૨૦૨૫ની શરૂઆતમાં જ બે રાજ્યોની ચૂંટણી થવાની છે અને આ બંને રાજ્યો બિહાર અને દિલ્હી ભાજપ માટે આબરૂનો પ્રશ્ન છે. ખાસ કરીને બિહારમાં ભાજપ નીતીશકુમારથી ભાજપ પૂછો તો છોડાવવા માગે છે પણ એવું શક્ય દેખાતું નથી અને નીતીશ ભાજપની મજબૂરી બની ગયા છે. ભાજપ મહારાષ્ટ્રની જેમ જ બિહારમાં પુનરાવર્તન કરવા તો ઈચ્છે છે પણ શું એ શક્ય છે ખરું? આ પ્રશ્નનો જવાબ અઘરો છે.
મહારાષ્ટ્રમાં મહાયુતિની મોટી જીત પછી ભાજપનો ઉત્સાહ વધ્યો છે અને બિહારમાં પણ ભાજપ પોતાના મુખ્યમંત્રી બને એવું ઈચ્છે એ સ્વાભાવિક છે. પણ મહારાષ્ટ્ર અને બિહારની રાજનીતિમાં તફાવત છે. મહારાષ્ટ્રમાં એકનાથ શિંદે અને અજીત પવાર મજબૂરીમાં ભાજપ સાથે જોડાયા છે અને એનું કારણ ભ્રષ્ટાચારના કેસો છે. બંને પક્ષે ઘણા બધા નેતાઓ પર કેસ છે એ ભાજપ સાથે વાત કા તો બંધ થયા છે અથવા તો તપાસ અટકી પડી છે. એટલે શિંદે કે અજીત બંને હવે ભાજપનો સાથ છોડી શકે એમ નથી.
પણ બિહારમાં મામલો જુદો છે. ૨૦ વર્ષથી નીતીશકુમાર મુખ્યમંત્રી છે અને એ જે જ્ઞાતિમાંથી આવે છે એની વસ્તી માત્ર ૪ ટકા છે અને છતાં નીતીશ વિપક્ષ કે પછી ભાજપ સાથે તાલ મેળવી મુખ્યમંત્રી બનતા રહ્યા છે. બે વાર નીતીશ વિપક્ષ સાથે ગયા છે પણ એમના અનુભવો સારા રહ્યા નથી. બીજું કે, એ હવે વિપક્ષ સાથે હાથ મિલાવે એવી શક્યતા રહી નથી. કારણ કે, લાલુ યાદવ અને રાજદ નીતીશને ફરી મુખ્યમંત્રી બનાવે એવું તો ના જ ઈચ્છે કારણ કે, તેજસ્વી યાદવ મુખ્યમંત્રી બનવા તલસી રહ્યા છે. એટલે નીતીશ માટે ભાજપ સાથે રહેવું એ એમનીય મજબૂરી છે.
પણ સવાલ એ છે કે, મહારાષ્ટ્રમાં મહાયુતિની જીત બાદ સૌથી મોટા પક્ષ તરીકે ભાજપે દેવેન્દ્રને મુખ્યમંત્રી બનાવ્યા અને શિંદેની નારાજગી ચાલી નહિ. કારણ કે, ૨૦૧૯માં સ્થિતિ જુદી હતી અને એમવીએ સરકારને પાડવા શિંદે અને અજીત પવાર સાથે રહે એ એમની મજબૂરી હતી. બિહારમાં પણ ભાજપને જેડીયુ કરતાં વધુ બેઠકો મળી હતી. આમ છતાં નીતીશને મુખ્યમંત્રી બનાવાયા હતા. ભાજપે નીતીશને મોટાભાઈ બનાવ્યા હતા.
અને લોકસભાની ચૂંટણીમાં ઓછી બેઠકો આવી અને નીતીશ અને નાયડુના સહારે સરકાર બની એ ભાજપ જાણે છે અને બદલામાં નીતીશ અને નાયડુએ પોતાનાં રાજ્યો માટે ઘણું બધું મેળવી લીધું છે. પણ સમસ્યા ત્યાંથી શરૂ થઇ છે કે, અમિત શાહે એક ઈન્ટરવ્યુમાં એમ કહ્યું કે, બિહારમાં કોના નેતૃત્વ નીચે ચૂંટણી લદાશે એનો નિર્ણય એનડીએની બેઠકમાં થશે. આ નિવેદન પછી બિહારનું રાજકારણ ગરમાયું છે અને નીતીશને અને જેડીયુને શંકા ગઈ હોય કે, ચૂંટણી પછી ભાજપ પોતાની મનમાની કરી શકે છે. પણ તુરંત બિહાર ભાજપના પ્રમુખે કહ્યું કે, નીતીશની આગેવાનીમાં જ ચૂંટણી લડાશે. એમ તો બિહારના ઉપમુખ્યમંત્રીની જીભ પણ લપસી હતી, પાછળથી એમણેય વાતને વાળી લીધી હતી અને અમારો ચહેરો નીતીશ જ રહેશે એમ ખુલાસો કર્યો હતો.
પણ બીજી બાજુ નીતીશને ભારતરત્ન મળવો જોઈએ એવી માંગ ભાજપના જ નેતાઓ ઉઠાવી રહ્યા છે. આ માગણી જરા વિચિત્ર છે. કારણ કે, એનો અર્થ એ છે કે, નીતીશને સક્રિય રાજકારણમાંથી રીટાયર્ડ કરવા અને દિલ્હીમાં કોઈ પદ આપી દેવું પછી એ ઉપરાષ્ટ્રપતિપદ પણ હોઈ શકે. ભાજપે બહુ ચતુરાઈથી નીતીશને વિમાસણમાં મૂકવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે. નીતીશ પણ મજબૂર છે. એમનો જનાધાર ઘટતો જાય છે અને ભાજપનો વધતો જાય છે. આ સ્થિતિમાં ચૂંટણીનાં પરિણામ બહુ મહત્ત્વનાં બની જવાના છે. ભાજપ વધુ બેઠકો લાવ્યો તો બિહારમાં ચિત્ર બદલાઈ શકે છે. અલબત્ત ભાજપ માટે એક સમસ્યા એ છે કે, એમની પાસે બિહારમાં કોઈ સશકત ચહેરો નથી અને એટલે નીતીશને સાથે રાખવા પડી રહ્યા છે.
સરકારી શાળામાં ભાડૂતી શિક્ષકો!
મધ્યપ્રદેશના શિક્ષણ મંત્રી ઉદય પ્રતાપ સિંહે જે નિવેદન કર્યું એ શિક્ષણ જગતમાં ખળભળાટ મચાવે એવું છે. એમણે શિક્ષા કુંભમાં શિક્ષકોની હાજરીમાં જણાવ્યું કે, હું એવા ૫૦૦ શખ્સોને જાણું છું કે જે ભણાવવા જતા નથી અને ભાડૂતી શિક્ષકો રાખ્યા છે જે કામ કરે છે અને એમાંના ૧૦૦-૨૦૦ તો મારા જ ગામમાં છે. કોઈ શિક્ષણ મંત્રી ખુદ આવું નિવેદન કરે તો એ બહુ ગંભીર વાત છે અને એય સવાલ ઊઠે છે કે તો પછી સરકાર કરે છે શું? એમપી કોંગ્રેસને આ મુદો્ મળી ગયો છે અને એમણે મુખ્યમંત્રી મોહન યાદવને પ્રશ્ન કર્યો છે.
પણ વાસ્તવિકતા એ છે કે, મોટા ભાગનાં રાજ્યોમાં પ્રાથમિક શિક્ષણની હાલત બહુ ખરાબ છે. ગુજરાતમાં હજારો શિક્ષકોની જગ્યાઓ ખાલી છે. અનેક શાળાઓ એવી છે જ્યાં પૂરતા ઓરડા નથી અને એકથી વધુ ધોરણોનાં વિદ્યાર્થીઓને એક સાથે બેસાડવા પડે છે. ગુજરાતમાં એમપી જેવું ચાલે છે. વિદ્યા સહાયકોની શરૂઆત થઇ ત્યારે માત્ર ૫૦૦૦નો પગાર મળતો અને એમાં ઘણાં બધાં શિક્ષકો એવાં હતાં કે, ગામડામાં બેરોજગાર યુવાનોને એક દોઢ હજાર આપી એમના પર જવાબદારી ઢોળી દેતા હતા.
હમણાં જ સૌરાષ્ટ્ર યુનિવર્સિટીના વરિષ્ઠ સભ્ય નીદત બારોટે પણ કુલપતિને પત્ર લખી કહ્યું છે કે, રાજ્ય સરકાર ગંગાજળ અભિયાન ચલાવે છે એવું અભિયાન સૌરાષ્ટ્ર યુનિવર્સિટીમાં ચલાવવાની જરૂર છે અને જે કોઈ અધ્યાપકો પૂરતું ભણાવતા નથી કે એમાં બેદરકારી દાખવે છે એમની તપાસ કરી એમની સામે પગલાં લેવાં જરૂરી છે. જો કે, કુલપતિએ આ મુદે્ કોઈ જવાબ આપ્યો નથી. બિહાર અને યુપીમાં પણ પ્રાથમિક શિક્ષણની દશા બહુ ખરાબ છે અને ડ્રોપ આઉટ રેશિયો ઊંચો છે. પ્રાથમિક શિક્ષણ એ શિક્ષણનો પાયો છે એ જ નબળો હોય તો પછી શું કહેવાનું બાકી રહે છે.
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.