વર્ષોથી ભારતીય ટેક્સી બજાર કેટલીક ખાનગી એપ્લિકેશન-આધારિત કંપનીઓની આસપાસ ફરતું હતું. મુસાફરો પાસે મર્યાદિત વિકલ્પો હતા અને ડ્રાઇવરો પાસે નફાના માર્જિન પણ ઓછા હતા. પરંતુ હવે પરિસ્થિતિ બદલાવાની છે. કેન્દ્ર સરકારે દેશની પ્રથમ સહકારી ટેક્સી સેવા ભારત ટેક્સી શરૂ કરી છે, જે ઓલા અને ઉબેર જેવી ખાનગી કંપનીઓને સીધો પડકાર આપવા માટે તૈયાર છે.
ગૃહ અને સહકાર મંત્રી અમિત શાહે આ વર્ષના માર્ચ મહિનામાં લોકસભામાં સહકારી કેબ સેવા શરૂ કરવાની જાહેરાત કરી હતી. તેમણે કહ્યું હતું કે, “ઓલા અને ઉબેર જેવું જ એક સહકારી ટેક્સી પ્લેટફોર્મ ટૂંક સમયમાં શરૂ કરવામાં આવશે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે આ સહકારી ટેક્સી પ્લેટફોર્મનો નફો કોઈ ધનિક વ્યક્તિને નહીં, પરંતુ ટેક્સી ડ્રાઇવરોને જશે.”
આ પહેલ કેન્દ્રીય સહકાર મંત્રાલય અને રાષ્ટ્રીય ઈ-ગવર્નન્સ વિભાગ (NeGD)નો સંયુક્ત પ્રયાસ છે. ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને માહિતી ટેકનોલોજી મંત્રાલય અનુસાર, રાષ્ટ્રીય ઈ-ગવર્નન્સ વિભાગ (NeGD) અને સહકાર ટેક્સી કોઓપરેટિવ લિમિટેડ – ભારત ટેક્સી – એ એક સમજૂતી કરાર (MoU) પર હસ્તાક્ષર કર્યા છે.
આ યોજનાનો ઉદ્દેશ્ય ડ્રાઇવરોને તેમની કમાણીનો સંપૂર્ણ માલિકી અધિકાર આપવાનો છે. સાથે સાથે મુસાફરોને વિશ્વસનીય અને સરકાર દ્વારા દેખરેખ હેઠળ સેવા પૂરી પાડવાનો છે. આ યોજના સાથે સરકાર મુસાફરોને વિશ્વસનીય, પારદર્શક અને સસ્તો વિકલ્પ પ્રદાન કરવાનો દાવો કરે છે.
છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં એપ-આધારિત ટેક્સી સેવાઓમાં ફરિયાદોનો ભરાવો જોવા મળ્યો છે. ક્યારેક વાહનની સ્વચ્છતા અંગે પ્રશ્નો, ક્યારેક અણધાર્યા ભાડા વધારા અંગે અથવા બુકિંગ રદ કરવાની ઝંઝટ અંગે. ડ્રાઇવરોની દુર્દશામાં કોઈ સુધારો થયો નથી, કંપનીઓને તેમની કમાણીનો આશરે 25% કમિશન તરીકે ચૂકવવાની ફરજ પડી છે. ભારત ટેક્સી આ અન્યાયી સિસ્ટમનો અંત લાવવા તરફનું પ્રથમ નક્કર પગલું છે.
‘કોઈ કમિશન નહીં’
ભારત ટેક્સીની સૌથી મહત્વપૂર્ણ વિશેષતા એ છે કે કોઈ કમિશન લેવામાં આવશે નહીં. ડ્રાઇવરોએ ફક્ત સબ્સ્ક્રિપ્શન ફી ચૂકવવાની રહેશે, જે દૈનિક, સાપ્તાહિક અથવા માસિક હોઈ શકે છે. આ રીતે દરેક ટ્રીપમાંથી થતી સંપૂર્ણ કમાણી સીધી ડ્રાઇવરના ખિસ્સામાં જશે. સરકાર માને છે કે આનાથી નાણાકીય મજબૂતી મળશે અને લાખો ડ્રાઇવરોનો આત્મવિશ્વાસ વધશે.
બીજી મહત્વપૂર્ણ વિશેષતા એ છે કે આ સેવામાં જોડાનારા ડ્રાઇવરોને “સારથી” કહેવામાં આવશે, “ડ્રાઇવર” નહીં. આ યાત્રા દિલ્હીથી શરૂ થશે અને ટૂંક સમયમાં સમગ્ર દેશમાં પહોંચશે.
પાયલોટ પ્રોજેક્ટ દિલ્હીમાં શરૂ થશે
ભારત ટેક્સીનો પાયલોટ પ્રોજેક્ટ નવેમ્બરમાં દિલ્હીમાં શરૂ થશે. શરૂઆતના તબક્કામાં 650 વાહનો અને તેમના માલિક-ડ્રાઇવરો આ સેવાનો ભાગ બનશે. જો સફળ થશે, તો ડિસેમ્બરથી દેશના અન્ય મોટા શહેરોમાં તેનો વિસ્તાર કરવામાં આવશે. પ્રથમ તબક્કામાં આશરે 5,000 ડ્રાઇવરો (મહિલાઓ સહિત) જોડાય તેવી અપેક્ષા છે.
2030 સુધીમાં એક લાખ ડ્રાઇવરોનું નેટવર્ક
સરકાર માર્ચ 2026 સુધીમાં તમામ મુખ્ય મેટ્રો શહેરોમાં ભારત ટેક્સી સ્થાપિત કરવાનું લક્ષ્ય રાખે છે. 2030 સુધીમાં આ પ્લેટફોર્મ જિલ્લા મુખ્યાલયો અને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં તેની પહોંચનો વિસ્તાર કરશે, જેમાં એક લાખથી વધુ ડ્રાઇવરો જોડાશે. આને માત્ર એક સેવા જ નહીં પરંતુ સહકારી સંસ્થાઓમાં એક નવી ક્રાંતિ માનવામાં આવી રહી છે.
‘સહકાર ટેક્સી કોઓપરેટિવ લિમિટેડ’ ની જવાબદારી
ભારત ટેક્સી ખાનગી કંપની નહીં પણ સહકારી સાહસ તરીકે કાર્ય કરશે. તેનું સંચાલન સહકાર ટેક્સી કોઓપરેટિવ લિમિટેડ દ્વારા કરવામાં આવશે, જેની સ્થાપના જૂન 2025 માં 300 કરોડની પ્રારંભિક મૂડી સાથે કરવામાં આવી હતી. આ પ્રોજેક્ટની દેખરેખ રાખતી ગવર્નિંગ કાઉન્સિલના અધ્યક્ષ અમૂલના એમડી જયેન મહેતા છે, જ્યારે એનસીડીસીના ડેપ્યુટી એમડી રોહિત ગુપ્તા વાઇસ-ચેરમેન છે. સરકારનો દાવો છે કે આ મોડેલ ડ્રાઇવરોને માલિકી, પારદર્શિતા અને સન્માન પ્રદાન કરવાની દિશામાં એક ઐતિહાસિક પગલું હશે.
ભારત ટેક્સી ફક્ત એક ટેક્સી એપ્લિકેશન નથી પરંતુ ડ્રાઇવરો અને મુસાફરો વચ્ચે વિશ્વાસનો સેતુ છે. સરકારનો ધ્યેય એક એવી પરિવહન ઇકોસિસ્ટમ બનાવવાનો છે જ્યાં ટેકનોલોજી, સહયોગ અને પારદર્શિતા દેશના રસ્તાઓ પર એક નવી દિશા બનાવવા માટે જોડાય. જો આ પ્રયોગ સફળ થાય છે તો ભારત ટેક્સી આગામી વર્ષોમાં માત્ર ભારત માટે જ નહીં પરંતુ સમગ્ર વિશ્વ માટે “સહકારી ગતિશીલતા” માટે એક રોલ મોડેલ બની શકે છે.
