સરકારે છેવટે સોમવારે વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની યુક્રેનની મુલાકાતની પુષ્ટિ કરી. મોદી 21 ઓગસ્ટે પોલેન્ડની મુલાકાતે પહોંચ્યા છે, ત્યારબાદ 23મીએ યુક્રેનની મુલાકાત લેશે. તમે આ વાંચતા હશો ત્યારે તેઓ યુક્રેન પહોંચી ગયા હશે. બંને દેશો વચ્ચે દ્વિપક્ષીય સંબંધોની સ્થાપના બાદ યુક્રેનની મુલાકાત લેનારા તેઓ પ્રથમ ભારતીય વડાપ્રધાન હશે. ગયા મહિને મોદીએ વડાપ્રધાનપદે ફરીથી ચૂંટાયા બાદ રશિયાની મુલાકાત લીધી હતી. રશિયાના પ્રમુખ વ્લાદિમીર પુતિન સાથેની મુલાકાત અને તેમની મિત્રતાની પશ્ચિમે ટીકા કરી હતી અને ભારતીય વડા પ્રધાનને યુક્રેનમાં મોસ્કોના આક્રમણની નિંદા કરવા હાકલ કરી હતી. મોદીની યુક્રેનની મુલાકાતને ચાલી રહેલા સંઘર્ષમાં નવી દિલ્હીના સંતુલન કાર્ય તરીકે જોવામાં આવી રહી છે.
એક મીડિયા બ્રીફિંગમાં વિદેશ મંત્રાલયના સેક્રેટરી તન્મય લાલે જણાવ્યું કે ભારત રશિયા અને યુક્રેન બંને સાથે સ્વતંત્ર સંબંધો ધરાવે છે અને સંઘર્ષને ઉકેલવા માટે હંમેશા મુત્સદ્દીગીરી અને વાતચીતની હિમાયત કરે છે. “બંને પક્ષોને સ્વીકાર્ય હોય તેવા વિકલ્પો દ્વારા જ સ્થાયી શાંતિ પ્રાપ્ત કરી શકાય છે અને તે માત્ર વાટાઘાટો દ્વારા સમાધાન હોઈ શકે છે. એમ કહેતા લાલે કહ્યું કે પીએમ મોદીએ યુક્રેન અને રશિયા બંનેના પ્રમુખો સાથે વાતચીત કરી છે અને સંઘર્ષનો શાંતિપૂર્ણ ઉકેલ શોધવામાં યોગદાન આપવા માંગે છે. યુક્રેનના પ્રમુખ વોલોદીમીર ઝેલેન્સકીના કાર્યાલયે પણ એક નિવેદન બહાર પાડીને જણાવ્યું હતું કે, “મુલાકાત દરમિયાન, ખાસ કરીને, યુક્રેનના રાષ્ટ્રપતિ વોલોદિમીર ઝેલેન્સકી સાથે દ્વિપક્ષીય અને બહુપક્ષીય સહયોગના મુદ્દાઓ પર ચર્ચા કરવા માટે વાતચીત કરવામાં આવશે.
એવી પણ અપેક્ષા છે કે સંખ્યાબંધ યુક્રેન અને ભારત વચ્ચેના કરારો પર હસ્તાક્ષર થશે. ગયા મહિને, મોદીએ મોસ્કોની મુલાકાત લીધી હતી અને રશિયન પ્રમુખ વ્લાદિમીર પુતિન સાથે મુલાકાત કરી હતી. ફેબ્રુઆરી 2022 માં મોસ્કોએ તેના પાડોશી યુક્રેન પર આક્રમણ કર્યા પછી આ દેશની આ તેમની પ્રથમ મુલાકાત હતી. આ પહેલા, વડાપ્રધાન મોદીએ આ વર્ષે જૂનમાં ઇટાલીમાં જી 7 સમિટની સાઇડ લાઇન પર યુક્રેનના પ્રમુખ વોલોદીમીર ઝેલેન્સકી સાથે મુલાકાત કરી હતી. તેમની મીટિંગ દરમિયાન વડાપ્રધાન મોદીએ યુક્રેનિયન રાષ્ટ્રપ્રમુખને કહ્યું કે ભારત સંઘર્ષના શાંતિપૂર્ણ ઉકેલને સમર્થન આપવા માટે તેના માધ્યમમાં બધું કરવાનું ચાલુ રાખશે અને શાંતિનો માર્ગ “સંવાદ અને મુત્સદ્દીગીરી” દ્વારા છે.
ફેબ્રુઆરી 2022 માં યુક્રેન પરના તેના આક્રમણ માટે કેટલાક યુરોપીયન રાષ્ટ્રોએ પ્રતિબંધો લાદ્યા પછી રશિયાની તેલની નિકાસને ફટકો પડ્યો. આ પગલાંનો હેતુ તેલની નિકાસમાંથી રશિયાની આવક ઘટાડવાનો હતો, જેનાથી લશ્કરી કામગીરીને નાણાં પુરા પાડવાની અને ભૌગોલિક રાજકીય પ્રભાવને લાગુ કરવાની તેની ક્ષમતા મર્યાદિત થઈ. ભારત એવા કેટલાક દેશોમાં સામેલ હતું જેમણે પશ્ચિમના દબાણ છતાં રશિયન તેલ ખરીદવાનું ચાલુ રાખ્યું હતું.
ભારત અને રશિયા વચ્ચેનો ઈંધણનો વેપાર નવી દિલ્હી માટે ખાસ કરીને ફાયદાકારક હતો કારણ કે તે ભારે ડિસ્કાઉન્ટ પર ક્રૂડ ઓઈલની આયાત કરે છે. રોઇટર્સના અહેવાલ મુજબ, ચીનની નીચી માંગને કારણે રશિયન તેલ પર ડિસ્કાઉન્ટ વધવાને કારણે આ વર્ષે મે મહિનામાં ભારતની રશિયામાંથી તેલની આયાત લગભગ 2.1 મિલિયન બેરલ પ્રતિ દિવસ (bpd)ના રેકોર્ડ પર પહોંચી ગઈ છે. રશિયામાંથી ભારતની ઇંધણની આયાતે પણ વૈશ્વિક તેલ બજારોને સ્થિર કરવામાં મદદ કરી કારણ કે નવી દિલ્હીએ રશિયાથી આયાત કરેલ ડીઝલ અને જેટ ઇંધણની યુરોપના દેશોને નિકાસ કરી.
યુરોપિયન દેશોએ આ ઓઇલ અવળા હાથે કાન પકડીને ખરીદ્યું પણ ખરું.રશિયા સાથે ભારતના સંબંધો ઘણા જૂના છે અને તેનાથી ભારતને ઘણો લાભ થયો છે. પશ્ચિમી દેશોના દબાણ હેઠળ આવીને ભારતે આ સંબંધ તોડ્યા નથી તે યોગ્ય જ કર્યું છે. બીજી બાજુ એક શાંતિચાહક દેશ તરીકે ભારતે યુક્રેનના હિતની વાત કરવી પણ જરૂરી છે. વડાપ્રધાન મોદીએ રશિયાની મુલાકાત વખતે યુક્રેનમાં ખુવારીનો મુદ્દો ઉઠાવ્યો જ હતો, હવે તેઓ યુક્રેન ગયા છે તે યોગ્ય રીતે જ એક હિંમતભર્યું સમતુલાનું પગલું છે. વિદેશ મંત્રાલયના સચિવ (પશ્ચિમ) તન્મય લાલે જણાવ્યું હતું કે યુક્રેનના પ્રમુખ વોલોડીમિર ઝેલેન્સ્કી સાથે પીએમ મોદીની વાટાઘાટોમાં કૃષિ, માળખાકીય સુવિધા, ફાર્માસ્યુટિકલ્સ, આરોગ્ય અને શિક્ષણ, સંરક્ષણ અને લોકોના ક્ષેત્રો સહિત ભારત-યુક્રેન સંબંધોના સમગ્ર સ્તર પર ધ્યાન કેન્દ્રિત થવાની અપેક્ષા છે.
ભારતને યુક્રેનના પુનઃનિર્માણમાં રસ છે કે કેમ તે અંગે પૂછવામાં આવતા લાલે કહ્યું હતું કે નવી દિલ્હી સંઘર્ષનો શાંતિપૂર્ણ ઉકેલ શોધવા માટે જ નહીં પરંતુ પુનઃપ્રાપ્તિ પ્રક્રિયામાં પણ જરૂરી તમામ સમર્થન અને યોગદાન આપવા તૈયાર છે. મોદી આ વર્ષે જૂનમાં G7 સમિટની બાજુમાં ઝેલેન્સકીને મળ્યા હતા. વાતચીત દરમિયાન, વડા પ્રધાને કહ્યું હતું કે ભારત “સંવાદ અને મુત્સદ્દીગીરી દ્વારા સંઘર્ષના શાંતિપૂર્ણ ઉકેલને પ્રોત્સાહિત કરવાનું ચાલુ રાખે છે” અને નવી દિલ્હી “શાંતિપૂર્ણ ઉકેલને સમર્થન આપવા માટે તેનાથી શક્ય બધું કરવાનું ચાલુ રાખશે.” મોદીએ ભારતના અભિગમનો અગાઉથી સંકેત આપી જ દીધો છે. આશા રાખીએ કે મોદીની યુક્રેન યાત્રા ફળદાયી નીવડે.
