ઉત્તર પ્રદેશ સહિત દેશભરમાં બુલડોઝર કાર્યવાહી અંગે સુપ્રીમ કોર્ટ કડક વલણ અપનાવી રહી છે. પ્રયાગરાજમાં વર્ષ 2021 માં બુલડોઝર દ્વારા એક વકીલ, એક પ્રોફેસર અને ત્રણ મહિલા અરજદારોના ઘર તોડી પાડવામાં આવ્યા હતા. આ કેસની સુનાવણી કરતા સુપ્રીમ કોર્ટે મંગળવારે કહ્યું કે ઘર તોડી પાડવાની પ્રક્રિયા ગેરબંધારણીય છે. કોર્ટે કહ્યું કે ઘર તોડી પાડવાની આ મનસ્વી પ્રક્રિયા નાગરિક અધિકારોનું અસંવેદનશીલ ઉલ્લંઘન પણ છે.
કોર્ટે કહ્યું કે આ આપણા અંતરાત્માને હચમચાવી નાખે છે અને રાઇટ ટુ શેલ્ટર નામની પણ કોઈ વાત હોય છે. આ સંદર્ભમાં કોર્ટે કહ્યું કે નોટિસ અને અન્ય યોગ્ય પ્રક્રિયા નામની એક વસ્તુ છે, જેનું પાલન કરવામાં આવ્યું ન હતું. કોર્ટે પ્રયાગરાજ ડેવલપમેન્ટ ઓથોરિટીને પાંચેય પીડિતોને 10-10 લાખ રૂપિયાનું વળતર ચૂકવવાનો આદેશ આપ્યો છે.
સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે અમાનવીય અને ગેરકાયદેસર રીતે તોડી પાડવામાં આવેલા નુકસાનને કારણે વળતર લાદવામાં આવી રહ્યું છે. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે તોડી પાડવાની કાર્યવાહી સંપૂર્ણપણે ગેરકાયદેસર હતી અને આશ્રયના અધિકારનું ઉલ્લંઘન હતી. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે આવા તોડી પાડવાથી પ્રયાગરાજ ડેવલપમેન્ટ ઓથોરિટીની અસંવેદનશીલતા દેખાય છે.
આ કેસની સુનાવણી દરમિયાન ન્યાયાધીશ ઉજ્વલ ભુઇયાએ 24 માર્ચે યુપીના આંબેડકર નગરમાં બનેલી ઘટનાનો ઉલ્લેખ કરતા કહ્યું કે અતિક્રમણ વિરોધી અભિયાન દરમિયાન એક તરફ ઝૂંપડીઓ પર બુલડોઝર ચલાવવામાં આવી રહ્યા હતા અને બીજી તરફ એક 8 વર્ષની બાળકી તેના પુસ્તકો લઈને ભાગી રહી હતી. આ તસવીરે બધાને ચોંકાવી દીધા છે. આ એક દુર્ભાગ્યપૂર્ણ પરિસ્થિતિ છે જ્યાં ગેરકાયદેસર રીતે તોડી પાડવામાં આવી રહી છે અને તેમાં સામેલ લોકો પાસે બાંધકામ કાર્ય કરવાની ક્ષમતા પણ નથી.
નોટિસના 24 જ કલાકમાં બુલડોઝરનો ઉપયોગ કરાયો
અરજદારોએ જણાવ્યું હતું કે કાર્યવાહી પહેલા તેમને કોઈ સૂચના મળી ન હતી. નોટિસ મોકલ્યાના 24 કલાકમાં બુલડોઝરનો પણ ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. અરજદારોના મતે વર્ષ 2021 માં, તેમને પહેલી માર્ચે નોટિસ આપવામાં આવી હતી, તેમને 6 માર્ચે નોટિસ મળી હતી. ત્યાર બાદ બીજા દિવસે 7 માર્ચે ઘરો પર બુલડોઝર કાર્યવાહી કરવામાં આવી હતી.
એડવોકેટ ઝુલ્ફીકાર હૈદર, પ્રોફેસર અલી અહેમદ અને અન્ય લોકોની અરજી પર કોર્ટે સુનાવણી કરી જેમના મકાનો તોડી પાડવામાં આવ્યા હતા. અરજદારોએ દલીલ કરી હતી કે વહીવટીતંત્ર અને સરકારને લાગે છે કે આ મિલકત ગેંગસ્ટર અને રાજકીય પક્ષના નેતા અતીક અહેમદની છે.
આ બધા લોકોએ અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટમાં ફરિયાદ કરી હતી. પરંતુ હાઈકોર્ટે ઘર તોડી પાડવાને પડકારતી તેમની અરજી ફગાવી દીધી હતી. હાઈકોર્ટ દ્વારા અરજી ફગાવી દેવામાં આવ્યા બાદ અરજદારોએ સુપ્રીમ કોર્ટનો સંપર્ક કર્યો.
સુનાવણી દરમિયાન એટર્ની જનરલ આર વેંકટરામણીએ રાજ્ય સરકારની કાર્યવાહીનો બચાવ કર્યો અને ખાતરી આપી કે નોટિસ જારી કરવામાં પૂરતી યોગ્ય પ્રક્રિયાનું પાલન કરવામાં આવ્યું છે. મોટા પાયે ગેરકાયદેસર અતિક્રમણ તરફ ઈશારો કરતા તેમણે કહ્યું કે રાજ્ય સરકાર માટે અનધિકૃત અતિક્રમણ દૂર કરવા અને અટકાવવાનું મુશ્કેલ કાર્ય છે.
