નવી દિલ્હી: નવા વર્ષની શરૂઆતમાં ભારત અને સ્વિટ્ઝર્લેન્ડના સંબંધોમાં કંઈક મોટું થઈ રહ્યું છે. થયું એવું કે સ્વિસ સરકારે અમારી પાસેથી મોસ્ટ ફેવર્ડ નેશન (MFN)નો દરજ્જો છીનવી લીધો. તેમણે આ નિર્ણય વર્ષ 2023માં સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણય બાદ લીધો હતો. ઘણા દેશો પોતાની વચ્ચે મોસ્ટ ફેવર્ડ નેશનનો દરજ્જો જાળવી રાખે છે પરંતુ પછી તેને રદ કરે છે. જાણો તેનો અર્થ શું છે અને તે શા માટે નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
શુક્રવારે સ્વિસ સરકારે કહ્યું કે ભારતીય કોર્ટના કારણે તેને આવું કરવું પડ્યું. વાસ્તવમાં, ગયા વર્ષે, સ્વિસ કંપની નેસ્લે સંબંધિત એક કેસ વિશે વાત કરતી વખતે, સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે દેશમાં ડબલ ટેક્સ અવોઇડન્સ એગ્રીમેન્ટ (ડીટીએએ) લાગુ કરી શકાય નહીં જ્યાં સુધી તે આવકવેરા કાયદા હેઠળ સૂચિત ન થાય.
DTAA એક પ્રકારનો કરાર છે, જેનો ઉપયોગ બે દેશો તેમના લોકો અને કંપનીઓને ડબલ ટેક્સેશનથી બચાવવા માટે કરે છે. આ હેઠળ, કંપનીઓ અથવા વ્યક્તિઓએ બે અલગ-અલગ દેશોમાં તેમની સેવાઓ અથવા ઉત્પાદનો માટે અલગથી ટેક્સ ચૂકવવો પડતો નથી. તે પણ સમજી શકાય છે કે જો એક દેશની કંપની બીજા દેશમાં રોકાણ કરે છે અને વ્યવસાય કરે છે, તો તેણે બંને દેશોમાં તેના નફા પર ટેક્સ ચૂકવવો પડતો નથી.
હવે કેન્દ્રએ સૌપ્રથમ આવકવેરા હેઠળ ડીટીએએને સૂચિત કરવું પડશે. આ પછી જ સ્વિસ સરકાર ટેક્સમાં છૂટ મેળવી શકશે. ત્યાં સુધી નેસ્લે સહિતની ઘણી કંપનીઓ વધુ ટેક્સ ચૂકવવાનું ચાલુ રાખશે. આ પહેલા દિલ્હી હાઈકોર્ટે આદેશ આપ્યો હતો કે વિદેશી કંપનીઓમાં કામ કરતા લોકોએ ડબલ ટેક્સ ન ભરવો જોઈએ, પરંતુ SCએ આ નિર્ણયને રદ કર્યો હતો. આ પછી જ સ્વિટ્ઝર્લેન્ડે પણ ભારત પાસેથી મોસ્ટ ફેવર્ડ નેશનનો દરજ્જો પાછો ખેંચી લીધો. હવે ત્યાં કાર્યરત ભારતીય કંપનીઓએ 10 ટકા વધુ ટેક્સ ચૂકવવો પડશે. હાલમાં આ મર્યાદા 5 ટકા છે.
મામલો કોર્ટમાં કેમ પહોંચ્યો?
હકીકતમાં સ્વિસ કંપની નેસ્લેએ સુપ્રીમ કોર્ટમાં દલીલ કરી હતી કે ભારતે ઘણા દેશોને ટેક્સમાં મોટી છૂટ આપી છે, જે તેને FSN હેઠળ મળવી જોઈએ. કંપની દ્વારા ટાંકવામાં આવેલા દેશો કોલંબિયા અને લિથુઆનિયા જેવા નાના દેશો હતા. ભારત સાથેના કરાર પછી જ તેઓ આર્થિક સહયોગ સંગઠનનો ભાગ બન્યા અને મોસ્ટ ફેવર્ડ નેશનની યાદીમાં આવ્યા. તેમને આપવામાં આવેલી છૂટને જોતા સ્વિસ કંપનીએ અનુમાન લગાવ્યું હતું કે તે પણ વેપારમાં એ જ છૂટ મેળવી શકશે જે આ દેશોને મળી રહી છે.
આ મામલો કોર્ટમાં પહોંચ્યો અને નિર્ણય સ્વિસ કંપનીની અપેક્ષા કરતાં અલગ હતો. કોર્ટે પોતાના નિર્ણયમાં કહ્યું કે નેસ્લેને MFN હેઠળ આ લાભ આપોઆપ મળી શકે નહીં, પરંતુ સરકારે આ માટે અલગથી નોટિફિકેશન બહાર પાડવું પડશે. સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણય પર સ્વિત્ઝર્લેન્ડે આકરી પ્રતિક્રિયા આપી અને ભારત પાસેથી મોસ્ટ ફેવર્ડ નેશનનો દરજ્જો પાછો ખેંચી લીધો. તેણે પોતાના નિર્ણયનું કારણ કોર્ટના નિર્ણયને પણ ગણાવ્યું હતું.
દેશો મોસ્ટ ફેવર્ડ નેશનનો દરજ્જો કેમ છીનવે છે ?
જ્યારે સંબંધો બગડે છે, ત્યારે સૌથી પહેલા દેશો પોતાની વચ્ચેનો દરજ્જો ખતમ કરે છે જેથી નારાજગીની આર્થિક અસર પણ મજબૂત રીતે જોવા મળે. જેમ કે પાકિસ્તાન અને ભારતે પોતાની વચ્ચે મોસ્ટ ફેવર્ડ નેશનનો દરજ્જો લીધો. આમાં દેશો પણ પોતાની વચ્ચે વધુ કે ઓછી છૂટછાટો આપી શકે છે. એકંદરે, એવું કોઈ નિશ્ચિત ફોર્મેટ નથી કે જેમાં મોસ્ટ ફેવર્ડ નેશન હોવાના કિસ્સામાં આવી છૂટછાટ આપવામાં આવે. આ અંગે પણ સરખામણીઓ અને તકરાર છે.
