ચેન્નાઇ: ચંદ્ર અને સૂર્ય પછી હવે દરિયાનો વારો છે. ભારત (India) તેનું પ્રથમ ત્રણ માનવસહિત દરિયાઈ મિશન મોકલવાની તૈયારી કરી રહ્યું છે જેને ‘સમુદ્રયાન’ (Samudrayaan) નામ આપવામાં આવ્યું છે. આ મિશનમાં સ્વદેશી સબમરીન મત્સ્ય-6000માં (Matsya-6000) ત્રણ લોકોને પાણીની અંદર 6,000 મીટરની ઊંડાઈ સુધી મોકલવાની યોજના છે.
અવકાશની જેમ, મહાસાગર પણ રહસ્યો ધરાવે છે. આખી દુનિયામાં મહાસાગરને લઈને ઘણી શોધ થઈ છે, હવે ભારત પણ આ મામલે પોતાનું મિશન મોકલવાની તૈયારી કરી રહ્યું છે. સમુદ્રયાન પ્રોજેક્ટ હેઠળ ત્રણ લોકોને ઊંડા સમુદ્રની અંદર 6,000 મીટરની ઊંડાઈ સુધી સફળતાપૂર્વક લઈ જવાની યોજના છે. ભારતનું પ્રથમ માનવસહિત મહાસાગર મિશન ‘સમુદ્રયાન’ ઑક્ટોબર 2021માં ચેન્નાઈથી લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. સમુદ્રયાન એ કેન્દ્રીય પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રાલય દ્વારા શરૂ કરાયેલ સ્વદેશી મહાસાગર મિશન છે.
આ સમગ્ર સમુદ્રયાન પ્રોજેક્ટ માટે છ હજાર કરોડ રૂપિયા ફાળવવામાં આવ્યા છે. તેમાં લગાવવામાં આવેલા વાહનને મત્સ્ય-6000 નામ આપવામાં આવ્યું છે જે ટાઇટેનિયમ ધાતુથી બનેલું છે. તેનો વ્યાસ 2.1 મીટર છે. આ વાહન ત્રણ લોકોને સમુદ્રના ઊંડાણમાં લઈ જવા સક્ષમ છે. મિશનમાં ઉપયોગમાં લેવાના મત્સ્ય-6000ની તસવીરો શેર કરતા કેન્દ્રીય પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રી કિરેન રિજિજુએ કહ્યું કે તેનું નિર્માણ ચેન્નાઈ સ્થિત નેશનલ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ઓશન ટેકનોલોજીમાં થઈ રહ્યું છે. આ સાથે મંત્રીએ કહ્યું કે સમુદ્રયાનમાં ઊંડા દરિયાઈ સંસાધનોનો અભ્યાસ કરવાની યોજના દરિયાઈ જીવસૃષ્ટિને ખલેલ પહોંચાડશે નહીં. આ યોજના વડાપ્રધાનની બ્લુ ઈકોનોમી પોલિસીને સમર્થન આપે છે.
મિશનમાં માનવસહિત સબમર્સિબલ મત્સ્ય-6000 વહન કરતું વાહન નિકલ, કોબાલ્ટ, દુર્લભ પૃથ્વી તત્વો, મેંગેનીઝ વગેરે જેવા સમૃદ્ધ ખનિજ સંસાધનોની શોધમાં ઊંડા સમુદ્રમાં માનવો દ્વારા પ્રત્યક્ષ નિરીક્ષણની સુવિધા આપશે. આ સાથે, મિશન ઘણા પ્રકારના નમૂનાઓ એકત્રિત કરશે જેનો ઉપયોગ પછીના વિશ્લેષણ માટે થઈ શકે છે. આ મિશનનો ઉદ્દેશ્ય કેન્દ્ર સરકારના ‘ન્યૂ ઈન્ડિયા’ના વિઝનને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે જે વિકાસના દસ મુખ્ય પરિમાણોમાંના એક તરીકે વાદળી અર્થવ્યવસ્થાને પ્રકાશિત કરે છે.
મત્સ્ય-6000 2024 ના બીજા ક્વાર્ટર સુધીમાં પરીક્ષણ માટે તૈયાર થવાની અપેક્ષા છે. ડૉ.જિતેન્દ્ર સિંહે કહ્યું છે કે સમુદ્રયાન અભિયાન આગામી ત્રણ વર્ષમાં સાકાર થવાની સંભાવના છે. તેમણે કહ્યું કે આ વાહનની ડિઝાઇન તૈયાર કરવામાં આવી છે અને વાહનના વિવિધ ઘટકો અને ઘટકોના ઉત્પાદનનું કામ ચાલી રહ્યું છે. તેની સંગ્રહ ક્ષમતા સામાન્ય કામગીરી હેઠળ 12 કલાક અને માનવ સુરક્ષા માટે કટોકટીમાં 96 કલાક છે.
