસાન આખો દિવસ પોતાના ખેતરમાં મજૂરી કરે તે પછી પણ તેને તેની પેદાશના ઉચિત દામ મળતા નથી. અનાજના વેપારીઓ કાર્ટેલ બનાવીને કિસાનનો માલ સસ્તામાં પડાવી લે છે અને બજારમાં મોંઘા ભાવે વેચે છે. આ કારણે એક તરફ કિસાનો લૂંટાય છે તો બીજી તરફ વપરાશકારો પણ લૂંટાય છે. કિસાનોની માગણી છે કે તેમને લઘુતમ ટેકાના ભાવોની ગેરન્ટી મળવી જોઈએ, પણ સરકાર તેવી ગેરન્ટી આપવા તૈયાર નથી, કારણ કે સરકાર ઇચ્છતી જ નથી કે કિસાનો પગભર થાય. દેશના કેટલાક ઉદ્યોગપતિઓની નજર કિસાનોની ફળદ્રુપ જમીન પર છે. તેઓ કિસાનોને લોન આપીને તેમની જમીન હડપ કરવા માગે છે.
સરકાર પણ તેમની સાથે છે. આ કારણે જ સરકારે ત્રણ કૃષિ કાનૂનો બનાવ્યા હતા, જેમાં કિસાનને તેની જ જમીન પર વેઠિયો મજૂર બનાવવાની જોગવાઈ હતી. આ કાનૂનો સામે દેશભરના કિસાનો દ્વારા લાંબું આંદોલન ચલાવવામાં આવ્યું, જેને પરિણામે સરકારે પીછેહઠ કરવી પડી હતી અને ત્રણ કાનૂનો પાછા ખેંચી લેવા પડ્યા હતા. જો કે સરકાર ફરી પાછલા બારણે આ કાનૂનો પાછા લાવવાની વેતરણ કરી રહી છે, જેની સામે ફરી એક વાર પંજાબ, હરિયાણા અને પશ્ચિમ ઉત્તર પ્રદેશનાં ખેડૂતો આંદોલન કરી રહ્યાં છે.
સોમવારે નોઈડામાં ૪૦ થી ૪૫ હજાર ખેડૂતો સંસદનો ઘેરાવ કરવા માટે મહામાયા ફ્લાયઓવર પર પહોંચી ગયાં હતાં. મોટા ભાગનાં ખેડૂતો સંયુક્ત કિસાન મોરચાના બેનર હેઠળ એક થયાં છે. આ ૧૦ જુદાં જુદાં ખેડૂતમંડળોનું સંગઠન છે, જેમાં ભારતીય કિસાન યુનિયન ટિકૈત, ભારતીય કિસાન યુનિયન મહાત્મા ટિકૈત, ભારતીય કિસાન યુનિયન અજગર, ભારતીય કિસાન યુનિયન કૃષક શક્તિ, ભારતીય કિસાન પરિષદ, અખિલ ભારતીય કિસાન સભા, કિસાન એકતા પરિષદ, કિસાન મજદૂર સંઘર્ષ મોરચા, જય જવાન-જય કિસાન મોરચા વગેરે સંગઠનો જોડાયાં હતાં. તેમાં ઓર્ગેનાઈઝેશન આગ્રા જેવી મોટી અને મહત્ત્વપૂર્ણ સંસ્થાઓનો પણ સમાવેશ થાય છે.
વિરોધ કરવા માટે રસ્તા પર ઉતરેલા ખેડૂતો મુખ્યત્વે પશ્ચિમ ઉત્તર પ્રદેશ, પંજાબ અને હરિયાણાનાં છે. તેમની પ્રથમ બેચ ૬ ડિસેમ્બરે શંભુ અને ખનૌરી બોર્ડર દ્વારા દિલ્હીમાં પ્રવેશવા માટે તૈયાર છે. દિલ્હી તરફ કૂચની સાથે સાથે કેરળ, ઉત્તરાખંડ અને તમિલનાડુમાં પણ દેખાવો કરવાની વાત છે. અહીં ખેડૂતો પોતપોતાનાં રાજ્યોની વિધાનસભાઓ તરફ આગળ વધીને તેમને ઘેરી લેવાનો ઇરાદો ધરાવે છે. સમય જતાં દિલ્હીને અડીને આવેલા પશ્ચિમ ઉત્તર પ્રદેશનાં વધુ ખેડૂતો પણ આ વિરોધમાં જોડાય તેવી શક્યતા છે.ખેડૂતોની માંગણીઓ હાલમાં મુખ્યત્વે જમીન સંપાદન, વાજબી વળતર, પાકના લઘુતમ ટેકાના ભાવ (એમએસપી)ની ગેરંટી અને ખેડૂતોની બાકી સમસ્યાઓના નિરાકરણ માટે છે.
ખેડૂતોના આંદોલનને કારણે આ વખતે ગોરખપુરને લઈને મોટી ચર્ચા ચાલી રહી છે. ખેડૂતોનો આરોપ છે કે ગૌતમ બુદ્ધ નગરના ખેડૂતોને ગોરખપુર હાઈ વે પ્રોજેક્ટની જેમ ચાર ગણું વળતર આપવામાં આવ્યું નથી. ઉપરાંત ૨૦૧૪ થી સર્કલ રેટમાં કોઈ વધારો થયો નથી.ખેડૂતો નવા જમીન સંપાદન કાયદાનો લાભ લેવા અને ઉચ્ચ સત્તા સમિતિની ભલામણોને અમલમાં મૂકવાનો પણ ઇરાદો ધરાવે છે. જેમાં વસ્તીવાળા વિસ્તારમાં ૧૦ ટકા પ્લોટ, બજાર દર કરતાં ચાર ગણું વળતર, જમીનવિહોણા ખેડૂતોનાં બાળકોને રોજગારી અને પુનર્વસનની માંગણી મહત્ત્વની છે.આ ઉપરાંત, તેઓ જૂની પરંતુ મોટી માંગણીઓ પૈકીની એક માટે રેલી કરી રહ્યા છે.
તેઓ લોન માફી, પેન્શન યોજના, વીજળીના દરમાં વધારો નહીં કરવો અને અગાઉના આંદોલનમાં નોંધાયેલા પોલીસ કેસ પાછા ખેંચવાની માગણી પણ કરી રહ્યા છે. આ ઉપરાંત તેઓ લખીમપુર ખેરી હિંસાના પીડિતોને ન્યાય આપવા અને ૨૦૨૦-૨૧ના આંદોલનમાં માર્યા ગયેલા ખેડૂતોનાં પરિવારોને વળતર આપવાના પ્રશ્ન પર પણ લડી રહ્યા છે.યુનાઈટેડ કિસાન મોરચાની અખબારી યાદી જણાવે છે કે આ વખતે તેઓ લાંબી લડાઈના મૂડમાં છે. તેમની ફરિયાદ છે કે સરકારે ૧૮ ફેબ્રુઆરીથી તેમની માંગણીઓ અંગે કોઈ વાતચીત કરી નથી. જ્યારે અગાઉ એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે સરકાર ખેડૂતો સાથે વ્યવસ્થિત વાતચીત કરીને કોઈ નક્કર ઉકેલ કાઢશે.
દિલ્હીની સરહદો પર ખેડૂતોનાં લાંબાં આંદોલનની જોરદાર તૈયારી ચાલી રહી છે. ખેડૂતો દરેક પરિસ્થિતિ માટે તૈયાર થઈ ગયા છે. ખેડૂતો ઘણા દિવસોનું રાશન અને પાણી સાથે લાવ્યાં છે. આ ઉપરાંત સ્થળ પર રોટલી બનાવવા માટે તંદૂર અને શાકભાજીની સંપૂર્ણ વ્યવસ્થા તેમણે કરી છે. આ આંદોલનમાં પુરુષ ખેડૂતોની સાથે સાથે મહિલા ખેડૂતોએ પણ મોટી સંખ્યામાં ભાગ લીધો છે. વિવિધ જિલ્લાઓમાંથી આવેલી મહિલાઓએ કહ્યું કે જ્યાં સુધી અમારી માંગણીઓ નહીં સંતોષાય ત્યાં સુધી અમે આંદોલન છોડીશું નહીં. અમે દરેક વસ્તુની તૈયારી કરીને આવ્યા છીએ.
સોમવારે અંબાલા જિલ્લામાં સંયુક્ત કિસાન માર્ચ અને કિસાન મજદૂર મોરચાના પોલીસ અધિક્ષક સુરેન્દ્ર ભૌરિયા વચ્ચે ખેડૂતોની દિલ્હી તરફની પ્રસ્તાવિત કૂચને લઈને પ્રથમ બેઠક યોજાઈ હતી.લગભગ એક કલાક સુધી ચાલેલી મીટીંગમાં પોલીસે ખેડૂતોનો રૂટ પ્લાન અને કેટલા ખેડૂતો હશે વગેરેની જાણકારી મેળવી હતી, જેથી ટ્રાફિકને કારણે પ્રજાજનોને મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડે નહીં. ખેડૂતોના પ્રતિનિધિ મંડળે કહ્યું કે તેઓ શંભુ બોર્ડરથી જ પગપાળા જશે. શંભુ બોર્ડર સીલ કરી દેવામાં આવી છે, હરિયાણા તરફ સેના તૈનાત છે, જ્યારે ખેડૂતો પંજાબ તરફ બેઠા છે.એસપીએ ખેડૂતોને જણાવ્યું કે શંભુ બોર્ડરનો કેસ સુપ્રીમ કોર્ટમાં વિચારણા હેઠળ છે.
હવે એ સ્પષ્ટ થઈ ગયું છે કે શંભુ બોર્ડરનો રસ્તો ખેડૂતોને પસાર થવા માટે ખુલ્લો મૂકવો કે નહીં તેનો નિર્ણય રાજ્ય સરકારે લેવાનો રહેશે. ખેડૂતોએ કહ્યું કે કિસાન મોરચા દ્વારા એવી જાહેરાત કરવામાં આવી છે કે તેઓ શંભુ સરહદેથી જ પગપાળા જશે.જો તેમને જવા દેવામાં નહીં આવે તો તેઓ ત્યાં જ બેસી રહેશે. ખેડૂતો ૧૩ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૪થી શંભુ બોર્ડર પર બેઠા છે. સરકારે ખેડૂતોને ટ્રેક્ટર વિના પગપાળા દિલ્હી જવાની સંમતિ આપી છે. ખેડૂતોએ ૬ ડિસેમ્બરે પગપાળા દિલ્હી જવાની જાહેરાત કરી છે. પ્રશાસને તેના સ્તરે તૈયારીઓ શરૂ કરી દીધી છે.શંભુ બોર્ડર પર બનેલી કોંક્રીટની દિવાલ તોડવાનો વિડિયો તાજેતરમાં વાયરલ થયો હતો. પોલીસે દલીલ કરી હતી કે આ ટ્રાયલ છે.
સરહદ ખોલવાના આદેશો હજુ સુધી મળ્યા નથી. ખેડૂતોને દિલ્હી જવા માટે રસ્તો આપવો પડશે તો તેની શું વ્યવસ્થા હશે? સરહદને ચાર ફૂટ સુધી ખોલવી જોઈએ અથવા સીડી બનાવવી જોઈએ, પરંતુ આ અંગેની સ્થિતિ અત્યારે સ્પષ્ટ નથી.ખેડૂત નેતા સ્વર્ણ સિંહ પંઢેરે કહ્યું છે કે તેમને ક્યાંય ટ્રાફિક અવરોધ નથી જોઈતો અને કિસાનો શંભુ બોર્ડરથી જ નીકળશે. તેમની યોજના દરરોજ ૧૫ કિલોમીટરની મુસાફરી કરવાની છે. પ્રશાસનને વિશ્વાસમાં લીધા બાદ તેઓ દિલ્હી પહોંચશે. તેમના ટ્રેક્ટર પણ લઈ જવા દેવામાં આવશે. હાલમાં શંભુ બોર્ડર પર જ મોરચો લાગશે.
ખનૌરી બોર્ડર પર મરણાંત ઉપવાસ પર બેઠેલા ખેડૂત નેતા જગજીત સિંહ દલ્લેવાલે કહ્યું કે કેન્દ્ર સરકારે સ્પષ્ટપણે સમજવું જોઈએ કે ખનૌરી, શંભુ અને રત્નાપુરા બોર્ડર પર દસ મહિનાથી ચાલી રહેલા આંદોલનમાં આમરણ ઉપવાસ પર બેસવા સાત લાખ ખેડૂતો તૈયાર છે. ઉપરાષ્ટ્રપતિ જગદીપ ધનખરે કહ્યું છે કે જો દેશે વિશ્વશક્તિ બનવું હોય તો દેશમાં ખેતીને મહત્ત્વનું સ્થાન મળવું જોઈએ. જગજીત સિંહ દલ્લેવાલે ધનખરને અપીલ કરી હતી કે ઉપરાષ્ટ્રપતિની ખુરશી દેશની બીજી સૌથી શક્તિશાળી બેઠક છે. ખેડૂતોને બચાવવા માટે MSP કાયદો બનાવવા અને ખેડૂતોની સંપૂર્ણ લોન માફ કરવા માટે ઉપરાષ્ટ્રપતિએ કેન્દ્ર સરકાર પર દબાણ કરવું જોઈએ.
