જસપ્રિત બુમરાહે બોલર અને કેપ્ટન તરીકે અસાધારણ પ્રદર્શન કરતા પર્થ ટેસ્ટમાં ભારતને શાનદાર વિજય અપાવ્યા પછી મને ઘણાં વર્ષો પહેલાં લખેલી એક કૉલમ યાદ આવી, જેમાં અનિલ કુંબલેને ભારતીય ટેસ્ટ ટીમનું નેતૃત્વ કરવા માટેનો મામલો આગળ વધાર્યો હતો. 26મી જુલાઈ 1998ના રોજ ધ હિન્દુમાં ‘શું બોલરો સારા કેપ્ટન બને છે?’શીર્ષકવાળી કોલમ પ્રકાશિત થઈ હતી.
હું એ ધારણાની વિરુદ્ધ લખતો હતો કે, બેટ્સમેન શ્રેષ્ઠ કેપ્ટન બને છે અથવા ઓછામાં ઓછું એ વ્યાપક માન્યતાનું ખંડન કરવા માંગતો હતો. જ્યારે કોઈ ટીમ મેદાનમાં હોય ત્યારે કેપ્ટનશીપ વધુ મહત્ત્વની હોવાથી સામાન્ય રીતે એવું માનવામાં આવે છે કે બેટ્સમેન બોલિંગમાં ફેરફાર કરવાની સાથે ફીલ્ડિંગ સેટ કરવામાં વધુ કેન્દ્રિત અને નિષ્પક્ષ હશે. એવું કહેવામાં આવતું હતું કે, જ્યારે બોલરો તેમની ટીમનું નેતૃત્વ કરે છે ત્યારે તેઓ કાં તો ખુદથી ઓછી બોલિંગ કરે છે અથવા ઓવર બોલિંગ કરે છે.
કેટલાક ઐતિહાસિક પુરાવાઓ દ્વારા પણ બેટર-કેપ્ટનની તરફેણમાં દલીલ કરવામાં આવી હતી. 1998માં લખતાં મેં સ્વીકાર્યું હતું કે, ટેસ્ટ ઇતિહાસમાં સૌથી સફળ કેપ્ટન બેટ્સમેન હતા. જેમ કે, ડોનાલ્ડ બ્રેડમેન અને ક્લાઇવ લોયડ, પણ લેન હટન, ફ્રેન્ક વોરેલ અને એલન બોર્ડર પણ (આ સ્ટીવ વોની ઓસી સુકાની તરીકે અદભુત સફળ કાર્યકાળની શરૂઆત પહેલાંની વાત છે). આમ છતાં, મેં દલીલ કરી, કેટલાંક પ્રભાવશાળી પ્રતિ-ઉદાહરણો પણ છે: ખાસ કરીને ઓસ્ટ્રેલિયાના રિચી બેનોડ અને ઇંગ્લેન્ડના રે ઇલિંગવર્થ, બંને સ્પિન બોલરો જેમણે તેમની ટીમનું શાનદાર નેતૃત્વ કર્યું હતું.
તે સમયે ભારતીય કેપ્ટન મોહમ્મદ અઝહરુદ્દીન તેની કારકિર્દીના અંતમાં પહોંચી રહ્યો હતો. મેં દલીલ કરી હતી કે, જ્યારે અઝહરના જવાનો સમય આવશે ત્યારે અનિલ કુંબલે યોગ્ય અનુગામી હશે. તેની પાસે ઉચ્ચ સ્તરની બુદ્ધિમત્તા હતી. આ ઉપરાંત જેમ બેનોડ પાસે એલન ડેવિડસનના રૂપમાં વિકેટ લેવા માટે અન્ય એક સ્ટ્રાઈક બોલર હતો અને ઈલિંગવર્થ પાસે જ્હોન સ્નો અને ડેરેક અંડરવુડ જેવા બોલરો હતા. કુંબલે જાવાગલ શ્રીનાથ પર ભરોસો મૂકી શકતો હતો.
તેથી, ભારતના અગાઉના બોલર-કપ્તાન કપિલ દેવથી વિપરીત, જેઓ તેમની મોટા ભાગની કારકિર્દી માટે પોતાની ટીમના એકમાત્ર સ્ટ્રાઇક-બોલર હતા, કુંબલેને ખબર ન હોવાની શક્યતા ઓછી હતી કે તેણે ખુદને ક્યારે ઉતારવાની છે. (નોંધપાત્ર રીતે, આ બાધા સાથે પણ, કપિલને કેપ્ટન તરીકે કેટલીક નોંધપાત્ર સફળતાઓ મળી હતી, ખાસ કરીને 1983 અને 1986માં ઈંગ્લેન્ડમાં). એક ક્વાર્ટર-એક સદી પહેલાં પ્રકાશિત થયેલી તે કૉલમમાં મેં ટિપ્પણી કરી હતી કે, ‘બોલર કેપ્ટનો સામે પૂર્વગ્રહ એ બોલરોને ક્રિકેટના અન્ડરક્લાસ તરીકે માનવાની સામાન્ય વૃત્તિનો એક ભાગ છે.
બેટ્સમેન એ રમતના ગ્લેમર બોયઝ હોય છે, ચાહકો અને પ્રાયોજકો બન્ને તેમના આદર્શ હોય છે. આમ છતાં મેં આગળ કહ્યું તેમ બોલર સારો સફળ કપ્તાન બની શકે છે. બસ શરત એટલી છે કે તેની પાસે આક્રમણની અપેક્ષા ન કરવી. જ્યાં સુધી શ્રીનાથ હોય અને સારી બોલિંગ કરી રહ્યો હોય ત્યાં સુધી કોઈએ સામેવાળી ટીમના ખેલાડીને આઉટ કરવા માટે અનિલ કુંબલે તરફ જોવાની જરૂર નથી, જ્યારે સમય આવે ત્યારે કર્ણાટકના કાંડા-સ્પિનરના દાવાઓને ધ્યાનમાં લેવા જોઈએ. બોલરો અસરકારક કેપ્ટન બની શકતા નથી તેવા અંધવિશ્વાસ દ્વારા આ દાવાઓને ફગાવી શકાતા નથી.
અરે, હું અંધારામાં સીટી વગાડતો હતો. જ્યારે, એક વર્ષ કરતાં પણ ઓછા સમય પછી, અઝહરને સુકાનીપદમાંથી મુક્ત કરવામાં આવ્યો ત્યારે તેની જગ્યાએ સચિન તેંડુલકર લેવામાં આવ્યો, તેમનું બેટિંગ ફોર્મ બગડવા માંડ્યું અને તેને ટીમમાંથી બહાર કરી દેવામાં આવ્યો ત્યારે રાહુલ દ્રવિડે થોડા સમય માટે કેપ્ટનશિપ સંભાળી હતી. ટોચની નોકરીમાં અગાઉનો અને સંપૂર્ણપણે અવિભાજ્ય કાર્યકાળ હોવા છતાં.
અલબત્ત, અઝહરુદ્દીન અગ્રણી બેટર હતો અને તેમના ત્રણ અનુગામીઓ પણ કેપ્ટન હતા: તેંડુલકર, ગાંગુલી અને દ્રવિડ, જેમાંથી તમામ વિકેટ મેળવવા અને મેચ જીતવા માટે અનિલ કુંબલે પર ઘણો આધાર રાખતા હતા. 2006માં શ્રીલંકા સામે એક ટેસ્ટ મેચ પણ હતી, જ્યારે દ્રવિડ ગેરહાજર હતો ત્યારે અનિલ કુંબલે ટીમમાં હોવા છતાં ઓછા અનુભવી (અને વધુ સનકી) વીરેન્દ્ર સેહવાગને કેપ્ટન તરીકે પસંદ કરવામાં આવ્યો હતો. માત્ર એટલા માટે કે તે મોટા ભાગે બેટિંગ કરતો હતો, જ્યારે કુંબલે મોટા ભાગે બોલિંગ કરતો હતો.
આ ઘટનામાં અનિલ કુંબલેને 2007માં પાકિસ્તાન સામે પ્રથમ વખત ભારતનું નેતૃત્વ કરવાની તક મેળવવા માટે અઝહરે નિવૃત્તિ લીધા પછી 83 ટેસ્ટ મેચની રાહ જોવી પડી. જો કુંબલેની અગાઉ નિમણૂક કરવામાં આવી હોત તો શું કર્યું હોત? કુંબલેને તેમની ક્ષમતા માટે તેંડુલકર જેટલું જ સન્માન આપવામાં આવતું હતું. કુંબલે ગાંગુલી જેવો આક્રમક, દ્રવિડ જેવો ક્રિકેટ-સ્માર્ટ, ટીમ માટે એટલો જ સમર્પિત હતો. જો તે 1999માં કેપ્ટન બન્યો હોત (જેમ કે હું અને કેટલાંક અન્ય લોકો આશા રાખતાં હતાં) તો કુંબલે કદાચ એક દાયકાથી પણ વધુ સમય માટે કેપ્ટન રહ્યો હોત, પહેલાં શ્રીનાથ તેના વધારાના સ્ટ્રાઇક બોલર તરીકે અને પછી હરભજનસિંહ અને ઝહીર ખાન સાથે બોજ વહેંચતા હતા.
પર્થના મેદાન પર જસપ્રિત બુમરાહે જે ખાતરી અને સત્તા સાથે તેની ટીમનું નેતૃત્વ કર્યું તેના પર વ્યાપક ટિપ્પણી કરવામાં આવી છે. મેચના સમાપન સમયે પ્રેસ કોન્ફરન્સમાં તેનું વર્તન પણ ખૂબ જ પ્રભાવશાળી હતું. અહીં, બુમરાહે પોતાને ક્રિકેટની રમત અને જીવન વિશે અસાધારણ બુદ્ધિ અને પરિપક્વતા ધરાવતો વ્યક્તિ હોવાનું જાહેર કર્યું. કેટલાક ટીકાકારોએ સૂચવ્યું છે કે જ્યારે સમય આવે ત્યારે શુભમન ગિલને કેપ્ટન તરીકે બદલવો જોઈએ. રિષભ પંતના વિકલ્પ તરીકે પણ ચર્ચા થઈ હતી. આવી અટકળો સંપૂર્ણપણે બોલર-કેપ્ટન સામેના પૂર્વગ્રહ પર આધારિત હતી. જો કે, હવે, બુમરાહે પર્થમાં જે રીતે ટીમનું નેતૃત્વ કર્યું તે પછી, તે શર્માના અનુગામી હોવા જોઈએ તેમાં થોડી શંકા હોઈ શકે નહીં.
કુંબલેની જેમ બુમરાહ પણ ભારતનો મુખ્ય સ્ટ્રાઇક બોલર છે. કુંબલેની જેમ બુમરાહે પણ વિકેટ ઝડપનારા સાથીઓનો સહારો લીધો છે. આમાંથી અશ્વિન, જાડેજા અને શમી તેના કરતાં મોટા છે અને બધાની પાસે કદાચ એક કે બે વર્ષ કરતાં વધુ સમય બાકી નથી. જો કે, સિરાજ અને કુલદીપ બંને બુમરાહ કરતાં નાના છે, જ્યારે પર્થમાં હર્ષિત રાણાની જેમ, ભારતીય બોલરો હજી પણ નાના છે જેઓ ટેસ્ટ ક્રિકેટમાં છાપ ઊભી કરી શકે છે. આ બધું જસપ્રિત બુમરાહ માટે ભારતના શ્રેષ્ઠ બોલર-કેપ્ટન બનવા માટે સારા સંકેત આપે છે.
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.
