પાકિસ્તાન સાથે ચાલી રહેલા તણાવ વચ્ચે, મોદી સરકારે રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકાર બોર્ડ (NSAB) માં મોટા પાયે ફેરફાર કર્યા છે. આ મહત્વપૂર્ણ પગલામાં રિસર્ચ એન્ડ એનાલિસિસ વિંગ (RAW) ના ભૂતપૂર્વ વડા આલોક જોશીને બોર્ડના નવા અધ્યક્ષ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા છે. આ નિમણૂકને ભારતની રાષ્ટ્રીય સુરક્ષાને વધુ મજબૂત બનાવવા તરફ એક મહત્વપૂર્ણ પગલું માનવામાં આવી રહ્યું છે.
રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકાર બોર્ડમાં હવે સાત સભ્યો હશે જેમાં વિવિધ ક્ષેત્રોના નિષ્ણાતોનો સમાવેશ થશે. બોર્ડમાં લશ્કરી પૃષ્ઠભૂમિના ત્રણ નિવૃત્ત અધિકારીઓ, બે નિવૃત્ત ભારતીય પોલીસ સેવા (IPS) અધિકારીઓ અને એક નિવૃત્ત ભારતીય વિદેશ સેવા (IFS) અધિકારીનો સમાવેશ થાય છે. આ માળખું સંરક્ષણ, ગુપ્તચર અને રાજદ્વારી ક્ષેત્રોમાં સંતુલિત અભિગમ સુનિશ્ચિત કરશે.
આલોક જોશીની નિમણૂક કેમ મહત્વપૂર્ણ છે?
આલોક જોશીને રાષ્ટ્રીય સુરક્ષાના ક્ષેત્રમાં બહોળો અનુભવ છે. તેમણે 2012 થી 2014 સુધી RAW ના વડા અને 2015 થી 2018 સુધી NTRO ના અધ્યક્ષ તરીકે સેવા આપી હતી. જોશીએ પડોશી દેશો ખાસ કરીને નેપાળ અને પાકિસ્તાનમાં ગુપ્તચર કામગીરીમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી છે. તેમની નિમણૂકને રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકાર અજિત ડોભાલના નેતૃત્વ હેઠળ એક વ્યૂહાત્મક પગલા તરીકે જોવામાં આવી રહી છે, જે NSAB ને વધુ અસરકારક બનાવવા માંગે છે.
જોશીના નેતૃત્વ હેઠળ બોર્ડ સાયબર સુરક્ષા આતંકવાદ વિરોધી વ્યૂહરચનાઓ અને પ્રાદેશિક ભૂ-રાજકીય પડકારો પર વિશેષ ધ્યાન આપે તેવી અપેક્ષા છે. NTRO દરમિયાન સાયબર ધમકીઓનો સામનો કરવામાં તેમની ટેકનિકલ કુશળતા બોર્ડને આધુનિક સુરક્ષા પડકારોનો સામનો કરવામાં મદદ કરશે.
- આલોક જોશી (ચેરમેન): ભૂતપૂર્વ RAW ચીફ અને નેશનલ ટેકનિકલ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઇઝેશન (NTRO) ના ચેરમેન. જોશી 1976 બેચના હરિયાણા કેડરના IPS અધિકારી છે જેમને નેપાળ અને પાકિસ્તાનમાં ગુપ્તચર કામગીરીનો બહોળો અનુભવ છે. તેમની નિમણૂકને રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા માટે એક મોટું પગલું માનવામાં આવી રહ્યું છે.
- લેફ્ટનન્ટ જનરલ (નિવૃત્ત) એકે સિંહ: ભૂતપૂર્વ દક્ષિણી આર્મી કમાન્ડર, જેમને લશ્કરી વ્યૂહરચના અને કામગીરીમાં બહોળો અનુભવ છે.
- એર માર્શલ (નિવૃત્ત) પીએમ સિંહા: ભૂતપૂર્વ વેસ્ટર્ન એર કમાન્ડર, વાયુસેનાના સંચાલન અને વ્યૂહરચનાના નિષ્ણાત.
- રીઅર એડમિરલ (નિવૃત્ત) મોન્ટી ખન્ના: દરિયાઈ સુરક્ષા અને વ્યૂહરચનામાં ઊંડો અનુભવ ધરાવતા નિવૃત્ત નૌકાદળ અધિકારી.
- રાજીવ રંજન વર્મા: નિવૃત્ત ભારતીય પોલીસ સેવા અધિકારી જેમણે આંતરિક સુરક્ષા અને ગુપ્તચર બાબતોમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી.
- મનમોહન સિંહ: સુરક્ષા અને ગુપ્તચર ક્ષેત્રમાં તેમના યોગદાન માટે જાણીતા અન્ય એક નિવૃત્ત ભારતીય પોલીસ સેવા અધિકારી
- બી વેંકટેશ વર્મા: નિવૃત્ત ભારતીય વિદેશ સેવા અધિકારી, રાજદ્વારી અને આંતરરાષ્ટ્રીય સંબંધોના નિષ્ણાત.
NSAB નું મહત્વ અને ભૂમિકા
રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકાર બોર્ડ ભારતની રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા વ્યવસ્થાપન પ્રણાલીનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે. આ બોર્ડ રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા પરિષદ (NSC) ને લાંબા ગાળાના વિશ્લેષણ અને ભલામણો પૂરી પાડે છે. NSAB ની રચના સૌપ્રથમ 1998 માં અટલ બિહારી વાજપેયી સરકાર દરમિયાન કરવામાં આવી હતી. ત્યારથી તે રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા નીતિઓને આકાર આપવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહ્યું છે.
બોર્ડ મહિનામાં ઓછામાં ઓછું એક વાર મળે છે. જરૂર મુજબ નીતિગત મુદ્દાઓ પર સલાહ આપે છે. NSAB એ ભૂતકાળમાં અનેક મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપ્યું છે, જેમ કે 2001 માં પરમાણુ સિદ્ધાંતનો મુસદ્દો તૈયાર કરવો, 2002 માં વ્યૂહાત્મક સંરક્ષણ સમીક્ષા અને 2007 માં રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સમીક્ષા. નવું બોર્ડ પ્રાદેશિક અને વૈશ્વિક સુરક્ષા પડકારો, ખાસ કરીને પાકિસ્તાન અને ચીન સાથેના તણાવને ધ્યાનમાં રાખીને વ્યૂહાત્મક નીતિઓને વધુ મજબૂત બનાવવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે.
