નવી દિલ્હી: પાકિસ્તાન (Pakistan) આજે જે આર્થિક સંકટનો સામનો કરી રહ્યું છે, એવી જ સ્થિતિ ગયા વર્ષે શ્રીલંકામાં (Sri Lanka) જોવા મળી હતી. દેવાનો બોજ, ખાલી સરકારી તિજોરી અને બેફામ મોંઘવારી, દેશની સ્થિતિ એટલી ખરાબ (Crisis) થઈ ગઈ હતી કે રાષ્ટ્રપતિને (President) પણ દેશ છોડવો પડ્યો હતો. જો કે, આંતરરાષ્ટ્રીય મુદ્રા કોષે ((nternational Monetary Fund) દેશની સ્થિતિ સુધારવા માટે શ્રીલંકા માટે $3 બિલિયનનું બેલઆઉટ પેકેજ મંજૂર કર્યું અને તેનો પ્રથમ હપ્તો પણ બહાર પાડ્યો હતો. પરંતુ હવે બીજા હપ્તામાં અડચણ આવી રહી છે, અને આ અડચણ બનનાર દેશ બીજું કોઇ નહી પણ ચીન (China) છે, જેના દેવા હેઠળ શ્રીલંકા નાદાર થઈ ગયો છે.
IMF પેકેજના બીજા હપ્તા પર સંકટ
જનતાને ખાવાના ફાફા છે અને પોતાના પેટની આગ બુઝાવવા માટે પોતાનો જીવ જોખમમાં મુકવા મજબૂર છે. પેટ્રોલ-ડીઝલથી લઈને વીજળીની અછત અને રાજકીય ઉથલપાથલ, તેથી આ બાબતે શ્રીલંકા ગયા વર્ષે વિશ્વભરમાં ચર્ચાનો વિષય બન્યો હતો. IMFની મદદ બાદ દેશની સ્થિતિમાં સુધારો જોવા મળ્યો અને મોંઘવારી પણ રેકોર્ડ ઊંચા સ્તરેથી નીચે આવી. પરંતુ ગયા મહિને, IMF અધિકારીઓએ પીટર બ્રુઅરની આગેવાની હેઠળ શ્રીલંકાની મુલાકાત લીધી હતી અને તેને બેલઆઉટ પેકેજની પ્રથમ સમીક્ષામાં નિષ્ફળ ગ્રેડ આપ્યો હતો. આ કારણે, તેને હજુ સુધી પેકેજ હેઠળ પ્રાપ્ત થવા માટે $330 મિલિયનનો બીજો હપ્તો મળ્યો નથી.
શ્રીલંકા માટે IMF બેલઆઉટ પેકેજમાં અવરોધો ઉભી કરનાર વ્યક્તિ બીજું કોઈ નહીં પણ ચીન છે, જેના દેવા હેઠળ દેશ નાદાર બન્યો છે. હવે ફરી એકવાર તેને ચીન તરફથી મોટા પડકારોનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે. હકીકતમાં, બેલઆઉટ પેકેજને મંજૂરી આપવાની સાથે, IMFએ કેટલીક શરતો પણ લગાવી છે. તેમાંથી એક એ છે કે શ્રીલંકાને લોન આપવાના કિસ્સામાં મોટા ધિરાણકર્તાઓ તેને નાણાકીય ગેરંટી આપે. હવે ચીને શ્રીલંકાને સૌથી વધુ લોન આપી છે, પરંતુ સમીક્ષામાં તેણે પોતે જ શ્રીલંકાને અયોગ્ય જાહેર કર્યું હતું. જેના કારણે પેકેજના હપ્તા પર સંકટ ઉભું થયું છે.
ચીને શ્રીલંકાને સૌથી વધુ લોન આપી
શ્રીલંકાની હાલત ખરાબ કરવામાં વિદેશી લોન, ખાસ કરીને ચીન પાસેથી લીધેલી લોનોએ મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી છે. શ્રીલંકાની સ્થિતિ પર ગયા વર્ષે જારી કરાયેલા એક રિપોર્ટમાં એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે ચીનનું શ્રીલંકા પર 5 બિલિયન ડોલરથી વધુનું દેવું છે. દેશની સ્થિતિ દરેક પસાર થતા દિવસે બગડતી રહી અને આખરે મે 2022માં દેશને નાદાર જાહેર કરવામાં આવ્યો. કોઈ પણ દેશને નાદાર ત્યારે જાહેર કરવામાં આવે છે જ્યારે તેની સરકાર અન્ય દેશો અથવા આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓ પાસેથી લીધેલી લોન અથવા તેના હપ્તાઓ સમયસર ચૂકવવામાં અસમર્થ હોય છે.
શ્રીલંકા પર દેવાનો બોજ નાખ્યા બાદ હવે તેની સુધરતી સ્થિતિ ચીનને પસંદ નથી આવી રહી. તેથી ચીનના આ વલણને કારણે શ્રીલંકાના રાષ્ટ્રપતિ રાનિલ વિક્રમસિંઘેએ આ મહિને ચીનની મુલાકાત લેવાની યોજના તૈયાર કરી છે. ત્યાં તે ‘બેલ્ટ એન્ડ રોડ ઇનિશિયેટિવ’ની 10મી વર્ષગાંઠમાં ભાગ લઈ શકે છે અને આ દરમિયાન તે ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગ પાસેથી આ નાણાકીય ગેરંટી મેળવી શકે છે. જો કે તે બાબતે ચીનનું વલણ શું હશે તે જોવું રહ્યું.
