દેશના ઘણા રાજ્યોમાં કાળઝાળ ગરમી પડી રહી છે. જોકે હવે લોકોને ગરમીથી થોડી રાહત મળવાની છે. હવામાનમાં ફેરફારની અપેક્ષા છે. એજન્સીઓએ આગાહી કરી છે કે મે મહિનાના પહેલા અઠવાડિયામાં દેશભરમાં પ્રી-મોન્સૂન પ્રવૃત્તિઓ વધુ તીવ્ર બનશે.
દિલ્હી-એનસીઆર, યુપી, બિહાર, રાજસ્થાન સહિત ઘણા રાજ્યોમાં તોફાન અને વરસાદની આગાહી કરવામાં આવી છે, જ્યારે દક્ષિણ ભારતના રાજ્યોમાં પ્રી-મોન્સૂનની અસરને કારણે આગામી એક મહિના સુધી હળવોથી મધ્યમ વરસાદ ચાલુ રહેશે.
બીજી તરફ ભારતીય હવામાન વિભાગનું કહેવું છે કે મે મહિનામાં ભારતના મોટાભાગના ભાગોમાં તાપમાન સામાન્ય કરતા વધારે રહેવાની શક્યતા છે. જોકે, ક્યારેક ક્યારેક તોફાન અને વરસાદને કારણે ગરમી ગયા વર્ષના ગંભીર સ્તર સુધી પહોંચશે નહીં. આ સમયગાળા દરમિયાન દેશના કેટલાક રાજ્યોમાં ગરમીનું મોજું રહેશે અને અન્ય રાજ્યોમાં ભારે વરસાદ પડશે.
ખાનગી હવામાન આગાહી એજન્સી સ્કાયમેટ વેધર આગાહી કરે છે કે દેશના લગભગ તમામ ભાગોમાં વરસાદ અને ગાજવીજ સાથે વરસાદ જોવા મળશે. આ વખતે વરસાદ ગુજરાત અને રાજસ્થાનના છેવાડાના વિસ્તારોમાં પહોંચશે જ્યાં આ ઋતુ દરમિયાન હવામાન પ્રણાલી સામાન્ય રીતે અસર કરતી નથી. આ વરસાદ ચોમાસા પહેલાનો સૌથી વધુ વરસાદ સાબિત થઈ શકે છે, જે આગામી ચોમાસાની ઋતુ સાથે પણ જોડાયેલો છે.
માર્ચ અને મે વચ્ચેના પૂર્વ-ચોમાસાના વરસાદની સીધી અસર જૂનમાં આવતા દક્ષિણ-પશ્ચિમ ચોમાસા પર પડે છે. જો ભારે અથવા વહેલો વરસાદ પડે છે તો તે જમીનમાં ભેજનું પ્રમાણ વધારે છે અને ત્યાર બાદના ચોમાસાના વરસાદને વધુ મજબૂત બનાવે છે.
જો આ સમયગાળા દરમિયાન હવામાન શુષ્ક રહેશે તો ચોમાસુ નબળું રહી શકે છે. ચોમાસા પહેલાના વરસાદથી ઉષ્ણકટિબંધીય વાતાવરણ ગરમ થાય છે, જેના કારણે ચોમાસાની સિસ્ટમ વધુ સક્રિય બને છે જેના કારણે દક્ષિણ અને મધ્ય ભારતમાં ચોમાસાનો વરસાદ વધે છે.
હવામાન વિભાગના મહાનિર્દેશક ડૉ. મૃત્યુંજય મહાપાત્રાએ બુધવારે જણાવ્યું હતું કે રાજસ્થાન, હરિયાણા, પંજાબ, મધ્યપ્રદેશ, ઉત્તર પ્રદેશ, બિહાર, ઝારખંડ, પશ્ચિમ બંગાળના મોટાભાગના ભાગોમાં ગરમીના મોજાના દિવસોની સંખ્યા સામાન્ય કરતાં એક થી ચાર દિવસ વધુ રહેવાની શક્યતા છે. જ્યારે ગુજરાત, ઓડિશા, છત્તીસગઢ, મહારાષ્ટ્ર, તેલંગાણા અને ઉત્તર કર્ણાટકના કેટલાક વિસ્તારોમાં પણ સામાન્ય દિવસો કરતાં વધુ ગરમી રહેવાની શક્યતા છે.
સામાન્ય રીતે દક્ષિણ-પશ્ચિમ દ્વીપકલ્પીય ભારત સિવાય દેશના વિવિધ ભાગોમાં મે મહિનામાં એક થી ત્રણ દિવસ ગરમ રહે છે. ઉત્તરપશ્ચિમ, મધ્ય અને ઉત્તરપૂર્વ ભારતના કેટલાક વિસ્તારોને બાદ કરતાં દેશના મોટાભાગના ભાગોમાં સામાન્ય કરતાં વધુ વરસાદ પડવાની સંભાવના છે.
ઉત્તર ભારતમાં વરસાદ સામાન્ય કરતાં વધુ રહેવાની ધારણા છે, જે લાંબા ગાળાના સરેરાશ 64.1 મીમીના 109 ટકા છે. આ વર્ષે મે મહિનામાં વારંવાર અને તીવ્ર વાવાઝોડાને કારણે તાપમાન મે 2024 માં જોવા મળેલા સ્તર સુધી પહોંચવાની અપેક્ષા નથી.
ઘણી સિસ્ટમો હવામાનને સક્રિય કરી રહી છે
દેશમાં પૂર્વ-ચોમાસાની પ્રવૃત્તિઓની તીવ્રતા અને અવધિમાં વધારો થતાં અનેક હવામાન પ્રણાલીઓ એકસાથે સક્રિય થઈ રહી છે. વેસ્ટર્ન ડિસ્ટબર્ન્સ અને તેના પરિણામે ચક્રવાતી પરિભ્રમણ ઉત્તર ભારતમાં પૂર્વ-પશ્ચિમ ખાડી બનાવશે અને ભારતમાં ગંગા કિનારેના મેદાનોમાં વિસ્તરશે. આ ટ્રફ લાઇનને કારણે પંજાબ, હરિયાણા, રાજસ્થાન, દિલ્હી અને ઉત્તર પ્રદેશમાં વરસાદ, વાવાઝોડા અને ભારે પવન ફૂંકાશે.
ઉત્તરપૂર્વ-દક્ષિણ ભારતમાં હવામાનની સ્થિતિ આ રહેશે
બાંગ્લાદેશ અને નજીકના ઉત્તરપૂર્વ ભારતમાં ચક્રવાતી પરિભ્રમણ 1 થી 8 મે દરમિયાન આ પ્રદેશમાં વરસાદ અને વાવાઝોડાની પ્રવૃત્તિ જાળવી રાખશે. આ પ્રવૃત્તિઓ 6 થી 8 મે દરમિયાન વધુ તીવ્ર બની શકે છે. આ ઉપરાંત પશ્ચિમ બંગાળ, બિહાર, ઝારખંડ અને ઓડિશાના ત્રિસંધી ક્ષેત્રમાં રચાયેલા ચક્રવાતી પરિભ્રમણ અને દક્ષિણ તરફના ટ્રફને કારણે આ રાજ્યોમાં સારો વરસાદ, વાવાઝોડા, ભારે પવન અને વીજળી પડશે.
દક્ષિણ ભારતમાં મોસમી ટ્રફ સક્રિય થઈ રહ્યું હોય તેવું લાગે છે, જેની સાથે નાના ચક્રવાતી પરિભ્રમણ પણ બની શકે છે. આનાથી મધ્ય પ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર, છત્તીસગઢ, તેલંગાણા, આંધ્ર પ્રદેશ, કર્ણાટક, ગોવા, તમિલનાડુ અને કેરળ જેવા મધ્ય અને દક્ષિણ ભારતીય રાજ્યોમાં પૂર્વ-ચોમાસાની પ્રવૃત્તિઓમાં પણ વધારો થશે. તે જ સમયે પૂર્વ-ચોમાસાના છેલ્લા તબક્કામાં 7 અને 8 મેના રોજ વાવાઝોડા અને તોફાની ગતિવિધિઓ ગુજરાતના મોટાભાગના ભાગોમાં પહોંચશે.
સામાન્ય રીતે ગુજરાત આ વાવાઝોડાથી અસ્પૃશ્ય રહે છે. કારણ કે ન તો ઉત્તરીય પ્રણાલીઓ ત્યાં પહોંચે છે અને ન તો દક્ષિણ તરફથી કોઈ અસર થતી નથી. પરંતુ આ વખતે અરબી સમુદ્રમાંથી આવતા ભેજવાળા દક્ષિણ-પશ્ચિમ પવનો રાજસ્થાનની સિસ્ટમ સાથે અથડાશે અને સૌરાષ્ટ્ર, કચ્છ અને મધ્ય ગુજરાતના હવામાનને અસર કરશે.
