ભારતીય રિઝર્વ બેંકની નાણાકીય નીતિ સમિતિએ પાંચ વર્ષ પછી નીતિગત વ્યાજ દર અથવા રેપો રેટમાં ઘટાડો કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. MPC ની ત્રણ દિવસની બેઠક બાદ, રેપો રેટમાં 25 બેસિસ પોઈન્ટનો ઘટાડો કરવામાં આવ્યો છે. સેન્ટ્રલ બેંકના નવા ગવર્નર સંજય મલ્હોત્રાએ રેપો રેટ 6.5% થી ઘટાડીને 6.25% કરવાની જાહેરાત કરી છે.
ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) 7 ફેબ્રુઆરી 2025 ના રોજ યોજાયેલી નાણાકીય નીતિ સમિતિ (MPC) ની બેઠક પછી, રિઝર્વ બેંકના નવા ગવર્નર સંજય મલ્હોત્રાએ નાણાકીય નીતિની જાહેરાત કરી. બજાર નિષ્ણાતોના અંદાજ મુજબ, આ વખતે રેપો રેટ 25 બેસિસ પોઈન્ટ ઘટાડીને 6.25 ટકા કરવામાં આવ્યો છે.
ફેબ્રુઆરી 2023 સુધી રેપો રેટ 6.5 ટકા પર સ્થિર રાખવામાં આવ્યો હતો. 2020 ની શરૂઆતમાં, કોવિડ રોગચાળા દરમિયાન વ્યાજ દરોમાં ઘટાડો કરવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ આ પછી વ્યાજ દરોમાં ધીમે ધીમે 6.5 ટકાનો વધારો કરવામાં આવ્યો હતો. રેપો રેટમાં ઘટાડાની જાહેરાત બાદ સામાન્ય માણસને હોમ લોન, વાહન લોન, પર્સનલ લોનના EMIમાં રાહત મળી શકે છે. સસ્તી લોન લોકો પર EMIનો બોજ ઘટાડી શકે છે.
રેપો રેટમાં ઘટાડાથી સામાન્ય લોકોને કેવી રીતે રાહત મળશે?
ટેક્સ નિષ્ણાત અને સિનિયર સીએ સંજીવ મહેશ્વરીના મતે લાંબા સમય પછી વ્યાજ દરમાં ઘટાડો કરવામાં આવ્યો છે. જેના કારણે સામાન્ય માણસને હોમ લોન અને પર્સનલ લોનના EMIમાં રાહત મળી શકે છે. વ્યાજ દરમાં ઘટાડાને કારણે સસ્તી લોનથી લોકો પર EMIનો બોજ ઓછો થશે પરંતુ આ ઘટાડા પછી તે બેંકો પર નિર્ભર રહેશે કે તેઓ તેમના અગ્રણી દરોમાં કેવા પ્રકારનો ઘટાડો કરે છે.
દરેક બેંક સંપૂર્ણ કપાત આપતી નથી. બેંકો તેમની નાણાકીય સ્થિતિના આધારે તેમના વ્યાજ દર ઘટાડે છે. આ પણ ધ્યાનમાં રાખવાની જરૂર છે. જોકે આ ઘટાડાથી વપરાશ વધશે. તેમનું કહેવું છે કે સરકાર હાલમાં પોતાના ખર્ચ એટલે કે મૂડી ખર્ચ ઘટાડી રહી છે અને સામાન્ય લોકોના હાથમાં પૈસા આપી રહી છે, જેથી સ્થાનિક વપરાશમાં વધારો થવાની સાથે ધીમી પડી રહેલી અર્થવ્યવસ્થાને ઝડપી બનાવવા માટે માંગને વધારી શકાય. આ જ કારણ છે કે 2025-26ના બજેટમાં સરકારે આવકવેરા મુક્તિનો વ્યાપ વધારીને 12 લાખ રૂપિયા કરવાની જાહેરાત કરી હતી.
હોમ અને કાર લોનના EMI પર 25 બેસિસ પોઈન્ટના ઘટાડાની શું અસર થશે?
જો કોઈ વ્યક્તિએ 20 વર્ષ માટે 8.5 ટકાના વ્યાજ દરે 50 લાખ રૂપિયાની લોન લીધી હોય તો RBI દ્વારા 0.25 ટકાના ઘટાડાની જાહેરાત બાદ તેના EMIમાં ઘટાડો થશે. 8.5 ટકાના જૂના વ્યાજ દરે, ઉપરોક્ત વ્યક્તિએ 43,391 રૂપિયાનો EMI ચૂકવવાનો હતો અને વ્યાજ દરમાં ઘટાડા પછી, નવો વ્યાજ દર 8.25 ટકા થશે, જેનાથી તેમનો EMI ઘટીને 42,603 રૂપિયા થશે.
આ રીતે તે એક મહિનામાં 788 રૂપિયા બચાવશે. આ બચત વાર્ષિક ધોરણે લગભગ 9,456 રૂપિયા થશે. જો આપણે કાર લોન વિશે વાત કરીએ. તો જો કોઈ વ્યક્તિએ 12 ટકાના વ્યાજ દરે 5 લાખ રૂપિયાની કાર લોન લીધી હોય તો તેણે હાલમાં 11,282 રૂપિયાની EMI ચૂકવવી પડે છે. હવે રેપો રેટમાં ઘટાડા પછી, જો બેંકો વ્યાજ દરમાં 0.25% ઘટાડો કરે છે. તો કાર લોનનો નવો EMI 11,149 રૂપિયા થશે. આનાથી ગ્રાહકને દર મહિને 133 રૂપિયા અને વર્ષે 1596 રૂપિયાની બચત થશે.
MPC શા માટે વ્યાજ દરોમાં ઘટાડો કરે તેવી અપેક્ષા છે?
અર્થશાસ્ત્રી અર્શ મોગરેના જણાવ્યા અનુસાર આરબીઆઈ એમપીસી દ્વારા 25 બેસિસ પોઈન્ટના ઘટાડાને અવકાશ હતો. તેથી આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો. આનું પહેલું કારણ એ છે કે ફુગાવો નિયંત્રણમાં રહે છે. ડિસેમ્બર 2024 માં છૂટક ફુગાવાનો દર એટલે કે CPI 5.2 ટકા હતો. આગામી મહિનાઓમાં તે ઘટીને 4.5 ટકાથી 4.7 ટકા થવાની ધારણા છે.
જોકે, ડોલર સામે રૂપિયાના અવમૂલ્યનને કારણે આયાત-સંકળાયેલ ફુગાવાના જોખમો હજુ પણ રહે છે. બીજું કારણ વિકાસની ધીમી ગતિ છે, જેના કારણે RBI ને રેપો રેટ ઘટાડવાનો નિર્ણય લેવો પડ્યો. નાણાકીય વર્ષ 25 માં અંદાજિત GDP દર 6.4% છે જે નાણાકીય વર્ષ 24 માં 8.2 ટકા કરતા ઘણો ઓછો છે. આવી સ્થિતિમાં કેન્દ્રીય બેંક માટે રેપો રેટ પર નિર્ણય લેવો જરૂરી બની ગયો. ત્રીજું કારણ ઓછી તરલતા હતી.
