સ્થૂળતા એ સર્વ રોગો માટે સીધું કે પરોક્ષ રીતે જવાબદાર પરિબળ છે. તેમાં આજકાલ વંધ્યત્વ માટે સ્થૂળતા એ સૌથી મોટું કારણભૂત પરિબળ છે એ સામે આવ્યું છે. લગભગ ૧૦ માં થી ૭ નિ:સંતાન દંપતીઓમાં સ્થૂળતા જવાબદાર હોય છે. સ્થૂળતાની સીધી અસર પ્રજનન ક્ષમતા પર પડે છે. સ્ત્રીબીજ બનવામાં અડચણો ઊભી થાય છે અને માસિકચક્ર ખોરવાય છે. સ્ત્રી અને પુરુષોમાં હોર્મોન્સ જરૂરિયાત જેટલા પ્રમાણમાં ઉત્પન્ન થઈ શકતા નથી. વળી, સંતાનપ્રાપ્તિ માટેની અલગ અલગ સારવાર પદ્ધતિઓ પણ સ્થૂળતાને કારણે ૧૦૦% કારગત નીવડી શકતી નથી.
કસુવાવડ થઈ જવા માટે પણ સ્થૂળતા એ એક જવાબદાર પરિબળ છે. બાળક માટેનું પ્લાનિંગ કરતા પહેલાં જ ડાયટિશ્યનની સલાહ લેવા આવનાર યુગલોની સંખ્યામાં વધારો થતો જાય છે. વળી, નિ:સંતાનપણાની સારવાર કરાવતાં યુગલોને પણ ગાયનેકોલોજિસ્ટ પહેલાં યોગ્ય આહાર આયોજન કરાવવાની સલાહ આપતા હોય છે. તો આવો, સમજીએ કે સ્થૂળતા ઘટાડવા માટે આહારશૈલી અને જીવનશૈલીમાં શું ફેરફાર કરીશું?
# સૌથી પહેલી શરત…
બહારનો ખોરાક આરોગવા પર નિયંત્રણ રાખવું. રેસ્ટોરન્ટના ખોરાકમાં ચીઝ, પનીર, બટરનું પ્રમાણ અનિયંત્રિત હોય છે અને તેથી જ આપણને તે વધુ ભાવે છે. આ ખોરાક વધુ કેલરી ધરાવતો હોઈ ચોક્કસ સ્થૂળતા વધારે છે .
# તળેલા નાસ્તા પર પ્રતિબંધ
આપણને હાલતાંચાલતાં તળેલા નાસ્તા, વેફર, ચકરી, નમકીન, ચેવડા વગેરે નાસ્તા ખાવાની આદત પડી હોય છે. તેના બદલે ખાખરા, મમરા, પોપકોર્ન, મખાના જેવા શેકેલા નાસ્તા અથવા ઈડલી, ઇદડા, દાળ અથવા બેસન ચિલ્લા, સ્પ્રાઉટ્સ જેવા બાફેલા નાસ્તા ઓછી માત્રામાં ખવાવા છતાં વધુ સંતોષ આપે છે અને ઓછી કેલરી આપે છે.
#થોડી થોડી માત્રામાં થોડા થોડા સમયે ખોરાક લેવો :
દર બે – અઢી કલાકે આપણે ખાધેલો ખોરાક જઠરમાંથી આંતરડાંમાં પ્રવેશે છે. આ સમયે થોડી માત્રામાં ફરી ખોરાક ખાવાથી પાચનતંત્ર કાર્યરત રહે છે અને કેલરી બળવાની પ્રક્રિયા ચાલુ રહે છે. જેથી વધુ પ્રમાણમાં ચરબી શરીર પર જમા થઈ શકતી નથી.
#સિઝનલ ફળો અને શાકભાજીનો ભરપૂર ઉપયોગ કરવો :
સિઝનલ ફળો અને શાકભાજી સારા પ્રમાણમાં રેસા આપે છે અને રોગપ્રતિકારકશક્તિમાં પણ વધારો કરે છે. વારંવાર માંદા પડવાની, એન્ટી બાયોટિક દવાઓ લેવાની પણ અસર પ્રજનન ક્ષમતા પર થાય છે. આથી શરીર સ્વસ્થ અને રોગપ્રતિકારકશક્તિ વધુ હોય તે જરૂરી છે.
# રાત્રિ ભોજન
વહેલું કરવું
એવું પ્રયોગો દ્વારા સાબિત થયું છે કે સૂર્યાસ્ત બાદ આપણા શરીરમાં ઇન્સ્યુલીન રેઝિસ્ટન્સ ઉત્પન્ન થાય છે. અર્થાત્ ખોરાક પચાવવા માટે જે ઇન્સ્યુલીન હોર્મોન ઉત્પન્ન થાય છે એની સામે આપણા શરીરના કોષો વિરોધ કરે છે અને ઇન્સ્યુલીનની અસરને નિષ્ક્રિય કરે છે. જેના પરિણામે ખોરાકનું શુગર અને ચરબીમાં સીધું રૂપાંતરણ થાય છે જે સ્થૂળતા વધારે છે.
# જમવા પહેલાં સલાડ અથવા સૂપનું સેવન કરવું :
સલાડ, સૂપમાં પુષ્કળ રેસાઓ હોય છે. આ રેસાયુક્ત આહારનો જમવા પહેલાં ખોરાકમાં ઉપયોગ કરવાથી ભૂખ ઓછી થાય છે અને એકસાથે ઓછો ખોરાક ખાઈ શકાય છે જેના પરિણામે ઓછી કેલરીનું સેવન થાય છે અને ચરબી વધતી નથી.
# નિયમિત વ્યાયામ જરૂરી છે:
સ્થૂળતા ઘટાડવા માટે શરીરમાં ચરબીનું નેગેટિવ બેલેન્સ થવું જરૂરી છે. આ માટે ખવાયેલા ખોરાકના પ્રમાણમાં શરીરમાંથી વ્યય પામતી ચરબીની માત્રા વધુ હોય તો શરીર પર ચરબીનાં થર જામતાં નથી. એથી રોજ નિયત સમયે (બને ત્યાં સુધી સવારે અથવા સાંજે જમવા પહેલાં) ૪૫ થી ૬0 મિનિટ ચાલવું અથવા યોગ્ય તાલીમ પામેલા ઇન્સ્ટ્રક્ટરની દેખરેખ હેઠળ કસરતો કરવી. કસરતોના બે ફાયદા છે. ૧- ચરબી ઓગળી સ્થૂળતા ઘટાડે અને ૨- કસરત દરમ્યાન સ્નાયુઓમાંથી ‘હેપ્પી હોર્મોન્સ’ ઉત્પન્ન થાય છે જે સંતાનપ્રાપ્તિ માટે પણ જવાબદાર હોર્મોન્સ છે.
# ધ્યાન અને પ્રાણાયામનો સમાવેશ કરવો
ઘણી વાર સ્થૂળતાને કારણે અને નિ:સંતાનપણાને કારણે પણ વ્યક્તિ થોડી ડિપ્રેશનમાં રહેતી હોય તે સ્વાભાવિક છે. આવા સંજોગોમાં નિયમિત ધ્યાન અને પ્રાણાયામ કરવાથી માનસિક સ્વાસ્થ્યમાં સુધારો કરી શકાય છે જે પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ રીતે સંતાનપ્રાપ્તિમાં ઉપયોગી નીવડે છે. આમ, ઉપર મુજબનાં સૂચનોનો અમલ કરવાથી સ્થૂળતા કાબૂમાં લાવી શકાય છે જેના પરિણામે સંતાનપ્રાપ્તિ સરળ બની રહે છે.
