રાષ્ટ્રપતિ અને રાજ્યપાલોને બિલો પર સંમતિ આપવા માટે સમયમર્યાદા નક્કી કરવાના મુદ્દા પર લાંબી સુનાવણી બાદ આજે સુપ્રીમ કોર્ટે પોતાનો ચુકાદો આપ્યો. CJIની આગેવાની હેઠળની પાંચ ન્યાયાધીશોની બંધારણીય બેન્ચે ચુકાદો આપ્યો કે કોર્ટ રાજ્યપાલની ભૂમિકા છીનવી શકે નહીં. સુપ્રીમ કોર્ટે પોતાના નિર્ણયમાં જણાવ્યું હતું કે સમયમર્યાદા લાદવી એ બંધારણ દ્વારા આટલી કાળજીપૂર્વક સુરક્ષિત કરાયેલી સુગમતાની સંપૂર્ણપણે વિરુદ્ધ હશે.
સુપ્રીમ કોર્ટે શું કહ્યું?
ચુકાદો વાંચતા CJI એ જણાવ્યું કે રાષ્ટ્રપતિના સંદર્ભની તરફેણમાં કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો દ્વારા રજૂ કરાયેલી દલીલો સુપ્રીમ કોર્ટે તેના ચુકાદામાં ધ્યાનમાં લીધી છે. સુપ્રીમ કોર્ટે ઠરાવ્યું હતું કે કોર્ટ રાજ્યપાલની ભૂમિકા છીનવી શકતી નથી. કલમ 200 હેઠળ, રાજ્યપાલ કાં તો બિલને સંમતિ આપી શકે છે, બિલને રોકી શકે છે અને પરત કરી શકે છે, અથવા બિલને રાષ્ટ્રપતિને મોકલી શકે છે. કલમ 200 રાજ્યપાલ માટે કોઈ વૈકલ્પિક વિકલ્પ પ્રદાન કરતી નથી.
જ્યારે સુપ્રીમ કોર્ટે સ્વીકાર્યું કે રાજ્યપાલો રાજ્ય બિલોને અનિશ્ચિત સમય માટે વીટો કરી શકતા નથી ત્યારે તેણે રાજ્યપાલો અને રાષ્ટ્રપતિ માટે સમય મર્યાદા નક્કી કરવાનો ઇનકાર કર્યો હતો એમ કહીને કે આમ કરવાથી સત્તાના વિભાજનનું ઉલ્લંઘન થશે.
તમિલનાડુ કેસમાં 2 ન્યાયાધીશોની બેન્ચ દ્વારા આપવામાં આવેલા નિર્દેશ ગેરબંધારણીય છે: SC
સુપ્રીમ કોર્ટે જણાવ્યું હતું કે રાજ્યપાલ દ્વારા બિલોને મંજૂરી આપવા માટે કોર્ટ સમયમર્યાદા નક્કી કરી શકતી નથી. તેમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું હતું કે ડીમ્ડ એસેંટનો ખ્યાલ બંધારણની ભાવના અને સત્તાઓના વિભાજનના સિદ્ધાંતની વિરુદ્ધ છે. જોકે, સુપ્રીમ કોર્ટે સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું હતું કે બંધારણીય અદાલતો બિલો પર નિર્ણય લેવા માટે રાષ્ટ્રપતિ અને રાજ્યપાલ પર સમયમર્યાદા લાદી શકતી નથી.
સુપ્રીમ કોર્ટે જણાવ્યું હતું કે તમિલનાડુ કેસમાં બે ન્યાયાધીશોની બેન્ચ દ્વારા આપવામાં આવેલ આ પ્રકારનો નિર્દેશ ગેરબંધારણીય છે. સુપ્રીમ કોર્ટે એમ પણ કહ્યું હતું કે બંધારણીય અદાલતો રાજ્યપાલ સમક્ષ પેન્ડિંગ બિલોને ડીમ્ડ એસેંટ આપી શકતી નથી. કારણ કે બે ન્યાયાધીશોની બેન્ચે કલમ 142 ની સત્તાઓનો ઉપયોગ કરીને તમિલનાડુના 10 બિલોને માન્ય સંમતિ આપી હતી. પાંચ ન્યાયાધીશોની બંધારણીય બેન્ચે ઠરાવ્યું હતું કે સુપ્રીમ કોર્ટ ગેરબંધારણીય રીતે રાજ્યપાલો અને રાષ્ટ્રપતિની સત્તાઓ છીનવી ન શકે.
સમય મર્યાદા લાદવી એ સુગમતાની તદ્દન વિરુદ્ધ હશે: સુપ્રીમ કોર્ટ
CJI એ કહ્યું કે સમય મર્યાદા લાદવી એ બંધારણ દ્વારા આટલી કાળજીપૂર્વક સુરક્ષિત કરાયેલી સુગમતાની સંપૂર્ણપણે વિરુદ્ધ હશે. ડીમ્ડ સંમતિની વિભાવના સ્વીકારે છે કે એક સત્તા, એટલે કે કોર્ટ, બીજા સત્તાની ભૂમિકા નિભાવી શકતી નથી. રાજ્યપાલ અથવા રાષ્ટ્રપતિની ગવર્નરલ સત્તાઓનું હડપ કરવું એ બંધારણની ભાવના અને સત્તાઓના વિભાજનના સિદ્ધાંતની વિરુદ્ધ છે. કોર્ટ દ્વારા ડીમ્ડ સંમતિની વિભાવના બીજા સત્તાની સત્તાઓનું હડપ કરવા સમાન છે, અને આ હેતુ માટે કલમ 142નો ઉપયોગ કરી શકાતો નથી.
બિલ કાયદો બને ત્યારે જ ન્યાયિક સમીક્ષા-તપાસ
CJI એ કહ્યું, “તેથી અમને આ કોર્ટના દાખલાઓથી ભટકવાનું કોઈ કારણ દેખાતું નથી. રાષ્ટ્રપતિ અને રાજ્યપાલ કલમ 200 અને 201 હેઠળ તેમના કાર્યો કરવા માટે વાજબી છે. ન્યાયિક સમીક્ષા અને ચકાસણી ફક્ત ત્યારે જ થઈ શકે છે જ્યારે બિલ કાયદો બને.
એવું સૂચન કરવું અકલ્પ્ય છે કે કલમ 143 હેઠળ રાષ્ટ્રપતિના સલાહકાર અધિકારક્ષેત્રને નિર્દિષ્ટ કરવાને બદલે બિલ કોર્ટ સમક્ષ લાવી શકાય. રાષ્ટ્રપતિને દર વખતે બિલ મોકલવામાં આવે ત્યારે આ કોર્ટની સલાહ લેવાની જરૂર નથી. જો રાષ્ટ્રપતિને કલમ 143 હેઠળ સલાહકાર અધિકારક્ષેત્રનો વિકલ્પ જોઈએ છે, તો તે હંમેશા ઉપલબ્ધ છે.”
