ઉત્તર પ્રદેશના પ્રયાગરાજમાં આ વર્ષે યોજાયેલા મહાકુંભનો મહાશિવરાત્રિના દિવસે અંતિમ દિવસ હતો. મહાશિવરાત્રિના મહાસ્નાન સાથે મહાકુંભ સમાપ્ત થયો. છેલ્લા દિવસે દોઢ કરોડથી વધુ લોકોએ સંગમ સ્નાન કર્યું. 13 જાન્યુઆરીથી શરૂ થયેલા 45 દિવસના મહાકુંભમાં ઘણા રેકોર્ડ બન્યા છે. છેલ્લા 45 દિવસમાં 66 કરોડથી વધુ ભક્તોએ મહાકુંભનગરી પહોંચીને સંગમમાં ડૂબકી લગાવી છે. જો સંખ્યાની દ્રષ્ટિએ વાત કરીએ તો તે ભારતની કુલ વસ્તીના 50 ટકાથી વધુ છે. એનો અર્થ એ થયો કે આ વખતે અડધાથી વધુ ભારતે મહાકુંભમાં ડૂબકી લગાવી છે. ૪5 દિવસમાં 66 કરોડથી વધુ લોકોએ મહાકુંભમાં હાજરી આપી હતી. એટલે કે દરરોજ 1.5 કરોડ લોકો સંગમમાં ડૂબકી લગાવતા હતા. મહાકુંભ માટે પ્રયાગરાજથી 15 હજારથી વધુ ટ્રેનો દોડી હતી. કરોડો લોકો આમાં બેસીને મહાકુંભમાં પહોંચ્યા હતા. એટલું જ નહીં આ વખતે મહાકુંભમાં ઘણા બધા રેકોર્ડ બન્યા છે.
ભારતની વસ્તીને કારણે અહીં યોજાતા ઘણા કાર્યક્રમોમાં લાખો લોકો હાજરી આપતા જોવા મળે છે. જોકે કુંભ મેળામાં દેશના વિવિધ ભાગોમાંથી લોકોનો મેળાવડો જોવાલાયક છે. આ જ કારણ છે કે વિશ્વના કેટલાક સૌથી મોટા મેળાવડામાં 2025 માં મહા કુંભ મેળા પહેલા 2019 માં પ્રયાગરાજમાં અર્ધ કુંભ, 2013 માં પ્રયાગરાજમાં કુંભ અને 2010 માં હરિદ્વારમાં કુંભનો સમાવેશ થાય છે.
નવાઈની વાત એ છે કે આટલી મોટી ભીડ દુનિયાના કોઈ ધાર્મિક, સાંસ્કૃતિક કે અન્ય કાર્યક્રમમાં એકઠી થઈ નથી. ઉદાહરણ તરીકે સાઉદી અરેબિયામાં દર વર્ષે યોજાતી હજ દરમિયાન લગભગ 25 લાખ મુસ્લિમો મક્કામાં ભેગા થાય છે. બીજી તરફ ઇરાકમાં દર વર્ષે યોજાતા અરબૈન ઉત્સવ દરમિયાન બે દિવસમાં 2 કરોડથી વધુ યાત્રાળુઓ ભેગા થાય છે. પ્રયાગરાજમાં 45 દિવસમાં ભેગા થયેલા ભક્તોની સંખ્યા વિશ્વના 231 દેશોની વસ્તી કરતા પણ વધુ છે. પ્રયાગરાજ પહોંચેલા લોકોની સંખ્યા કરતાં ફક્ત ભારત અને ચીનની વસ્તી વધુ હતી. ભારતની અંદાજિત વસ્તી 145 કરોડ છે જ્યારે ચીનની અંદાજિત વસ્તી 141 કરોડ છે. ત્યારબાદ અમેરિકા આવે છે જ્યાં વસ્તી ફક્ત 34 કરોડ છે. એટલે કે મહાકુંભનગર પહોંચેલા લોકોની સંખ્યાના માત્ર અડધા લોકો અમેરિકામાં છે.
અત્યાર સુધીમાં અમેરિકાની વસ્તી કરતા બમણી, પાકિસ્તાનની વસ્તી કરતા અઢી ગણી અને રશિયાની વસ્તી કરતા ચાર ગણા વધુ ભક્તો મહાકુંભમાં હાજરી આપવા આવ્યા છે. એટલું જ નહીં જાપાનની વસ્તી કરતાં પાંચ ગણા, યુકેની વસ્તી કરતાં દસ ગણાથી વધુ અને ફ્રાન્સની વસ્તી કરતાં 15 ગણાથી વધુ લોકોએ અહીં આવીને ત્રિવેણી સંગમમાં પવિત્ર ડૂબકી લગાવી છે.
બીજી બાજુ જો આપણે આ વસ્તીની તુલના વિવિધ ખંડોની વસ્તી સાથે કરીએ તો તે ઘણા રેકોર્ડ તોડી નાખે છે. ઉદાહરણ તરીકે વસ્તી અને ક્ષેત્રફળની દ્રષ્ટિએ એશિયા વિશ્વનો સૌથી મોટો ખંડ છે જ્યારે ઓસ્ટ્રેલિયા સૌથી નાનો ખંડ છે. 45 દિવસમાં પ્રયાગરાજ પહોંચેલા ભક્તોની સંખ્યા ત્રણ ખંડો – ઓસ્ટ્રેલિયા, ઉત્તર અમેરિકા અને દક્ષિણ અમેરિકાના લોકોની સંખ્યા કરતાં વધુ છે. જો રશિયાને યુરોપની વસ્તીમાંથી બાકાત રાખવામાં આવે તો યુરોપ કરતાં વધુ વસ્તી મહાકુંભમાં પહોંચી હતી.
આંકડાઓની વાત કરીએ તો વિશ્વના 234 દેશો અને વસ્તીવાળા ટાપુઓની તુલનામાં 30 દિવસમાં ભારત અને ચીન પછી ત્રીજા ક્રમની સૌથી મોટી વસ્તી મહાકુંભનગરીમાં એકઠી થઈ છે. ફક્ત ભારત (વસ્તી 1.45 અબજ) અને ચીન (વસ્તી 1.41 અબજ) આ આંકડાથી આગળ છે. અમેરિકા (વસ્તી 34.54 કરોડ), ઇન્ડોનેશિયા (28.34 કરોડ) અને પાકિસ્તાન (25.12 કરોડ) ની વસ્તી પણ પ્રયાગરાજ પહોંચેલા લોકોની સંખ્યા કરતા ઓછી છે.
સ્વચ્છતા સંબંધિત બે મોટા રેકોર્ડ
24 ફેબ્રુઆરીના રોજ લગભગ 15 હજાર સફાઈ કર્મચારીઓએ એકસાથે 10 કિલોમીટર વિસ્તાર સાફ કરીને રેકોર્ડ બનાવ્યો. ગિનિસ બુક ઓફ વર્લ્ડ રેકોર્ડ્સ આ અંગે 28 ફેબ્રુઆરીએ પોતાનો નિર્ણય આપી શકે છે. 14 ફેબ્રુઆરીના રોજ નદીની સ્વચ્છતાનો રેકોર્ડ બનાવવામાં આવ્યો હતો. તે દિવસે 300 કર્મચારીઓએ નદીની સફાઈ કરીને રેકોર્ડ બનાવ્યો. ગિનિસ બુકે તેને રેકોર્ડમાં સામેલ કર્યું છે.
મહાકુંભમાં હાથથી છાપેલા ચિત્રકામ દ્વારા વિશ્વ રેકોર્ડ પણ બન્યો
મંગળવારે મેળામાં હાથથી છાપેલા ચિત્રનો રેકોર્ડ પણ બન્યો હતો. માત્ર આઠ કલાકમાં 10,109 લોકોએ પોતાના પંજાના નિશાન છોડીને મહાકુંભમાં શ્રદ્ધા વ્યક્ત કરીને વિશ્વ રેકોર્ડ બનાવ્યો. મેળાના વહીવટીતંત્રે કુંભ 2019 માં બનાવેલો પોતાનો જ રેકોર્ડ તોડ્યો. 2019 માં સાડા સાત હજાર લોકોના હાથના છાપ લેવાનો રેકોર્ડ બન્યો હતો, જે 2025 ના મહાકુંભમાં તૂટી ગયો હતો. હાથથી છાપેલી પેઇન્ટિંગનો નવો રેકોર્ડ બનાવવા માટે ગંગા પંડાલમાં કેનવાસ સ્થાપિત કરવામાં આવ્યો હતો. આ માટે સવારે 10 થી સાંજે 6 વાગ્યા સુધીનો સમય નક્કી કરવામાં આવ્યો હતો જેના કારણે લોકોએ ઘણો ઉત્સાહ દર્શાવ્યો હતો.
બસોના સૌથી મોટા સંચાલનનો રેકોર્ડ
મહાકુંભ મેળાના છેલ્લા દિવસે 700 શટલ બસોના એક સાથે સંચાલનનો વિશ્વ રેકોર્ડ પણ બનશે. અહીં બસોની પરેડનું આયોજન કરવામાં આવશે. આ દ્વારા મેળાનું વહીવટીતંત્ર પોતાનો જ રેકોર્ડ તોડશે. 2019ના કુંભ મેળામાં 500 બસો ચલાવવાનો રેકોર્ડ બન્યો હતો. આ રીતે એક દિવસમાં સૌથી વધુ બસો ચલાવીને નવો રેકોર્ડ બનાવવાની તૈયારીઓ ચાલી રહી છે.
મૌની અમાવસ્યા પર એક દિવસમાં સૌથી મોટા મેળાવડાનો રેકોર્ડ
પ્રયાગરાજમાં મૌની અમાવસ્યા પર લગભગ 7.6 કરોડ લોકોએ પવિત્ર ડૂબકી લગાવી. જે એક દિવસમાં એક જ જગ્યાએ લોકોના ભેગા થવાનો રેકોર્ડ છે. પ્રયાગરાજની વસ્તી લગભગ 1 કરોડ છે. એટલે કે મૌની અમાવસ્યાના દિવસે લગભગ 8.6 કરોડ લોકો જિલ્લામાં પહોંચ્યા હતા. 8 કરોડથી વધુ વસ્તી ધરાવતા જર્મનીમાં મૌની અમાસના દિવસે પ્રયાગરાજ પહોંચેલી ભીડ કરતાં પણ ઓછી વસ્તી છે. આ ઉપરાંત યુરોપના તમામ દેશોની વસ્તી મૌની અમાવાસ્યાના શાહી સ્નાન માટે એકત્રિત થયેલી ભીડ કરતાં ઓછી છે. બ્રિટનની વસ્તી 6 કરોડ 91 લાખ છે જ્યારે ફ્રાન્સની વસ્તી ફક્ત 6.65 કરોડ છે.
