વિધાનસભા ચૂંટણીમાં થયેલી કારમી હારમાંથી આરજેડી (રાષ્ટ્રીય જનતા દળ) હજુ બહાર પણ આવ્યું ન હતું કે પાર્ટીના પહેલા પરિવારમાં મતભેદના સમાચારો આવવા લાગ્યા છે. એવું લાગે છે કે આ પરિવારમાં તેજસ્વી વિરુદ્ધ બધા સભ્યો જેવી પરિસ્થિતિ ઊભી થઈ છે. લાલુપ્રસાદ યાદવને કિડનીનું દાન કરીને ચર્ચામાં આવેલી તેમની પુત્રી રોહિણી આચાર્યે દુ:ખી થઈને રાજકારણ અને પરિવાર પણ છોડવાની જાહેરાત કરી છે. તેમણે આરોપ લગાવ્યો છે કે ‘‘મને મારવા માટે ચંપલ ઉપાડવામાં આવ્યાં હતાં અને મને ગંદી ગાળો આપવામાં આવી હતી. હવે તમે તેજસ્વી, સંજય યાદવ અને રમીઝને પૂછો કે પાર્ટી આ સ્થિતિમાં કેમ પહોંચી ગઈ છે?’’
રોહિણી આચાર્યે પોતાના નિવેદનમાં ‘ચાણક્ય’ શબ્દનો ઉપયોગ કર્યો હતો. બિહારના રાજકીય વર્તુળોમાં તેજસ્વીના નજીકના સાથી સંજય યાદવને ઘણી વાર તેમના ચાણક્ય તરીકે જોવામાં આવે છે. તેજસ્વી યાદવ અને સંજય યાદવ વચ્ચેની મિત્રતા એટલી મજબૂત છે કે આરજેડીએ તેના ઘણા જૂના અને વરિષ્ઠ નેતાઓને બાજુ પર રાખીને ગયા વર્ષે સંજય યાદવને રાજ્યસભામાં મોકલ્યા હતા.
એવું માનવામાં આવે છે કે લાલુપ્રસાદ યાદવની ઓળખમાંથી આરજેડીને બહાર કાઢીને તેજસ્વી યાદવ સાથે જોડવાના પ્રયાસમાં સંજય યાદવની મોટી ભૂમિકા છે. ૨૦૨૦ માં યોજાયેલી બિહાર વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં આરજેડીએ નોંધપાત્ર ફાયદો મેળવ્યો હતો. ચૂંટણી પ્રચાર દરમિયાન, તેજસ્વી યાદવ સરકાર બનાવશે તો આરજેડીએ ૧૦ લાખ નોકરીઓ આપવાનું વચન આપ્યું હતું. આ રણનીતિ સંજય યાદવે વિકસાવી હોવાનું માનવામાં આવે છે. તે ચૂંટણીઓમાં તેજસ્વીના પ્રચારના બળ પર આરજેડી રાજ્યમાં સૌથી મોટી પાર્ટી તરીકે ઊભરી આવી હતી અને તેણે સંજય યાદવનું કદ વધારવામાં મોટી ભૂમિકા ભજવી હતી.
હરિયાણાના મહેન્દ્રગઢ જિલ્લાના નાંગલ સિરોહી ગામમાં ૧૯૮૪માં જન્મેલા સંજય યાદવે કમ્પ્યુટર સાયન્સમાં એમએસસી કર્યું છે. રાજ્યસભાની વેબસાઈટ અનુસાર, તેમનું કાયમી રહેઠાણ દિલ્હીના નજફગઢમાં છે. સંજય યાદવ તેજસ્વી યાદવનો તે દિવસોનો મિત્ર છે જ્યારે તેજસ્વીનો રાજકારણ સાથે કોઈ સંબંધ નહોતો અને તે દિલ્હીના ક્રિકેટ મેદાનમાં પરસેવો પાડતો હતો. તેજસ્વીને સંજય સાથે ગાઢ મિત્રતા હોવાનું કહેવાય છે. તેણે એક MNC ની નોકરી પણ છોડી દીધી અને તેજસ્વી માટે બિહાર ગયો.
૨૦૧૩ માં લાલુપ્રસાદ યાદવને ઘાસચારા કૌભાંડ કેસમાં જેલમાં મોકલવામાં આવ્યા પછી રાબડી દેવીએ તેજસ્વીને દિલ્હીથી બિહાર બોલાવ્યા. જો કે, તેજસ્વી બિહારમાં નાખુશ હતા અને તેમના મિત્રોથી દૂર થઈ ગયા હતા. ત્યાર બાદ તેમણે તેમના સાથીદાર સંજય યાદવને બિહાર બોલાવ્યા. બિહાર આવ્યા પછી તેમણે થોડાં વર્ષો સુધી અહીંના રાજકારણને સમજ્યું અને ચૂંટણી સમીકરણો અને આંકડાઓ પર કામ કર્યું. સંજય યાદવે જરૂરિયાત મુજબ આરજેડીમાં ઘણા ટેકનોલોજીકલ અને ડિજિટલ ફેરફારો પણ કર્યા. સંજય યાદવે આરજેડીમાં હાલના ઘણા ફેરફારોની શરૂઆત કરી હોવાનું માનવામાં આવે છે. તેમણે મુસ્લિમ-યાદવ સમીકરણની બહાર અન્ય સમુદાયો અને બિહારના યુવાનો સાથે જોડાવાની રણનીતિ ઘડી.
આ પહેલી વાર નથી જ્યારે લાલુ-રાબડી પરિવારની કોઈ વ્યક્તિએ જાહેરમાં પોતાની નારાજગી વ્યક્ત કરી હોય. થોડા મહિના પહેલાં જ તેજપ્રતાપ યાદવને આરજેડીના રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ લાલુપ્રસાદ યાદવે છ વર્ષ માટે પાર્ટીમાંથી હાંકી કાઢ્યા હતા અને તેમને પરિવારમાંથી પણ હાંકી કાઢવામાં આવ્યા હતા. લાલુપ્રસાદ યાદવનો પરિવાર પહેલાં પણ વિવાદોમાં રહ્યો છે. ૨૦૧૯ માં પુત્રવધૂ ઐશ્વર્યા રાય સાથે દુર્વ્યવહારના આરોપો લાગ્યા હતા. સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૯ માં લાલુપ્રસાદ યાદવની મોટી પુત્રવધૂ ઐશ્વર્યા રાય રબડી દેવીના નિવાસસ્થાનમાંથી રડતી રડતી બહાર આવી હતી.
ઐશ્વર્યા રાય અને તેજપ્રતાપ યાદવના છૂટાછેડાનો કેસ હજુ પણ કોર્ટમાં પેન્ડિંગ છે. તે સમયે ઐશ્વર્યા રાયે રાબડી દેવી અને પરિવારનાં અન્ય સભ્યો પર ગેરવર્તણૂકનો આરોપ લગાવ્યો હતો. જો કે, પાછળથી સમાધાન થયું અને ઐશ્વર્યા રાય રાબડી દેવીના ઘરે પાછી ફરી હતી.
જો કે, આ સમાધાન લાંબો સમય ટકી શક્યું નહીં. આરજેડી શાસન દરમિયાન સાધુ અને સુભાષ યાદવને કારણે લાલુ પરિવારમાં અશાંતિના અહેવાલો પણ સામે આવ્યા હતા. રોહિણી આચાર્ય અને તેજપ્રતાપ રાજ્યસભાના સાંસદ સંજય યાદવથી નારાજ છે.
જો કે, આ પહેલી વાર નથી જ્યારે રોહિણી આચાર્ય સંજય યાદવથી ગુસ્સે થયાં હોય. ચૂંટણી પહેલાં બિહાર અધિકાર યાત્રા દરમિયાન પણ સંજય યાદવ બસની આગળની સીટ પર એટલે કે તેજસ્વી યાદવની જગ્યાએ બેઠા હતા. રોહિણીએ પણ આ અંગે પોતાનો વિરોધ નોંધાવ્યો હતો. તેજ પ્રતાપ યાદવ પણ સંજય યાદવ પ્રત્યે નારાજગી વ્યક્ત કરતા રહે છે. થોડા મહિના પહેલાં તેજ પ્રતાપ યાદવને પણ એક સોશ્યલ મીડિયા પોસ્ટ માટે પાર્ટીમાંથી હાંકી કાઢવામાં આવ્યાં હતાં, જેમાં તેઓ એક મહિલા મિત્ર સાથે જોવા મળ્યાં હતાં. ચૂંટણી પહેલાં તેમણે જનશક્તિ જનતા દળ નામની પાર્ટી બનાવી હતી અને ૪૩ બેઠકો પર પોતાના ઉમેદવારો ઊભા રાખ્યા હતા. તેજ પ્રતાપ પોતે મહુઆ વિધાનસભાની બેઠક હારી ગયા હતા અને તેમનો પક્ષ પોતાનું ખાતું પણ ખોલવામાં નિષ્ફળ ગયો હતો.
લાલુપ્રસાદ યાદવ અને રાબડી દેવીનાં લગ્ન ૧૯૭૩માં થયાં હતાં. તેમને નવ બાળકો છે, જેમાં સાત પુત્રીઓ અને બે પુત્રો છે. સૌથી મોટી પુત્રી મીસા ભારતી છે, જે MBBS ડિગ્રી ધરાવે છે અને હાલમાં પાટલીપુત્રથી સંસદ સભ્ય છે. મીસાના લગ્ન શૈલેષકુમાર સાથે થયા છે. મીસા ભારતીનો જન્મ લાલુયાદવની MISA (આંતરિક સુરક્ષા જાળવણી અધિનિયમ) હેઠળ ધરપકડ કરવામાં આવી ત્યારે થયો હતો અને તેથી તેનું નામ મીસા ભારતી રાખવામાં આવ્યું હતું.
મીસા ભારતી પછી રોહિણી આચાર્યનો જન્મ થયો હતો. રોહિણી પછી ચંદા સિંહનો જન્મ થયો, જેના લગ્ન વિક્રમ સિંહ સાથે થયા હતા, જે એક પાઇલટ હતો. ચંદા સિંહ પછી, રાગિની યાદવ, હેમા યાદવ અને અનુષ્કા રાવનો જન્મ થયો હતો. છ પુત્રીઓના જન્મ પછી, તેજપ્રતાપ યાદવ અને તેજસ્વી યાદવનો જન્મ થયો હતો. ત્યાર બાદ સૌથી નાની પુત્રી રાજલક્ષ્મી યાદવનો જન્મ થયો. આમાંથી તેજસ્વી, તેજપ્રતાપ, મીસા ભારતી અને રોહિણી આચાર્ય રાજકારણમાં સક્રિય છે. રાગિની યાદવ, અનુષ્કા રાવ અને રાજલક્ષ્મી યાદવનાં લગ્ન રાજકીય પરિવારોમાં થયાં છે.
રાબડી દેવીના ભાઈઓ સાધુ અને સુભાષ યાદવને કારણે પણ આરજેડીનું શાસન વિવાદમાં ફસાયેલું રહ્યું છે. લાલુ યાદવ જેલમાં ગયા અને રાબડી દેવીએ સત્તા સંભાળ્યા પછી, સાધુ અને સુભાષ ખૂબ શક્તિશાળી બની ગયા હતા. વર્ષ ૨૦૧૫માં લાલુપ્રસાદ યાદવના બંને પુત્રો, તેજ પ્રતાપ અને તેજસ્વી યાદવ પહેલી વાર ધારાસભ્ય બન્યા હતા. તે સમયે, તેજસ્વી યાદવ મણિ યાદવ અને સંજય યાદવ સાથે ગાઢ રીતે સંકળાયેલા હતા. ૨૦૧૭ સુધીમાં મણિ યાદવ બિનઅસરકારક બની ગયા હતા, જ્યારે સંજય યાદવ વધુ શક્તિશાળી બન્યા હતા.
તેઓ પાર્ટીના સોશ્યલ મીડિયા સેલ માટે જવાબદાર હતા. આ જવાબદારીએ સંજય યાદવનું કદ વધાર્યું છે. જ્યારે લાલુ પ્રસાદ યાદવે તેજસ્વીને પોતાના ઉત્તરાધિકારી જાહેર કર્યા, ત્યારે પાર્ટીના કાર્યકરો અને વરિષ્ઠ નેતાઓને અપેક્ષા હતી કે તેજસ્વી તેમના પિતા લાલુ પ્રસાદ યાદવની જેમ સંપર્ક જાળવી રાખશે, પરંતુ તેજસ્વીએ સલાહકારોથી પોતાને ઘેરી લીધા છે, જેમાં સંજય યાદવ મહત્ત્વપૂર્ણ છે.
રોહિણી આચાર્ય યાદવ પરિવાર છોડી ગયા પછી તમામ NDA પક્ષો તરફથી પ્રતિક્રિયાઓ આવી છે. જેડીયુના પ્રવક્તા નીરજ કુમારે કહ્યું કે લાલુ યાદવ નજરકેદ છે, તેથી તેઓ રોહિણી ઘટના પર કંઈ કહી રહ્યા નથી. રોહિણી પર ભાષાકીય હિંસા થઈ રહી છે અને લાલુ યાદવ પાસે તેમની પુત્રીને ન્યાય આપવાનો સમય નથી. દરમિયાન, ભાજપના પ્રવક્તા પ્રેમ રંજન પટેલે કહ્યું કે લાલુ પરિવારમાં ચાલી રહેલ અશાંતિ કોઈનાથી છુપાયેલી નથી. આરજેડીની હારનું સાચું કારણ કોઈ બાહ્ય પડકાર નથી પરંતુ તેજસ્વીની નિષ્ફળ નેતૃત્વ ક્ષમતા છે. લાલુ પ્રસાદ યાદવના નજીકના સાથી અને પૂર્વ આરજેડી નેતા શિવાનંદ તિવારી પણ તેજસ્વી પ્રત્યે આક્રમક છે. તેમણે પોતાની ફેસબુક પોસ્ટમાં લખ્યું કે લાલુ યાદવ અને તેમના પરિવાર માટે રાજકારણ એક વ્યવસાય છે.
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.
