આ વર્ષે ચોમાસું ખૂબ લાંબું અને ધોધમાર રહ્યું છે. દેશના લગભગ તમામ ભાગોમાં આ વર્ષે અતિવૃષ્ટિ જોવા મળી રહી છે. ઓક્ટોબર પૂરો થયો અને નવેમ્બર બેઠો તો પણ દેશના કેટલાંય રાજ્યોમાં વરસાદ વરસી રહ્યો છે. ત્યારે લોકોના મનમાં સવાલ ઉઠી રહ્યો છે કે ચોમાસું ખૂબ વરસ્યું છે તો શિયાળો કેવો રહેશે. લોકચર્ચા ચાલી રહી છે કે આ વર્ષે ખૂબ ઠંડી પડશે. હવે આ મામલે હવામાન વિભાગે ખુલાસો કર્યો છે.
ભારતીય હવામાન વિભાગ (IMD) એ ભારતમાં શિયાળામાં “તીવ્ર ઠંડી” પડશે તેવી અફવાઓ પર અપડેટ આપ્યું છે. IMD ના ડિરેક્ટર જનરલ ડૉ. મૃત્યુંજય મહાપાત્રાએ જણાવ્યું હતું કે આ શિયાળો પાછલા વર્ષોની જેમ સામાન્ય રહેવાની ધારણા છે. લા નીના ઘટના નબળી છે તેથી આ વર્ષે ઠંડી અસામાન્ય રીતે તીવ્ર રહેશે નહીં.
હવામાન વિભાગના જણાવ્યા અનુસાર આ વખતે દિવસનું તાપમાન સામાન્ય કરતાં થોડું ઓછું રહેશે, જ્યારે રાત્રિનું તાપમાન સામાન્ય કરતાં વધુ રહેવાની ધારણા છે. દિલ્હી, હરિયાણા અને રાજસ્થાન જેવા વિસ્તારોમાં રાત્રિ પ્રમાણમાં ઠંડી રહેશે, પરંતુ એકંદરે ઉત્તર ભારતમાં કોઈ તીવ્ર ઠંડીનો અનુભવ થશે નહીં.
ડૉ. મહાપાત્રાએ કહ્યું, “લા નીનાની સ્થિતિ હાલમાં નબળી છે અને આવનારા મહિનાઓમાં પણ તે ચાલુ રહેવાની શક્યતા છે. અમારા મોડેલ સૂચવે છે કે આ શિયાળો સામાન્ય રહેશે, જેમાં કોઈ ભારે ઠંડી નહીં પડે.”
ઉત્તર ભારતમાં સામાન્ય રીતે દર વર્ષે ડિસેમ્બર અને જાન્યુઆરીમાં ભારે ઠંડીનો અનુભવ થાય છે. આ ઠંડીની અસર સમગ્ર પ્રદેશમાં જોવા મળે છે, જેના કારણે લોકોના જીવન અને રોજિંદા જીવન ખોરવાઈ જાય છે. જમ્મુ અને કાશ્મીર, ઉત્તરાખંડ, પંજાબ, હરિયાણા, દિલ્હી અને ઉત્તર પ્રદેશ સહિત ઉત્તર ભારતના ઘણા ભાગોમાં તાપમાન 10 ડિગ્રી સેલ્સિયસથી નીચે આવી ગયું છે, જેના કારણે ઠંડીનું મોજું ફરી વળ્યું છે.
લા નીના નબળું પડ્યું
IMD ના અહેવાલ મુજબ, હાલમાં પેસિફિક મહાસાગરના વિષુવવૃત્તીય ભાગમાં લા નીનાની સ્થિતિ પ્રવર્તે છે, જ્યારે હિંદ મહાસાગરમાં નકારાત્મક હિંદ મહાસાગર ડાયપોલ (IOD) સ્થિતિ જોવા મળી રહી છે. જોકે, આબોહવા મોડેલો આગાહી કરે છે કે આગામી મહિનાઓમાં આ નકારાત્મક IOD ધીમે ધીમે નબળો પડશે. આનો અર્થ એ થયો કે દરિયાની સપાટીના તાપમાનમાં સુધારો થશે, જેની ભારતના હવામાન પર સંતુલિત અસર પડશે – ન તો ખૂબ ઠંડુ કે ન તો ખૂબ ગરમ.
નિષ્ણાતો શું કહે છે..?
સ્કાયમેટ વેધરના વાઇસ પ્રેસિડેન્ટ (હવામાન અને આબોહવા પરિવર્તન) મહેશ પાલાવતે સમજાવ્યું કે છેલ્લા ત્રણ વર્ષ (2021, 2022 અને 2023) માં સતત “ત્રણ વખત લા નીના” ઘટાડો જોવા મળ્યો છે, છતાં દેશમાં તીવ્ર ઠંડીનો અનુભવ થયો નથી. લા નીના અને ઠંડીનો સીધો સંબંધ નથી. આ વખતે જ્યારે પશ્ચિમી વિક્ષેપ આવશે ત્યારે તેઓ પર્વતોમાંથી ઠંડા પવનોના પ્રવાહને બદલી નાખશે, જેના કારણે લઘુત્તમ તાપમાનમાં ઘટાડો થવાની શક્યતા ઓછી થશે.
ઓક્ટોબરમાં રેકોર્ડ વરસાદ IMD ના અહેવાલ મુજબ, ઓક્ટોબર 2025 છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં સૌથી ભીના મહિનાઓમાંનો એક હતો. આ સમયગાળા દરમિયાન સરેરાશ 112.2 મીમી વરસાદ નોંધાયો હતો, જે 2001 પછીનો બીજો સૌથી વધુ વરસાદ છે.
કુલ 236 ભારે વરસાદ અને ૪૫ અતિ ભારે વરસાદની ઘટનાઓ બની, જેમાં બિહાર, ઉત્તર બંગાળ, તેલંગાણા અને આંધ્રપ્રદેશ સૌથી વધુ પ્રભાવિત થયા. નિષ્ણાતો કહે છે કે દરિયાની સપાટીના તાપમાનમાં વધારો થવાને કારણે ચોમાસાની વિદાયમાં વિલંબ અને વરસાદની તીવ્રતા બંનેમાં વધારો થયો છે.
આગાહી એકંદરે શું કહે છે?
ભારતમાં આ શિયાળો ન તો ખૂબ કઠોર રહેશે અને ન તો ખૂબ હળવો. દિવસો થોડા ઠંડા રહેશે પરંતુ રાતો પ્રમાણમાં ગરમ રહેશે. લા નીના નબળો પડી રહ્યો છે અને IOD ધીમે ધીમે સામાન્ય થઈ રહ્યો છે. તેથી હવામાન વિભાગે લોકોને “તીવ્ર શિયાળા” ની અફવાઓને અવગણવા વિનંતી કરી છે.
