ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિ (Iran President) ઈબ્રાહિમ રઈસીના નિધનથી વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી (Narendra Modi) દુખી છે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને ઈબ્રાહિમ રઈસી વચ્ચે ટ્યુનિંગ ઘણું સારું હતું. રઈસીના નિધન પર શોક વ્યક્ત કરતા વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ ટ્વિટર પર લખ્યું કે ભારત-ઈરાન દ્વિપક્ષીય સંબંધોને મજબૂત બનાવવામાં તેમના યોગદાનને હંમેશા યાદ કરવામાં આવશે. તેમના પરિવાર અને ઈરાનના લોકો પ્રત્યે મારી દિલથી સંવેદના. ભારત દુખની આ ઘડીમાં ઈરાનની સાથે છે.
ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિ ઈબ્રાહિમ રઈસીનું રવિવારે હેલિકોપ્ટર દુર્ઘટનામાં દુઃખદ અવસાન થયું હતું. આ હેલિકોપ્ટર દુર્ઘટનામાં ઈરાનના વિદેશ મંત્રી અમિક અબ્દોલાહાઈનું પણ મોત થયું હતું. આ દુર્ઘટના એવા સમયે બની છે જ્યારે સમગ્ર પશ્ચિમ એશિયા ઈઝરાયેલ-ગાઝા સંઘર્ષમાં ફસાયેલ છે. રાષ્ટ્રપતિ ઇબ્રાહિમ રઈસીના નિધનથી ભારતને ચોક્કસપણે એક ઊંડો આંચકો લાગ્યો છે. રઈસી ભારત અને ઈરાન વચ્ચેના દ્વિપક્ષીય સંબંધોને મજબૂત કરવાના પક્ષમાં હતા. આ વર્ષે રઈસીની ભારત મુલાકાતનો પ્રસ્તાવ પણ મૂકવામાં આવ્યો હતો જ્યાં ભારત અને ઈરાન વચ્ચે અનેક કરારો પર દ્વિપક્ષીય વાટાઘાટો થવાની હતી. વિદેશી બાબતોના નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે તેમના મૃત્યુ પહેલા જ રઈસીએ ભારત સાથે એક ઐતિહાસિક કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા જેનાથી અફઘાનિસ્તાન અને મધ્ય એશિયામાં ભારતની પહોંચ સરળ બની હતી. તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન જ ભારતીયો માટે વિઝા ઓન અરાઈવલ સેવા શરૂ કરવામાં આવી હતી.
ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિ ઈબ્રાહિમ રઈસીના નિધનથી વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી પણ દુખી છે. તેમણે ટ્વિટર એક્સ પર લખ્યું કે ભારત-ઈરાન દ્વિપક્ષીય સંબંધોને મજબૂત બનાવવામાં તેમના યોગદાનને હંમેશા યાદ કરવામાં આવશે. તેમના પરિવાર અને ઈરાનના લોકો પ્રત્યે મારી દિલથી સંવેદના. ભારત દુખની આ ઘડીમાં ઈરાનની સાથે છે. ઇબ્રાહિમ રઈસીએ 2021માં એવા સમયે ઈરાનમાં સત્તા સંભાળી જ્યારે તેઓ સ્થાનિક સ્તરે ઘણા પડકારોનો સામનો કરી રહ્યા હતા. ઈબ્રાહિમ રઈસીને ઈરાનના સર્વોચ્ચ ધાર્મિક નેતા આયાતુલ્લાહ ખામેનીના ખૂબ નજીકના માનવામાં આવતા હતા અને એવું પણ કહેવાય છે કે રઈસીને ખામેનીના ઉત્તરાધિકારી તરીકે જોવામાં આવી રહ્યા હતા.
ભારતીયો માટે વિઝા ફ્રી એન્ટ્રી
વિદેશી અને પશ્ચિમ એશિયા બાબતોના નિષ્ણાત અને ઓબ્ઝર્વર રિસર્ચ ફાઉન્ડેશનના રિસર્ચ ફેલો કબીર તનેજા કહે છે કે ઇબ્રાહિમ રઈસી ભારત સાથેના સંબંધોને મજબૂત કરવાના પ્રયાસોમાં હતા. તેઓ તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન ભારત-ઈરાન સંબંધોને નવી ઊંચાઈએ લઈ જવા માંગતા હતા. તેમનું કહેવું છે કે આ કારણોસર ઈરાને આ વર્ષે ફેબ્રુઆરીમાં ભારતીયો માટે વિઝા ફ્રી એન્ટ્રીની સુવિધા શરૂ કરી હતી. તે ઈરાનમાં વધુને વધુ પ્રવાસીઓને આકર્ષવા માંગતા હતા, જેથી પશ્ચિમી ચેનલો પર ઈરાન સામે જોવા મળતા ‘ઈરાનોફોબિયા’ સામે મજબૂતીથી લડી શકાય. આ નીતિ હેઠળ ભારતીયોને માત્ર હવાઈ માર્ગે પ્રવેશવાની અને વધુમાં વધુ 15 દિવસ સુધી રહેવાની મંજૂરી આપવામાં આવશે. જ્યારે રોડ માર્ગે આવતા ભારતીયોએ વિઝા માટે અરજી કરવાની રહેશે.
ભારતને 10 વર્ષ માટે ચાબહાર મળ્યું
વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને રાષ્ટ્રપતિ ઇબ્રાહિમ રઈસી વચ્ચેની વાતચીત ચાબહાર પોર્ટ પર કેન્દ્રિત હતી. સરકાર સાથે જોડાયેલા સૂત્રોનું કહેવું છે કે રઈસી ઈરાનની અર્થવ્યવસ્થાને વેગ આપવા માંગતા હતા અને આશાભરી નજરે ભારત તરફ જોઈ રહ્યા હતા. તેઓ ચાબહાર પોર્ટને લઈને ભારત સક્રિય બને તેવું ઈચ્છતા હતા. આ જ બેઠકમાં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ રાષ્ટ્રપતિને તેમની અનુકૂળતા મુજબ ભારત આવવાનું આમંત્રણ આપ્યું હતું, ત્યારબાદ રઈસીની ભારત મુલાકાત આ વર્ષના મધ્યમાં જૂનમાં પ્રસ્તાવિત કરવામાં આવી હતી. 2023માં બ્રિક્સ સમિટ દરમિયાન પણ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને ઈબ્રાહિમ રઈસી મળ્યા હતા. આ વર્ષે જાન્યુઆરીમાં વિદેશ મંત્રી એસ જયશંકર પણ ઈરાનની મુલાકાતે ગયા હતા. ત્યારબાદ જ એવું માનવામાં આવી રહ્યું હતું કે બંને દેશ ચાબહારને લઈને કોઈ મોટી ડીલ કરી શકે છે.
આ વર્ષે 13 મેના રોજ ભારત અને ઈરાને એક કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા. આ કરાર ચાબહાર સ્થિત શાહિદ બેહેસ્તી પોર્ટના સંચાલન માટે 10 વર્ષ માટે કરવામાં આવ્યો હતો. ભારત માટે આ એક મોટી સિદ્ધિ હતી કારણ કે તેનાથી પ્રાદેશિક વેપાર માટે અફઘાનિસ્તાન અને મધ્ય એશિયામાં ભારતની પહોંચ વધુ સરળ બની હતી. આ પહેલા ભારતને અફઘાનિસ્તાન પહોંચવા માટે પાકિસ્તાનની જરૂર હતી. ભારત ચાબહારને ઇન્ટરનેશનલ નોર્થ સાઉથ ટ્રાન્સપોર્ટ કોરિડોર (INSTC) સાથે જોડવાની યોજના ધરાવે છે. આ 7200 કિલોમીટર લાંબો કોરિડોર ભારતને ઈરાન અને અઝરબૈજાન થઈને રશિયાના સેન્ટ પીટર્સબર્ગ સાથે જોડશે.
