નવી દિલ્હી : વિદેશ મંત્રાલયે (Ministry of Foreign Affairs) વારંવાર પ્રવાસીઓ માટે એક મહત્વપૂર્ણ સમાચારમાં ટૂંક સમયમાં માઇક્રોચિપ ઈ-પાસપોર્ટ (Microchip e-passport) રજૂ કરવાની યોજના વ્યક્ત કરી છે. MEA ના પ્રવક્તા અરિન્દમ બાગચીએ (Arindam Bagchi) તાજેતરમાં જણાવ્યું હતું કે, “પાસપોર્ટ સેવાઓને વધારવા માટે મંત્રાલયનો સતત પ્રયાસ રહ્યો છે,. હકીકતમાં અમે જે નાગરિક સેવાઓ પ્રદાન કરીએ છીએ, તેમાં નવી સુવિધા અને ફેસિલિટીસ પણ આપી રહ્યા છે. ખાસ કરીને અમારા પાસપોર્ટમાં સુવિધાઓ રજૂ કરે છે.” એક ટ્વીટમાં વિદેશ મંત્રાલયના સચિવ સંજય ભટ્ટાચાર્યાએ (Sanjay Bhattacharya) કહ્યું હતું, ‘ટૂંક સમયમાં ભારતીય નાગરિકોને ઈ-પાસપોર્ટ મળવા લાગે તેવી શક્યતા છે.’
વિદેશ મંત્રાલયના કાઉન્સિલર (Counselor), પાસપોર્ટ (Passport) અને વિઝા (visa) વિભાગના સચિવ સંજય ભટ્ટાચાર્યએ (Secretary Sanjay Bhattacharya) પણ ટ્વીટ કર્યું, “ભારત ટૂંક સમયમાં નાગરિકો માટે નેક્સ્ટ-જનરેશન માટે ઇ-પાસપોર્ટ (next-gen ePassports) રજૂ કરવામાં આવશે.” બાગચીએ વધુમાં કહ્યું કે સરકાર આ પ્રોજેક્ટને અમલમાં મૂકવાની પ્રક્રિયા શરૂ કરી દીધી છે.
પાસપોર્ટ બાયોમેટ્રીક આંકડાઓ સાથે સુરક્ષિત રહેશે અને વિશ્વભરમાં ઈમીગ્રેશનમાંથી ઝડપથી પ્રવેશ કરી શકાશે
નવા ઈ-પાસપોર્ટ (E passport) સુરક્ષિત બાયોમેટ્રિક ડેટા (Biometric data) પર આધારિત હશે અને વૈશ્વિક સ્તરે સરળ ઈમિગ્રેશન (Immigration) પ્રક્રિયાને સુનિશ્ચિત કરશે, ભટ્ટાચાર્યએ તેમના ટ્વિટમાં જણાવ્યું હતું. તે ઈમિગ્રેશન પ્રક્રિયાને સરળ બનાવતી વખતે બનાવટી પાસપોર્ટ દૂર કરવાના સરકારના પ્રયાસનો એક ભાગ પણ છે.
ઈ-પાસપોર્ટ ICAO અનુરૂપ હશે. “સરકારે ઈ-પાસપોર્ટના ઉત્પાદન માટે ઈલેક્ટ્રોનિક કોન્ટેક્ટલેસ ઈન્લે ની પ્રાપ્તિ માટે ઈન્ડિયા સિક્યુરિટી પ્રેસ (ISP), નાસિકને મંજૂરી આપી છે. સરકારી પ્રેસએ સિક્યોરિટી પ્રિન્ટિંગ એન્ડ મિન્ટિંગ કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયા લિમિટેડ (SPMCIL) ની પેટાકંપની છે, જે ભારત સરકારની જાહેર ઉપક્રમ છે.
આ સંદર્ભમાં, ISPને તેની ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ સાથે ઇન્ટરનેશનલ સિવિલ એવિએશન ઓર્ગેનાઇઝેશન (ICAO) સુસંગત ઇલેક્ટ્રોનિક કોન્ટેક્ટલેસ ઇનલેની પ્રાપ્તિ માટે વૈશ્વિક ટેન્ડર શરૂ કરવા માટે અધિકૃત કરવામાં આવ્યું હતું, જે ઇ-પાસપોર્ટના ઉત્પાદન માટે જરૂરી છે. પ્રેસ દ્વારા ટેન્ડરિંગ અને પ્રાપ્તિ પ્રક્રિયાની સફળતાપૂર્વક પૂર્ણ થવા પર ઉત્પાદન શરૂ થવાનું છે,”
ભારત ચીન પછી સૌથી વધુ પાસપોર્ટ ઇશ્યુ કરનાર દેશ બન્યો
વર્તમાનમાં ભારતીયો માટે પાસપોર્ટ એક છપાયેલા પુસ્તકના રૂપમાં હોય છે. પ્રાયોગિક આધારે ભારતે 20,000 અધિકારીઓ અને રાજદ્વારીઓને ઈ-પાસપોર્ટ જારી કર્યા હતા જેમાં ઈલેક્ટ્રોનિક માઈક્રોપ્રોસેસર ચિપ લાગેલી હતી. વહીવટીતંત્ર મુજબ પાસપોર્ટ છેતરપીંડીને વધુ મુશ્કેલ બનાવવા અને લોકોને ઈમીગ્રેશનમાંથી ઝડપથી પસાર થવા માટે આ નિર્ણય લેવાયો છે. ભારતમાં 555 પાસપોર્ટ કેન્દ્ર છે, 36 પાસપોર્ટ કચેરીઓ, 93 પાસપોર્ટ સેવા કેન્દ્ર અને 426 પોસ્ટ ઓફિસ પાસપોર્ટ સેવા કેન્દ્ર છે. MoneyControl.com ના એક અહેવાલ મુજબ, પાસપોર્ટ ઇશ્યુઇંગ ઓથોરિટીઝ (PIA) દ્વારા 2019 માં 12.8 મિલિયનથી વધુ પાસપોર્ટ રજૂ કરવામાં આવ્યા હતા. તે સમયે ભારત ચીન પછી સૌથી વધુ પાસપોર્ટ ઇશ્યુ કરનાર બન્યું હતું.
પાસપોર્ટ છેતરપિંડી યુક્ત બનાવવાના પ્રયાસ
જો કે, હાલમાં વપરાતા પાસપોર્ટ છેતરપિંડી યુક્ત પ્રવૃત્તિઓનું જોખમ ઊભું કરે છે, જેને રોકવા માટે ઈ-પાસપોર્ટનો હેતુ છે. પાસપોર્ટ પુસ્તિકામાં એમ્બેડ કરેલી ચિપ (માઈક્રોચિપ) પાસપોર્ટના પેજ 2 પર નાગરિકોની બાયોલોજી માહિતી સંગ્રહિત કરશે, અને તેમાં ડિજિટલ સુરક્ષા સુવિધા હશે. આનો અર્થ એ છે કે ચિપમાં દરેક દેશની અન્ય ડિજિટલ હસ્તાક્ષર હશે જેથી તેમના પ્રમાણપત્રોનો ઉપયોગ કરીને વેરિફાય કરી શકાશે.
2019 માં વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું હતું કે કેન્દ્રિય સિસ્ટમ હેઠળ ભારતીય નાગરિકોને ચિપ-આધારિત ઇ-પાસપોર્ટ આપવાનું કામ ચાલુ છે. તેમણે કહ્યું હતું કે “આપણી દૂતાવાસ અને કોન્સ્યુલેટ વિશ્વભરમાં પાસપોર્ટ સેવા પ્રોજેક્ટ સાથે જોડાયેલા છે”
સરકારે એમ પણ કહ્યું છે કે તેણે પાસપોર્ટ સેવા કાર્યક્રમના બીજા તબક્કા માટે ટાટા કન્સલ્ટન્સી સર્વિસિસ (TCS)ની પસંદગી કરવામાં આવી છે. આ પ્રોગ્રામ જે 2008 માં શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો, તેમાં TCS પાસપોર્ટ સ્પેસને ડિજિટલમાં રૂપાંતરિત કરતી જોવા મળી હતી જે ઑનલાઇન સેવાઓ પ્રદાન કરે છે અને સમયસરતા અને વિશ્વસનીયતા માટે વૈશ્વિક બેન્ચમાર્ક સેટ કરે છે. આ તબક્કામાં, TCS ઈ-પાસપોર્ટ જારી કરવા માટે નવી સુવિધાઓ બહાર પાડવામાં આવશે.
