શ્રી હરિકોટા : ઇન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઇઝેશન (ISRO) એ 29 મે 2023 ના રોજ સવારે 10:42 વાગ્યે શ્રીહરિકોટા ખાતેના સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટર (SDSC-SHAR) થી નવા-યુગના નેવિગેશન ઉપગ્રહને લોન્ચ કર્યો હતો. આ ઉપગ્રહનું નામ NVS-01 છે, જેને GSLV-F12 રોકેટ દ્વારા લોન્ચ પેડ-2 પરથી છોડવામાં આવ્યો હતો.
ઈસરોના વડા ડો.એસ.સોમનાથે જણાવ્યું કે હાલમાં અમે સાત જૂના NavIC ઉપગ્રહોની મદદથી કામ કરી રહ્યા હતા. પરંતુ તેમાંથી માત્ર 4 જ કામ કરી રહ્યા છે. ત્રણ ખરાબ થઈ ગયા છે. જો આપણે ત્રણેયને બદલીશું, તો ત્યાં સુધીમાં આ ચાર પણ નકામા થઈ જશે. તેથી જ અમે પાંચ નેક્સ્ટ જનરેશન નાવિક સેટેલાઇટ NVS છોડવાની તૈયારી કરી છે.
NVS-01 સેટેલાઇટના મુખ્ય કાર્યો
- જમીન, હવા અને દરિયાઈ નેવિગેશન
- કૃષિ માહિતી
- જીઓડેટિક સર્વેક્ષણ
- કટોકટીની સેવાઓ
- ફ્લીટ મેનેજમેન્ટ
- મોબાઈલમાં સ્થાન આધારિત સેવાઓ
- ઉપગ્રહો માટે ભ્રમણકક્ષા નિર્ધારણ
- દરિયાઈ મત્સ્યોદ્યોગ
- વ્યાપારી સંસ્થાઓ, પાવર ગ્રીડ અને અન્ય સરકારી એજન્સીઓ માટે સમય સેવા
- ઈન્ટરનેટ ઓફ થિંગ્સ
- વ્યૂહાત્મક કાર્યક્રમો
અગાઉ ભારતીય પ્રાદેશિક નેવિગેશન સિસ્ટમ (IRNSS) હેઠળ સાત NavIC ઉપગ્રહો લોન્ચ કરવામાં આવ્યા હતા. તેઓ નક્ષત્રની જેમ કામ કરતા હતા. તેમના દ્વારા જ ભારતમાં નેવિગેશન સેવાઓ ઉપલબ્ધ હતી. પરંતુ મર્યાદિત મર્યાદામાં. તેનો ઉપયોગ માત્ર સેના, એરલાઇન્સ વગેરે દ્વારા કરવામાં આવી રહ્યો હતો. પરંતુ નેવિગેટરના સાતમાંથી ત્રણ ઉપગ્રહોએ કામ કરવાનું બંધ કરી દીધું હતું. એટલા માટે ISRO એ પાંચ નવા ઉપગ્રહોનું એક નક્ષત્ર બનાવવાનું કામ હાથમાં લીધું.
NVS-01 ઉપગ્રહને 36,568 કિમીની ઊંચાઈએ પૃથ્વીની જીઓસિંક્રોનસ ભ્રમણકક્ષામાં તૈનાત કરવામાં આવશે. આ ઉપગ્રહ લંબગોળ ભ્રમણકક્ષામાં પૃથ્વીની આસપાસ ફરશે. પ્રક્ષેપણ પછી લગભગ 18 મિનિટમાં, GSLV રોકેટ પૃથ્વીથી 251.52 કિમી ઉપર ઉપગ્રહ છોડશે. આ પછી તે પોતાની જાતે જ પોતાના ક્લાસમાં જશે. તેના થ્રસ્ટર્સને કારણે તે નિર્ધારિત ભ્રમણકક્ષામાં પહોંચી જશે.
420 ટન વજન ધરાવતું GLSV-F12 51 મીટર ઊંચું છે
GSLV-F12 રોકેટ 51.7 મીટર ઊંચું રોકેટ છે. જેનું વજન લગભગ 420 ટન છે. આમાં ત્રણ તબક્કા છે. અને NVS-01 સેટેલાઇટનું વજન 2232 કિલો છે. આ ઉપગ્રહ ભારત અને તેની સરહદોની આસપાસ 1500 કિલોમીટર સુધી નેવિગેશન સેવાઓ પ્રદાન કરશે. તે કોઈપણ સ્થળની ચોક્કસ વાસ્તવિક સમયની સ્થિતિ જણાવશે. આ ઉપગ્રહ મુખ્યત્વે L-1 બેન્ડ માટે સેવાઓ આપશે. પરંતુ તેમાં L-5 અને S બેન્ડના પેલોડ્સ પણ લગાવવામાં આવ્યા છે.
સોલાર પેનલથી એનર્જી મળતી રહેશે, 12 વર્ષ સુધી કામ કરશે
આ સેટેલાઈટને બે સોલાર પેનલથી ઉર્જા મળશે. જેના કારણે સેટેલાઈટને 2.4 kW ઉર્જા મળશે. આ સાથે સેટેલાઇટમાં ફીટ કરવામાં આવેલી લિથિયમ આયન બેટરી પણ ચાર્જ થશે. આ સેટેલાઇટ લોન્ચ થયા બાદ આગામી 12 વર્ષ સુધી કામ કરતું રહેશે. L-1 બેન્ડનો ઉપયોગ સામાન્ય રીતે પોઝિશનિંગ, નેવિગેશન અને ટાઇમિંગ માટે થાય છે. તેનો ઉપયોગ નાગરિક સેવાઓ માટે થાય છે.
સેટેલાઇટ પાસે પરમાણુ ઘડિયાળ છે, ચોક્કસ સ્થાન જણાવશે
આ વખતે આ નેવિગેશન સેટેલાઇટમાં સ્વદેશી બનાવટની રૂબિડિયમ એટોમિક ક્લોકનો પણ ઉપયોગ કરવામાં આવી રહ્યો છે. અમદાવાદના સ્પેસ એપ્લિકેશન સેન્ટર દ્વારા બનાવવામાં આવી છે. એવા કેટલાક દેશો છે કે જેમની પાસે આવી પરમાણુ ઘડિયાળો છે. આ ઘડિયાળ શ્રેષ્ઠ અને સચોટ સ્થાન, સ્થિતિ અને સમય જણાવવામાં મદદ કરે છે.
