નવી દિલ્હી: વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી (PMModi) 28 મેના રોજ નવી સંસદ ભવનનું (Parliament) ઉદ્ઘાટન કરશે. આ દરમિયાન તમિલનાડુના (Tamilnadu) વિદ્વાનો પીએમ મોદીને ‘સેંગોલ’ (Sangol) સોંપશે. સંસદમાં તેને કાયમી ધોરણે સ્થાપિત કરવામાં આવશે. નવી સંસદમાં આ સેંગોલને સ્પીકરની ખુરશી પાસે રાખવામાં આવશે. આ સેંગોલનો ઇતિહાસ મૌર્ય સામ્રાજયથી લઈ જવાહરલાલ નેહરુ સાથે સંકળાયેલો છે. આટલું જ નહીં, તમિલનાડુ સાથે પણ તેનું ખાસ જોડાણ છે. ચાલો જાણીએ સેંગોલ શું છે?
સેંગોલ શું છે?
સેંગોલ સંસ્કૃત શબ્દ “સંકુ” પરથી ઉતરી આવ્યો છે, જેનો અર્થ થાય છે “શંખ”. હિંદુ ધર્મમાં શંખ એક પવિત્ર વસ્તુ હતી અને તેનો વારંવાર સાર્વભૌમત્વના પ્રતીક તરીકે ઉપયોગ થતો હતો. રાજદંડ એ ભારતીય સમ્રાટની શક્તિ અને સત્તાનું પ્રતીક હતું. તે સોના અથવા ચાંદીથી બનેલું હતું, અને ઘણીવાર કિંમતી પથ્થરોથી શણગારવામાં આવતું હતું.
સેંગોલ રાજદંડ ઔપચારિક પ્રસંગોએ સમ્રાટ દ્વારા વહન કરવામાં આવતો હતો અને તેનો ઉપયોગ તેની સત્તાનું પ્રતિનિધિત્વ કરવા માટે થતો હતો. સેંગોલને સત્તાના સ્થાનાંતરણનું પ્રતિક પણ માનવામાં આવે છે. અમિત શાહે કહ્યું કે નંદી સેંગોલની ટોચ પર બિરાજમાન છે જે સંસદ ભવનમાં સ્થાપિત થશે.
આઝાદી અને નેહરુ સાથે જોડાયેલો છે ઇતિહાસ
શાહે કહ્યું કે સેંગોલનો ઈતિહાસ ઘણો જૂનો છે. સ્વતંત્ર ભારતમાં તેનું ઘણું મહત્વ છે. 14 ઓગસ્ટ 1947ના રોજ ભારતમાં સત્તાનું ટ્રાન્સફર થયું ત્યારે આ સેંગોલ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. એક રીતે સેંગોલ ભારતની આઝાદીનું પ્રતિક છે. સ્વતંત્રતા સમયે, જ્યારે લોર્ડ માઉન્ટબેટને પંડિત નેહરુને પૂછ્યું હતું કે સત્તાના હસ્તાંતરણ વખતે શું આયોજન કરવું જોઈએ?
ત્યાર બાદ આ મામલે નેહરુજીએ તેમના સાથીદારો સાથે ચર્ચા કરી હતી. સી ગોપાલાચારીને પૂછવામાં આવ્યું હતું. ગોપાલાચારીએ સેંગોલ પ્રક્રિયા વિશે સમજાવ્યું. આ પછી તેને તમિલનાડુથી લાવવામાં આવ્યો હતો અને અડધી રાત્રે પંડિત નેહરુએ તેનો સ્વીકાર કર્યો હતો. તેનો અર્થ એ થયો કે આ શક્તિ પરંપરાગત રીતે આપણી પાસે આવી છે.
તમિલનાડુ સાથે વિશેષ જોડાણ
અમિત શાહે કહ્યું કે સેંગોલ ચોલ સામ્રાજ્ય સાથે સંકળાયેલું છે. જ્યારે તે નેહરુને સોંપવામાં આવ્યું ત્યારે તમિલનાડુના પૂજારીઓ દ્વારા તેમાં ધાર્મિક વિધિઓ કરવામાં આવી હતી. ગૃહમંત્રીએ કહ્યું, 1947 પછી તેને ભૂલી ગયા. ત્યારબાદ 1971માં તમિલ વિદ્વાનોએ તેનો ઉલ્લેખ કરીને પુસ્તકમાં તેનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. ભારત સરકારે 2021-22માં તેનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. 1947માં હાજર રહેલા 96 વર્ષના તમિલ વિદ્વાન પણ 28મી મેના રોજ હાજર રહેશે.
1947 માં ભારતની આઝાદી પછી, ભારત સરકાર દ્વારા સેંગોલ રાજદંડનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો ન હતો. જો કે, સેંગોલ રાજદંડ હજુ પણ ભારતીય રાજાની શક્તિ અને સત્તાનું પ્રતીક છે. તે ભારતના સમૃદ્ધ ઇતિહાસની યાદ અપાવે છે, અને તે દેશની સ્વતંત્રતાનું પ્રતીક છે.
સેંગોલનો ઉપયોગ સૌપ્રથમ ક્યારે થયો હતો?
સેંગોલ રાજદંડનો પ્રથમ જાણીતો ઉપયોગ મૌર્ય સામ્રાજ્ય (322-185 બીસીઇ) દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો. મૌર્ય સમ્રાટોએ તેમના વિશાળ સામ્રાજ્ય પર તેમની સત્તા દર્શાવવા માટે સેંગોલ રાજદંડનો ઉપયોગ કર્યો હતો. સેન્ગોલ રાજદંડનો ઉપયોગ ગુપ્ત સામ્રાજ્ય (320-550 એડી), ચોલા સામ્રાજ્ય (907-1310 એડી) અને વિજયનગર સામ્રાજ્ય (1336-1646 એડી) દ્વારા પણ કરવામાં આવ્યો હતો.
સેંગોલ રાજદંડનો ઉપયોગ છેલ્લે મુઘલ સામ્રાજ્ય (1526-1857) દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો. મુઘલ સમ્રાટો તેમના વિશાળ સામ્રાજ્ય પર તેમની સત્તા દર્શાવવા માટે સેંગોલ રાજદંડનો ઉપયોગ કરતા હતા. સેંગોલ રાજદંડનો ઉપયોગ બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની (1600-1858) દ્વારા પણ ભારત પર તેની સત્તાના પ્રતીક તરીકે કરવામાં આવ્યો હતો.
સેંગોલને અલ્હાબાદ મ્યુઝિયમમાં રાખવામાં આવ્યું હતું
અલ્હાબાદ મ્યુઝિયમમાં એક દુર્લભ કલા સંગ્રહ તરીકે રાખવામાં આવેલી સોનાની લાકડી અત્યાર સુધી નેહરુની સોનાની લાકડી તરીકે જાણીતી છે. હાલમાં જ ચેન્નાઈની એક ગોલ્ડન કોટિંગ કંપનીએ આ લાકડી વિશે અલાહાબાદ મ્યુઝિયમ એડમિનિસ્ટ્રેશનને મહત્વની માહિતી આપી હતી.
કંપનીનો દાવો છે કે આ લાકડી નથી પરંતુ સત્તા ટ્રાન્સફરનું પ્રતિક છે. ગોલ્ડન જ્વેલરી કંપની વીબીજે (વૂમિદી બંગારુ જ્વેલર્સ) દાવો કરે છે કે તેમના વંશજોએ છેલ્લા વાઈસરોયની વિનંતી પર 1947માં આ રાજદંડ બનાવ્યો હતો.
