ઓલ ઈન્ડિયા મુસ્લિમ પર્સનલ લો બોર્ડે વકફ (સુધારા) અધિનિયમ 2025 પર સુપ્રીમ કોર્ટના વચગાળાના નિર્ણય પર નિરાશા વ્યક્ત કરી છે. તેને અપૂર્ણ અને અસંતોષકારક ગણાવવામાં આવ્યું છે. બોર્ડના પ્રવક્તા ડૉ. એસ.ક્યુ.આર. ઇલ્યાસે એક નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે સુપ્રીમ કોર્ટે સુધારાની કેટલીક જોગવાઈઓ પર રોક લગાવી છે. મુસ્લિમ સમુદાય, મુસ્લિમ પર્સનલ લો બોર્ડ અને ન્યાય ઇચ્છતા નાગરિકો બંધારણની મૂળભૂત જોગવાઈઓ વિરુદ્ધ તમામ કલમો પર રોક લગાવવાની અપેક્ષા રાખતા હતા. ડૉ. ઇલ્યાસે કહ્યું, ‘જોકે કોર્ટે આંશિક રાહત આપી છે પરંતુ તેણે વ્યાપક બંધારણીય ચિંતાઓને સંબોધિત કરી નથી, જેનાથી અમને નિરાશ થયા છે.’
તેમણે વધુમાં કહ્યું, ‘ઘણી મહત્વપૂર્ણ જોગવાઈઓ, જે ઉપરછલ્લી રીતે સમુદાયની સમજણ પર આધારિત છે. તે સંપૂર્ણપણે મનસ્વી છે. તેમને વચગાળાના તબક્કે રોક લગાવવામાં આવી નથી. અંતિમ નિર્ણય હજુ આવવાનો બાકી છે પરંતુ સરકારી અધિકારીઓ જે રીતે પૂર્વગ્રહ સાથે કામ કરે છે. મુસ્લિમ સમુદાય માને છે કે જે જોગવાઈઓ પર આ તબક્કે રોક લગાવવામાં આવી નથી તેનો દુરુપયોગ થશે.’
સુપ્રીમ કોર્ટના વચગાળાના આદેશથી નીચેના પાસાઓ પર રાહત મળી
કોર્ટે ચુકાદો આપ્યો હતો કે અંતિમ નિર્ણય ન આવે ત્યાં સુધી વકફ મિલકતોને ખાલી કરી શકાતી નથી અથવા સત્તાવાર રેકોર્ડમાં ફેરફાર કરી શકાતી નથી. તેણે વકફ માલિકીને માન્ય કરવા માટે સરકારી અધિકારી પાસેથી રિપોર્ટ માંગતી જોગવાઈ પર રોક લગાવી દીધી હતી, નોંધ્યું હતું કે એક્ઝિક્યુટિવ અધિકારીઓ નાગરિકોના મિલકત અધિકારોનો નિર્ણય કરી શકતા નથી.
કોર્ટે કાયદાની કલમ ૩સીના અમલ પર રોક લગાવી દીધી છે અને સ્પષ્ટ કર્યું છે કે સરકારી અધિકારીને કોણ વકફ બનવા માટે લાયક છે તે નક્કી કરવાની એકપક્ષીય સત્તા હોઈ શકે નહીં. તેણે તે જોગવાઈ પર પણ રોક લગાવી દીધી છે જેમાં જણાવાયું હતું કે તપાસ દરમિયાન મિલકતને વકફ ગણવામાં આવશે નહીં. ચુકાદામાં નિર્દેશ આપવામાં આવ્યો હતો કે વકફ ટ્રિબ્યુનલ દ્વારા મામલો સંપૂર્ણપણે ઉકેલાય ત્યાં સુધી કોઈપણ વકફને ખાલી કરવામાં આવશે નહીં અથવા તેના રેકોર્ડમાં કોઈપણ ફેરફાર કરવામાં આવશે નહીં. કોર્ટે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે સત્તાના સિદ્ધાંતને ધ્યાનમાં રાખીને મહેસૂલ અધિકારીને મિલકતની માલિકી નક્કી કરવાનું કાર્ય સોંપી શકાતું નથી.
ધાર્મિક વ્યવસ્થાપનમાં બાહ્ય હસ્તક્ષેપની ગંભીર ચિંતાઓને સંબોધતા કોર્ટે નિર્દેશ આપ્યો છે કે સેન્ટ્રલ વકફ કાઉન્સિલમાં ૪ થી વધુ બિન-મુસ્લિમ સભ્યો (૨૨ માંથી) નહીં હોય. તેવી જ રીતે, રાજ્ય વકફ બોર્ડમાં ૩ થી વધુ બિન-મુસ્લિમ સભ્યો (૧૧ માંથી) નહીં હોય.
વકફની રચના માટે વ્યક્તિએ ‘ઓછામાં ઓછા પાંચ વર્ષ સુધી ઇસ્લામનું પાલન’ કર્યું હોવું જોઈએ તેવી મનસ્વી જરૂરિયાત પર કોર્ટે સ્ટે મૂક્યો છે. સરકાર આવા નિર્ણય માટે નિયમો ન બનાવે ત્યાં સુધી આ સ્ટે અમલમાં રહેશે.
જૂના વકફ કાયદાને પુનઃસ્થાપિત કરવાની માંગ
જોકે બોર્ડ કહે છે કે આ સમગ્ર સુધારો વકફ મિલકતોને નબળી પાડવા અને હડપ કરવા માટે ઇરાદાપૂર્વકનો કાવતરું છે. તેથી બોર્ડ વકફ (સુધારો) અધિનિયમ ૨૦૨૫ ને સંપૂર્ણપણે રદ કરવા અને જૂના વકફ કાયદાને પુનઃસ્થાપિત કરવાની માંગ કરે છે. આખા કાયદા પર રોક લગાવવાનો ઇનકાર કરવાથી ઘણી અન્ય હાનિકારક જોગવાઈઓ અમલમાં રહેશે, જેમાં ‘વપરાશકર્તા દ્વારા વકફ’ ની માન્યતા રદ થવાની સંભાવના અને વકફ ડીડની ફરજિયાત આવશ્યકતાનો સમાવેશ થાય છે, જે ઇસ્લામિક કાયદાના સ્થાપિત સિદ્ધાંતોની વિરુદ્ધ છે.
વકફ બચાવો અભિયાન ચાલુ રહેશે
ડૉ. ઇલ્યાસે વધુમાં જાહેરાત કરી કે બોર્ડનું વકફ બચાવો અભિયાન સંપૂર્ણ બળ સાથે ચાલુ રહેશે. 1 સપ્ટેમ્બર 2025 થી શરૂ થનારા આ અભિયાનના બીજા તબક્કામાં ધરણા, પ્રદર્શન, વકફ માર્ચ, મેમોરેન્ડા, નેતૃત્વની ધરપકડ, ગોળમેજી બેઠકો, સર્વધર્મ સંમેલનો અને પ્રેસ કોન્ફરન્સનો સમાવેશ થાય છે. રાષ્ટ્રવ્યાપી વિરોધ 16 નવેમ્બર 2025 ના રોજ દિલ્હીના રામલીલા મેદાન ખાતે એક વિશાળ રેલી સાથે સમાપ્ત થશે, જેમાં દેશભરમાંથી ભાગ લેશે.
જમીઅત ઉલેમા-એ-હિંદ (JUH) ના પ્રમુખ મૌલાના મહમૂદ મદનીએ પણ આ મુદ્દા પર નિવેદન આપ્યું છે. મદનીએ કહ્યું, ‘વપરાશકર્તા દ્વારા વકફ અંગે કોર્ટની ટિપ્પણી ચિંતાજનક છે. જ્યાં સુધી વકફના સૈદ્ધાંતિક પાસાને સ્વીકારવામાં ન આવે ત્યાં સુધી આપણી મસ્જિદો અને કબ્રસ્તાનોનું રક્ષણ શક્ય નથી.’
