પશુધનની દ્રષ્ટિએ ભારત ખૂબ જ સમૃદ્ધ દેશ છે અને પશુ ઉત્પાદનોની નિકાસ કુલ કૃષિ પેદાશોમાં ખૂબ મહત્વનું સ્થાન ધરાવે છે. ભેંસના માંસના ઉત્પાદનમાં ભારત વિશ્વમાં પ્રથમ ક્રમે છે. ભારતીય બફેલો માંસ (BUFFALO MEAT) તેની ગુણવત્તાને કારણે વિશ્વમાં ખૂબ પ્રખ્યાત છે.
કેન્દ્ર સરકારે લાલ માંસ માર્ગદર્શિકામાંથી ‘હલાલ’ શબ્દને દૂર કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. આ અંગે એક સવાલ ઉભો થયો છે. વાણિજ્ય અને ઉદ્યોગ મંત્રાલય હેઠળ કૃષિ અને પ્રોસેસ્ડ ફૂડ પ્રોડક્ટ્સ નિકાસ વિકાસ સત્તામંડળ (એપેડા), કૃષિ નિકાસ પર નજર રાખે છે. અગાઉ રેડ માંસના માર્ગદર્શિકામાં લખ્યું હતું કે ઇસ્લામિક દેશોની જરૂરિયાત મુજબ હલાલ પ્રક્રિયા હેઠળ પ્રાણીઓની હત્યા કરવામાં આવે છે.
એપેડાએ એ પણ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે ભારત સરકાર તરફથી હલાલ માંસ માટેની કોઈ શરત નથી. તેમાં જણાવાયું છે કે દેશની નિકાસ કરવામાં આવે છે અથવા આયાત કરનારની જરૂરિયાત મુજબ નિર્ણય લઈ શકાય છે.
વિશ્વમાં પ્રથમ ક્રમે
પશુધનની દ્રષ્ટિએ ભારત ખૂબ જ સમૃદ્ધ દેશ છે અને પશુ ઉત્પાદનોની નિકાસ કુલ કૃષિ પેદાશોમાં ખૂબ મહત્વનું સ્થાન ધરાવે છે. સરકારી આંકડા મુજબ, વર્ષ 2019 માં ભારતમાં ભેંસની સંખ્યા 10.98 કરોડ, ઘેટાંની સંખ્યા 7.42 કરોડ, બકરીઓની સંખ્યા 14.88 કરોડ, ડુક્કરની સંખ્યા 90 લાખ મરઘાં એટલે કે 85.18 કરોડ હતી.જો આપણે માંસના ઉત્પાદન વિશે વાત કરીએ, તો તેમાં ઘેટાં / બકરીનું માંસ, ભેંસનું માંસ, ડુક્કર જેવા અન્ય માંસ વગેરે શામેલ છે. કુલ માંસની નિકાસમાં ભારત ત્રીજા ક્રમે છે અને વિશ્વમાં ભેંસના માંસની નિકાસમાં પ્રથમ છે.
ભારતમાં માંસનું ઉત્પાદન મોટાભાગે અસંગઠિત ક્ષેત્રમાં છે, તેથી ઘરેલું માંગ અંગે કોઈ સચોટ ડેટા ઉપલબ્ધ નથી. નાના શહેરો, ગામડાઓ અને શહેરોમાં, ઘણા દુકાનદારો માંસ વેચે છે, જેના માટે કોઈ સત્તાવાર રેકોર્ડ ઉપલબ્ધ નથી.
એપેડા અનુસાર ભારતીય બફેલો માંસ તેની ગુણવત્તાને કારણે વિશ્વમાં ખૂબ જ પ્રખ્યાત છે. ભેંસના માંસના ઉત્પાદનમાં ભારત વિશ્વમાં પ્રથમ ક્રમે છે અને તેનું માર્કેટ હિસ્સો આશરે 42૨.60૦ ટકા છે. ભારત 70 થી વધુ દેશોમાં સ્થિર અને તાજા મરચાંવાળા માંસની નિકાસ કરે છે. તેનો આશરે 97 ટકા હિસ્સો ભેંસના માંસમાંથી બનાવેલો છે.
દેશના કુલ માંસ ઉત્પાદનમાં મરઘાંનો મહત્તમ 50.06 ટકા, ભેંસનો 19.05 ટકા, બકરીનો 13.53 ટકા, ઘેટાંનો .3..36 ટકા અને ડુક્કરનો 9.98 ટકા છે. વિશ્વના ઇંડા ઉત્પાદનમાં ભારતનો હિસ્સો આશરે .6..65 ટકા છે.
ભેંસનું માંસ ક્યાં જાય છે
બફેલો મીટના સૌથી મોટા ગ્રાહક વિયેટનામ છે, ત્યારબાદ ઇજિપ્ત, મલેશિયા, ઇન્ડોનેશિયા અને ઇરાક આવે છે. ભારત દક્ષિણ-પૂર્વ એશિયા, મધ્ય-પૂર્વ, આફ્રિકા, સીઆઈએસ દેશ વગેરેના 70 થી વધુ દેશોમાં ભેંસના માંસની નિકાસ કરે છે.
