કાઠમંડુ: લદ્દાખથી અરુણાચલ પ્રદેશ સુધી પોતાની આંખો દેખાડી રહેલો ચાઈનીઝ ડ્રેગન હવે નેપાળમાં લુમ્બિની સુધી રેલવે લાઈન અને રોડ બનાવવા જઈ રહ્યો છે. ચીનના (China) વિદેશ મંત્રી વાંગ યીએ પોતે આની જાહેરાત કરી છે. ચીનનો દાવો છે કે ચારે બાજુથી જમીનથી ઘેરાયેલા નેપાળની (Nepal) કનેક્ટિવિટી આ રેલ્વે લાઈન અને રોડથી વધશે. તે જ સમયે, નેપાળમાં ચીનની રોડ અને રેલ્વે લાઇન (Railway line) ભારત (India) માટે ચિંતાનો વિષય બનશે. તે પણ ત્યારે જ્યારે ચીન મ્યાનમારથી હિંદ મહાસાગર સુધી રેલ્વે લાઈન બનાવવા જઈ રહ્યું છે.
તાજેતરમાં યોજાયેલ નેપાળના પુનઃનિર્માણ પર એક આંતરરાષ્ટ્રીય પરિષદમાં ચીનના વિદેશમંત્રી વાંગ યીએ નેપાળને તેના મહત્વાકાંક્ષી બેલ્ટ એન્ડ રોડ પ્રોજેક્ટ પર સહયોગ વધારવા અપીલ કરી હતી. બુધવારે વાંગ યીએ કહ્યું હતું કે ચીન ક્રોસ-બોર્ડર રેલ્વે પ્રોજેક્ટના સંભવિત અભ્યાસ પર નક્કર પ્રગતિ કરશે. સાથે જ ટ્રાન્સ-હિમાલયન કનેક્ટિવિટી નેટવર્કમાં સુધારો કરશે અને નેપાળને લેન્ડલોક સમસ્યાના સ્થાને જમીન સાથે જોડાયેલ સ્વપ્ન સાકાર કરવામાં મદદ કરશે. અગાઉ 2018માં ચાઇના રેલ્વે ફર્સ્ટ સર્વે એન્ડ ડિઝાઇન ઇન્સ્ટિટ્યૂટએ (CRFSDI) કેઇરોંગ અને કાઠમંડુ વચ્ચે સૂચિત 121 કિમીના રેલ માર્ગનો ટેકનિકલ અભ્યાસ હાથ ધર્યો હતો.
મળતી માહિતી અનુસાર, કેરોંગ-કાઠમંડુ રેલ ટ્રેકને વિકસાવવા માટે નવ વર્ષ અને રૂ. 30,000 કરોડનો ખર્ચ થશે. નેપાળ બાજુના લગભગ 98 ટકા રેલ્વેમાં ટનલ અને પુલ હશે અને આ પ્રોજેક્ટનો ખર્ચ વર્તમાન અંદાજ કરતાં ઘણો વધારે હશે. આ સાથે, ચીનને રોકાણ પુનઃપ્રાપ્ત કરવા માટે ઓછામાં ઓછા 40 વર્ષનો સમય લાગશે. નેપાળ અને ચીન વચ્ચેના આ કરારોનો હેતુ બંને દેશો વચ્ચે ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરનો વિકાસ કરવાનો છે. વિશ્લેષકોનું માનવું છે કે આ કરારો ભારતને ટાર્ગેટ કરીને કરવામાં આવ્યા છે. મણિપાલ એડવાન્સ્ડ રિસર્ચ ગ્રૂપના પ્રોફેસર માધવ નલપત કહે છે કે આ રેલ્વે લાઇનનું વ્યૂહાત્મક મહત્વ હોવા છતાં તેનું વ્યવહારિક મહત્વ ખૂબ જ મર્યાદિત છે કારણ કે આ માર્ગ પર વેપારની માંગ ઘણી ઓછી છે. તેમણે કહ્યું કે આ રૂટ પર મુસાફરોની માંગ પણ ઘણી ઓછી છે.
નલપત કહે છે કે ભારતમાં ઘણા લોકો માને છે કે આ રેલ્વે લાઇનનો અસલી હેતુ ચીની સૈનિકોને નેપાળની સરહદમાં ઝડપથી ધકેલવાનો છે જેથી તેઓ ભારતની સરહદ સુધી પહોંચી શકે. લદ્દાખ વિવાદ બાદથી ભારત અને ચીન વચ્ચેના સંબંધો પાતાળ સુધી પહોંચી ગયા છે. ફુડાન યુનિવર્સિટીના ડેપ્યુટી ડાયરેક્ટર લિન મિંગવાંગના કહ્યા અનુસાર, દક્ષિણ એશિયામાં ભારત અને ચીન વચ્ચેની પરિસ્થિતિમાં ઘણો તફાવત છે. દક્ષિણ એશિયાના દેશોમાં ભારતની પકડ ચીન કરતા ઘણી વધારે છે.
લિને કહ્યું કે ચીન સાથે સંબંધોમાં વધારો એ નેપાળનો ભારત પ્રત્યેનો અસંતોષ છે. જણાવી દઈએ કે ભારત તિબેટ અને કાઠમંડુ વચ્ચે રેલવે લાઇનનો વિરોધ કરી રહ્યું છે. ભારતનું માનવું છે કે ચીન તેનો ઉપયોગ નેપાળમાં પોતાનો પ્રભાવ વધારવા માટે કરી શકે છે. આ કારણથી ભારત નેપાળ સાથે રેલ માર્ગને ઝડપથી જોડવા માંગે છે. ભારતને એ વાતની પણ ચિંતા છે કે આ રેલ્વે લાઇનથી હિમાલયને ઘણું નુકસાન થશે, જેના કારણે નેપાળને પણ ઘણી સમસ્યાઓ થશે. જોકે, નેપાળ એ પણ સારી રીતે જાણે છે કે કાઠમંડુ-ચીન રેલ કનેક્ટિવિટી તેના માટે ખૂબ જ મુશ્કેલ અને ખર્ચાળ સાબિત થશે. હિમાલયમાં મુશ્કેલ અને મોંઘી ટનલ બનાવવાનો ખર્ચ નેપાળ ચૂકવી શકશે નહીં.
