મથુરા શહેરથી લગભગ 26 કિમી દૂર ગોવર્ધન પરિક્રમામાં માર્ગમાં રાધા કુંડ, શ્યામકુંડ એ ગોવર્ધન ટેકરી પાસે અરીતા નામના ગામમાં આવેલા બે પવિત્ર તળાવ છે. ગોવર્ધન પર્વતની ઉત્તરપૂર્વમાં 3 માઈલ દૂર આ બે કુંડ વૈષ્ણવો માટે સૌથી પવિત્ર સ્થાન તરીકે ગણવામાં આવે છે. ગોવર્ધન ટેકરીની આંખો માનવામાં આવે છે, આ સ્થાને ભગવાન ક્રિષ્ણ અને રાધાના લીલા માધુર્ય ઘણાં પવિત્ર પ્રસંગોની સાક્ષી છે. વ્રજ એ ભગવાન કૃષ્ણની લીલા સાથે સંકળાયેલું છે અને વ્રજમાં દરેક સ્થાનનું પોતાનું મહત્વ અને ભગવાન કૃષ્ણ સાથે લગાવ છે, આ કુંડો આવા જ એક સ્થાન છે અને કૃષ્ણ સાથે ખૂબ જ વિશિષ્ટ રીતે સંકળાયેલા છે. તે કૃષ્ણ ભક્તના હૃદયમાં ખૂબ જ વિશેષ સ્થાન ધરાવે છે.
વિશ્વમાં સૌથી શુદ્ધ સ્થળ:
દંતકથાઓ અનુસાર અત્યચારી અને પાપી પોતાના મામા કંસને ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ મારવાના હતા. પોતાને સુરક્ષિત રાખવા માટે કંસ કૃષ્ણને મારવા રાક્ષસો મોકલતો હતો. આવો જ એક રાક્ષસ અરિષ્ટ હતો જે બળદના વેશમાં આવ્યો હતો અને ભગવાન કૃષ્ણ અને બલરામ દ્વારા માર્યો ગયો હતો જેણે દુષ્ટતા પર સરળતાથી કાબૂ મેળવ્યો હતો અને તેના મિત્રોને આ રાક્ષસથી બચાવ્યા હતા. જ્યારે કૃષ્ણ આ ખતરનાક રાક્ષસને માર્યા પછી રાધા રાણીને મળવા ગયા ત્યારે તેણે મજાકમાં તેની સાથે રમવાની ના પાડી અને તેને દરેક પવિત્ર સ્થાને સ્નાન કરવા અને પછી તેના શુદ્ધ શરીરને સ્પર્શ કરવા કહ્યું. ત્યારે ભગવાન કૃષ્ણે પોતાની એડી જમીન પર અથડાવીને કુંડાની રચના કરી અને તમામ પવિત્ર સ્થાનોને પાણીના રૂપમાં કુંડામાં પ્રવેશવા બોલાવ્યા.
પછી કૃષ્ણે તેમાં સ્નાન કર્યું અને રાધા રાણીને ચીડવ્યું કે તે આવા તળાવ બનાવવા માટે સંપૂર્ણ છે. રાધા રાણી પણ તેના માટે તળાવ ખોદવા માંગતી હતી અને તેણે તેના બંગડી વડે કર્યું. જ્યારે કુંડામાં પાણીનું એક ટીપું પણ પ્રગટ થયું ન હતું ત્યારે શ્રી કૃષ્ણએ તમામ પવિત્ર સ્થળોને ફરીથી શ્રી રાધા રાણીના કુંડામાં જળ સ્વરૂપમાં પ્રવેશવાનો સંકેત આપ્યો હતો. આમ રાધા કુંડ અને શ્યામ કુંડ બંને વિશ્વના સૌથી પવિત્ર પાણીનો સમાવેશ કરે છે અને આજે પણ તેમના સૌથી શુદ્ધ સ્વરૂપમાં છે. ભગવાન કૃષ્ણએ રાધા રાણીને વચન પણ આપ્યું હતું કે તે દરરોજ રાધા કુંડ સ્નાન કરશે અને આ કુંડ હંમેશા તેમના હૃદયમાં વિશેષ સ્થાન જાળવી રાખશે. વિશ્વભરમાંથી તીર્થયાત્રીઓ આ કુંડોમાં પવિત્ર ડૂબકી મારવા આવે છે જેથી તેઓ શારીરિક પાપોમાંથી મુક્ત થાય.
રાધા કુંડ-શ્યામ કુંડ વ્રજ પ્રદેશની મુલાકાત લેતા ભક્તોના હૃદયમાં વિશેષ સ્થાન ધરાવે છે. શ્રીકૃષ્ણ અને રાધાએ સ્નાન કરીને મહારાસની રચના કરી. એવું માનવામાં આવે છે કે આજે પણ કારતક માસના પુષ્ય નક્ષત્રમાં ભગવાન કૃષ્ણ રાધાકુંડમાં રાધાજી સાથે રાત્રીના બાર વાગ્યા સુધી મહારાસ કરે છે. ઉપરોક્ત દંતકથાના આધારે કારતક માસની અષ્ટમી કે જેને બહુલા અષ્ટમી પણ કહેવાય છે, આ દિવસે હજારો યુગલો રાધા કુંડમાં સ્નાન કરીને પુત્ર રત્ન મેળવવાની ઈચ્છા રાખે છે. રાધા કુંડમાં સ્નાન કરવા માટે દેશ-વિદેશથી પણ ભક્તો આવે છે.
