યુનિકોર્ન શબ્દ તેરમી સદીનાં એક લેટિન શબ્દસમૂહ પરથી આવ્યો છે જેનો અર્થ થાય છે એક શિંગડાવાળું જીવ! તેનો આ યુગમાં અર્થ છે એવો સ્ટાર્ટ-અપ જેનું મૂલ્ય ઓછામાં ઓછી એક અબજ ડોલર છે! આજે દુનિયામાં તેરમાંથી એક વિરલ યુનિકોર્ન ભારતમાં જન્મેલો છે! સ્ટાર્ટ-અપ શબ્દ કામગીરીના પ્રથમ તબક્કામાં કંપનીનો સંદર્ભ આપે છે. આ કંપનીઓ સામાન્ય રીતે ઝાઝા ખર્ચા સામે મર્યાદિત નફાનાં ધોરણ સાથે શરૂ થાય છે.આ દ્રષ્ટિકોણ આર્થિક જગતમાં સાહસી મૂડીવાદીઓ અને તેવાં વિવિધ સ્ત્રોતો તેમને મૂડી ધીરાણ કરે છે. સ્ટાર્ટ-અપ કંપનીઓ એક અબજ ડોલરથી વધુ મૂલ્યાંકન સાથે યુનિકોર્ન સ્ટેટસ માટે લાયક ઠરે છે.
તાજાં અહેવાલ મુજબ ભારતમાં સ્ટાર્ટ-અપ ઇકોસિસ્ટમે 2021માં 46 યુનિકોર્ન ઉમેર્યા,2020માં 11.5 બિલિયન ડોલર એકત્રિત થયા હતાં.તે સામે ભારતીય સ્ટાર્ટ-અપ્સે 2021માં કુલ 42 બિલિયન ડોલર એકઠા કર્યા .યુનિકોર્નની સૌથી વધુ સંખ્યા ધરાવતા દેશોમાં સૌથી વધારે અમેરિકામાં છે. ત્યાં 487 યુનિકોર્ન છે.અગત્યની વાત એ છે કે તેમાંથી 65 ભારતીય મૂળના લોકો દ્વારા સ્થાપિત છે! બીજો નંબર ચીનનો છે,ત્યાં 301 યુનિકોર્ન છે,વસ્તી અને વપરાશ ધોરણે તે સ્વાભાવિક છે.ત્રીજા ક્રમમાં ભારતમાં 90 યુનિકોર્ન છે,તે પછી UKમાં 39, જર્મનીમાં 26 અને દક્ષિણ કોરિયામાં 10 છે.
ભારતના સ્ટાર્ટ-અપ ઇકોસિસ્ટમમાં 42 બિલિયન ડોલરના મૂડીપ્રવાહને પગલે, મોટા ભારતીય સ્ટાર્ટ-અપ્સ મજબૂત રોકાણકારોના સેન્ટિમેન્ટ પર રોકડ મેળવવાનું ચાલુ રાખી શક્યાં છે! ભારતીય યુનિકોર્ન આ ઝડપી અને ગતિશીલ અર્થતંત્રમાં વિકાસ પામી રહ્યાં છે. આ સ્ટાર્ટ-અપ્સ માત્ર નવીન સોલ્યુશન્સ અને ટેક્નોલોજીનો વિકાસ કરી રહ્યાં નથી પરંતુ મોટા પાયે રોજગારનું સર્જન કરી રહ્યાં છે. 60000 કંપનીઓ સાથે જે અબજ-ડોલરની કંપનીઓની સંખ્યા બમણી સંખ્યા પર પહોંચી ગઈ છે! ભારતે ફિનટેક સેક્ટરમાં સૌથી વધુ યુનિકોર્ન ઉમેર્યા,ત્યારબાદ ઈ-કોમર્સ,સૉફ્ટવેર એઝ એ સર્વિસ (SaaS) અને હેલ્થ-ટેકનો સમાવેશ થાય છે.2021માં 46 નવાં ટંકશાળવાળા યુનિકોર્નમાંથી, 11 ફિનટેક ફર્મ્સ હતી.એકંદરે, દેશમાં ફિનટેક યુનિકોર્નની સંખ્યા 18 પર પહોંચી ગઈ છે. ઈ-કોમર્સ,સૉફ્ટવેર એઝ એ સર્વિસ(SaaS) અને હેલ્થટેક સ્ટાર્ટ-અપ્સ બિલિયન-ડોલર ક્લબમાં પ્રવેશ કરી ગયા છે. દરમિયાન,ડાયરેક્ટ ટુ કન્ઝ્યુમર કે ડાયરેકટ ટુ કન્ઝ્યુમર ઈ-કોમર્સ અને ક્રિપ્ટો જેવા નવા ઉભરતા ક્ષેત્રોએ પણ યુનિકોર્ન ઉમેર્યા છે.
પ્રથમ અર્ધવાર્ષિક ગાળામાં આર્થિક મંદી હોવાં છતાં ટેક સ્ટાર્ટ-અપ્સ માટે 2021 આકર્ષક અને જબરદસ્ત આશાસ્પદ વર્ષ રહ્યું છે. ડાયરેક્ટ ટુ કન્ઝ્યુમર રોલ-અપ સ્ટાર્ટ-અપ મેન્સાની સ્થાપના મે 2021માં થઈ અને તેને યુનિકોર્ન બનવામાં માત્ર છ મહિનાનો સમય લાગ્યો હતો, તે વિશેષ ક્લબમાં પ્રવેશવા માટે સૌથી ઝડપી ભારતીય સ્ટાર્ટ-અપ તરીકે ઉભરી આવ્યું હતું. US સ્ટાર્ટ-અપ થ્રેસિઓ મોડલ અપનાવે છે જેને જબરી સફળતા મળી છે,આ મોડલમાં નાનાં વેપારીઓ પાસેથી રોજ વપરાશની ચીજો, ઉત્પાદનો, બ્રાન્ડ ખરીદવામાં આવે છે. એકવાર તે બ્રાન્ડ બજારમાં આવે પછી હાથમાં લઈ તેને માર્કેટિંગ,ઉત્પાદન અને સપ્લાય ચેઇન મેનેજમેન્ટને અપગ્રેડ કરે છે. વધુની ખરીદ કિંમતે નાના વેપારી માલિકો પાસેથી રોજિંદા ઉત્પાદનો માટે બ્રાન્ડ ખરીદે છે. તે બ્રાન્ડ હસ્તગત કરી બિઝનેસ મોડલના આધારે સપ્લાય ચેઇન મેનેજમેન્ટને અપગ્રેડ કરે છે. મેન્સા બ્રાન્ડ્સ ખરીદે છે,તેમને વૈશ્વિક સ્તરે લઈ જાય છે અને તેમના ડાયરેકટ ટુ કન્ઝ્યુમરનું પૈડું ફેરવે છે. ફ્લિપકાર્ટ ભારતનું 37.6 બિલિયન ડોલર ધરાવતું સૌથી મોટું યુનિકોર્ન છે. 2007માં ફ્લિપકાર્ટે તેની સફર એક ઑનલાઇન બુક સ્ટોર તરીકે શરૂ કરી હતી પછી વધુ પ્રોડક્ટ્સ સુધી વિસ્તરણ કર્યું, એક સંપૂર્ણ ઈ-કોમર્સ માર્કેટપ્લેસ બન્યું.તે 2018માં અમેરિકન રિટેલર વોલમાર્ટ દ્વારા હસ્તગત કરવામાં આવ્યું હતું. કંપની હાલમાં 80થી વધુ શ્રેણીઓમાં ફેલાયેલા આઠ કરોડથી વધુ ઉત્પાદનો ઓફર કરે છે.
2021માં11 ભારતીય સ્ટાર્ટ-અપ્સ જાહેરમાં આવ્યા અને તેમણે સાત બિલિયનથી વધુ ડોલર એકત્ર કર્યા, તેમાંથી આઠ યુનિકોર્ન હતા. તેમાં ફિનટેક મેજર PTM, ફૂડ ડિલિવરી જાયન્ટ ઝોમેટો,ઓમ્નીચેનલ બ્યુટી રિટેલર ન્યાકા અને સૉફ્ટવેર એઝ એ સર્વિસ ફર્મ ફ્રેશ વર્કસનો સમાવેશ થાય છે. ભારત સરકાર પણ સ્થાનિક સ્ટાર્ટ-અપ્સની નોંધ લઈ રહી છે જે બિલિયન ડોલર વત્તાનું વેલ્યુએશન મેળવે છે. દેશમાં 75 યુનિકોર્ન ઉમેરવાનું લક્ષ્ય રાખવું જોઈએ. દેશમાં સ્ટાર્ટ-અપ નિયમોને સરળ બનાવવા અંગે સૂચનો સરકાર મેળવી રહી છે. 2022નો ચમકતો તારો હૈદરાબાદની સ્ટાર-અપ્સ સાથે ડાર્વિનબોક્સ એ ભારતનું એકમાત્ર સૉફ્ટવેર એઝ એ સર્વિસ યુનિકોર્ન છે જેની મોટાભાગની આવક ભારતીય ગ્રાહકો પાસેથી આવે છે., જે મોટી કંપનીઓ માટે માનવ સંસાધન વ્યવસ્થાપન સોફ્ટવેર મેનેજમેન્ટ સૉફ્ટવેર વિકસાવવામાં નિષ્ણાત છે, સેલ્સફોર્સ વેન્ચર્સ તરફથી છે, સેલ્સફોર્સ વેન્ચર્સ તરફથી ભંડોળ મેળવ્યાં પછી તે બાર મહિનામાં 200 ટકા વધ્યું છે.
હજી વિસ્તરણ યોજના ધરાવે છે,અન્ય ઉત્પાદનો ઉમેરી એક ક્લિક પર તે ઉત્પાદનોનો ઉપયોગ કરી શકાય તેવું પ્લેટફોર્મ બનાવશે. ડાર્વિનબોક્સે તેની સેવાઓ માટે એક વિશાળ વધારો જોયો કારણ કે રોગચાળાએ કર્મચારીઓને ઘરેથી કામ કરવાની ફરજ પાડી હતી. ફૂડ ડિલિવરી કંપની સ્વિગીએ અમેરિકાની આગેવાની હેઠળના નવા ફંડિંગ રાઉન્ડમાં 700 મિલિયન ડોલર એકત્ર કર્યા છે!નવા ફંડિંગ રાઉન્ડ સાથે, સ્વિગી ઝડપી વાણિજ્ય પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે, ઓલા ઈલેક્ટ્રિક તેના ટુ-વ્હીલર ઈવીના ઉત્પાદનમાં વધારો કરશે.
ઓલાએ ગ્રોસરી ડિલિવરી બિઝનેસ માટે રૂ.250 કરોડનું બજેટ અલગ રાખ્યું છે અને તે નવેમ્બરમાં તેની બે બિલિયન ડોલરની પબ્લિક ઓફર કરતાં પહેલાં તેને લોન્ચ કરશે. વૈશ્વિક સાહસમાં ભારતીય સ્ટાર્ટ-અપ્સે 2021માં 42 બિલિયન ડોલર એકત્ર કર્યા છે,આમાં શેરચેટ, ક્રેડ, મીશો, નઝારા,મોગલિક્સ,એમપીએલ, ગ્રોફર્સ(હવે બ્લિંકિટ),અપગ્રેડ,મામા અર્થ, ગ્લોબલબીઝ, અકો, સ્પિની અને અન્યનો સમાવેશ થાય છે. શકયતાઓ આપણાં દેશમાં કદી ઓછી હતી જ નહીં, દુનિયાનાં મોટાં માથા ભારતની મોટી કંપનીઓ સાથે જોડાવા ઈચ્છુક છે,હવે રોજ નવું નામ આવશે પણ નાના પાયાથી મોટા પાયા સુધી પહોંચતી સ્ટાર્ટ-અપ્સ વધું લલચામણી ચાસણી જેવી આધુનિક વ્યવસ્થા સાથે મેળ ખાતી હોવાથી તેના વિસ્તાર અને વિવિધતાની હજી બહુ લાંબી મજલ બાકી છે,સ્ટાર્ટ અપ્સ હવે ફાસ્ટ અપ્સ બની જાય તો નવાઈ નહીં!
