અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ તરીકે શપથ લેતા પહેલા જ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે પોતાના મિશનમાં મોટી સફળતા હાંસલ કરી લીધી છે. ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પના દબાણ સામે જસ્ટિન ટ્રુડો નબળા સાબિત થયા અને તેમણે કેનેડાના વડાપ્રધાન પદેથી રાજીનામું આપી દીધું. જસ્ટિન ટ્રુડોની ગાદીત્યાગની જાહેરાત પછી ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ તેમના ગ્રેટર અમેરિકા મિશનમાં આગળ વધ્યા છે. હવે ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ તેમના પુત્ર અને તેમના ખાસ સલાહકાર ટ્રમ્પ જુનિયરને ગ્રીનલેન્ડ મોકલી રહ્યા છે. ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પનું સ્વપ્ન કેનેડાને અમેરિકાનું ૫૧મું રાજ્ય બનાવવાનું, ડેનમાર્ક પાસેથી ગ્રીનલેન્ડ લઈ લેવાનું અને પનામા કેનાલ પર કબજો કરવાનું છે.
અમેરિકાનો વર્તમાન વિસ્તાર ૯૮ લાખ ચોરસ કિલોમીટર છે, જે વિશ્વનો ત્રીજો સૌથી મોટો દેશ છે. કેનેડાનું ક્ષેત્રફળ ૯૯.૮ લાખ ચોરસ કિલોમીટર છે અને તે વિશ્વનો બીજો સૌથી મોટો દેશ છે. ગ્રીનલેન્ડ એ ૨૧.૬ લાખ ચોરસ કિલોમીટર ધરાવતો વિશ્વનો સૌથી મોટો ટાપુ છે, જે ડેનમાર્ક હેઠળનો સ્વાયત્ત પ્રદેશ છે. જો આ ત્રણેય દેશો ભેગા થાય તો ગ્રેટર અમેરિકાનો વિસ્તાર ૨.૧૯ કરોડ ચોરસ કિલોમીટર થઈ જશે, જે રશિયા કરતાં ઘણો મોટો હશે. આવી સ્થિતિમાં જો ટ્રમ્પનું ગ્રેટર અમેરિકાનું સપનું પૂરું થશે તો દુનિયા કેટલી બદલાઈ જશે?
ભારત વિરોધી એજન્ડા ચલાવવામાં વ્યસ્ત કેનેડાના વડા પ્રધાન જસ્ટિન ટ્રુડોનું કાઉન્ટડાઉન ત્યારે જ શરૂ થઈ ગયું હતું જ્યારે ટ્રુડોએ ગયા વર્ષે કેનેડિયન સંસદમાં એવો આક્ષેપ કર્યો હતો કે ખાલિસ્તાની આતંકવાદી હરદીપ સિંહ નિજ્જરની હત્યામાં ભારતની સંડોવણી હોવાના વિશ્વસનીય આરોપો છે. ત્યારથી બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધો સૌથી ખરાબ સ્થિતિમાં પહોંચી ગયા હતા. જો કે હવે જસ્ટિન ટ્રુડોનાં રાજીનામાંની જાહેરાત બાદ બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધોમાં સુધારાની આશા છે. ગયા વર્ષે કેનેડાએ ભારતના હાઈ કમિશનર અને અન્ય રાજદ્વારીઓને નિજ્જરની હત્યા સાથે સંકળાયેલા વ્યક્તિઓ તરીકે નામ આપ્યા પછી એક મોટી રાજદ્વારી વિવાદ ફાટી નીકળ્યો હતો. ભારતે કેનેડાના તમામ આરોપોને વાહિયાત ગણાવીને સખત રીતે વખોડી કાઢ્યા છે અને કેનેડા પર ભારત વિરોધી તત્ત્વોને જગ્યા આપવાનો આરોપ પણ લગાવ્યો છે.
સોમવારે અમેરિકા અને કેનેડામાં બે મોટી રાજકીય ઘટનાઓ બની. જ્યાં અમેરિકી સંસદમાં ઈલેક્ટોરલ વોટની ગણતરી બાદ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પની જીત નિશ્ચિત થઈ ગઈ હતી. ઉપરાષ્ટ્રપતિ કમલા હેરિસે સત્તાવાર રીતે ટ્રમ્પને વિજેતા જાહેર કર્યા હતા. બીજી તરફ જસ્ટિન ટ્રુડોએ કેનેડાના વડા પ્રધાન પદ પરથી રાજીનામું આપી દીધું છે. ટ્રુડો પર તેમની લિબરલ પાર્ટીના સાંસદો દ્વારા ઘણા મહિનાઓથી રાજીનામું આપવાનું દબાણ હતું. આ કારણે ટ્રુડો એકલા પડી રહ્યા હતા. રાજીનામાની જાહેરાત કરતા ટ્રુડોએ કહ્યું કે જો મારે ઘરઆંગણે લડવું પડશે તો આવનારી ચૂંટણીમાં હું શ્રેષ્ઠ વિકલ્પ નહીં બની શકું. કેનેડામાં આ વર્ષે સંસદીય ચૂંટણી યોજાવાની છે.
કેનેડામાં આ વર્ષે સામાન્ય ચૂંટણી યોજાવાની છે. જસ્ટિન ટ્રુડોએ રાજીનામું આપ્યા પછી કહ્યું કે જ્યાં સુધી પાર્ટી નવા નેતાની પસંદગી નહીં કરે ત્યાં સુધી તેઓ વડા પ્રધાન તરીકે ચાલુ જ રહેશે. અગાઉ ૨૦૧૭ થી ૨૦૨૧ સુધીના અમેરિકન પ્રમુખ તરીકેના ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પના કાર્યકાળ દરમિયાન ટ્રમ્પ અને ટ્રુડો વચ્ચેના સંબંધો ક્યારેય સામાન્ય નહોતા. ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ ગયા વર્ષે ૫ નવેમ્બરે ચૂંટણીમાં જીત મેળવ્યા બાદ ટ્રુડોને તેમના નિવાસસ્થાન માર-એ-લાગોમાં મળ્યા ત્યારથી જ કેનેડાને અમેરિકાનું ૫૧મું રાજ્ય બનાવવાની વાત કરી રહ્યા છે. ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ આ શક્ય તેટલું જલ્દી કરવા માંગે છે. જસ્ટિન ટ્રુડો આ જાણતા હતા, તેથી તેમણે રાજીનામું આપ્યું. જો કેનેડા યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં જોડાય તો કેનેડામાં કરવેરા મોટા પ્રમાણમાં ઘટાડવામાં આવશે અને તેઓ રશિયન અને ચીનના જહાજોના સતત ઘેરાબંધી કરવાના જોખમથી સંપૂર્ણપણે સુરક્ષિત રહેશે.
કેનેડા પાસે વિશ્વમાં ત્રીજો સૌથી મોટો ખનિજ તેલ ભંડાર છે, જે લગભગ ૧૬૮ અબજ બેરલ છે. આ સિવાય કેનેડા યુરેનિયમ ઉત્પાદનમાં અગ્રણી દેશોમાં સામેલ છે. કેનેડામાં વિપુલ પ્રમાણમાં જળ સંસાધનો, લાકડા અને વિવિધ ખનિજો પણ છે. ગ્રીનલેન્ડની વાત કરીએ તો ત્યાં દુર્લભ ખનિજોનો ભંડાર છે. તેલ અને ગેસ પણ ત્યાં લગભગ ૫૦ અબજ બેરલ હોવાનો અંદાજ છે. બરફ પીગળવાને કારણે ભવિષ્યમાં નવા દરિયાઈ માર્ગો ખોલવાની પણ શક્યતા છે. પનામા કેનાલ પણ ટ્રમ્પના નિશાના પર છે. અહીંથી દર વર્ષે લગભગ ૧૩,૦૦૦ જહાજો પસાર થાય છે. લગભગ પાંચ ટકા વૈશ્વિક વેપાર અહીંથી થાય છે. પનામા કેનાલમાંથી વાર્ષિક આવક ૩ અબજ ડોલર છે. અમેરિકાની વર્તમાન જીડીપી ૨૯ ટ્રિલિયન ડોલર છે જ્યારે કેનેડાની જીડીપી ૨.૧૪ ટ્રિલિયન ડોલર છે. ગ્રીનલેન્ડની જીડીપી ૩.૩ બિલિયન ડોલર છે.
વિલીનીકરણ સાથે ગ્રેટર અમેરિકા ૩૪.૪૫ ટ્રિલિયન ડોલર સાથે વિશ્વનું સૌથી મોટું આર્થિક બ્લોક બનશે. પનામા કેનાલ પર નિયંત્રણ અને ગ્રીનલેન્ડનું જોડાણ દરિયાઈ વેપારમાં પ્રભુત્વ સ્થાપિત કરશે અને આર્ક્ટિકમાં નવા વેપાર માર્ગો તરફ દોરી જશે. અમેરિકામાં કેનેડા અને ગ્રીનલેન્ડના ઉમેરા સાથે આર્કટિક ક્ષેત્રમાં અમેરિકાની વ્યૂહાત્મક સ્થિતિ વધુ મજબૂત બનશે. અમેરિકાને રશિયા અને ચીન પર વ્યૂહાત્મક રીતે ફાયદો થશે. પનામા કેનાલને નિયંત્રિત કરીને અમેરિકા તેના પરથી પસાર થતા વેપાર માર્ગો પર સીધો અંકુશ મેળવશે. અમેરિકા પેસિફિક મહાસાગર અને એટલાન્ટિક મહાસાગર વચ્ચે ઝડપથી સૈન્ય તૈનાત કરવામાં સક્ષમ હશે.
૨૦૨૩માં અમેરિકાનું સંરક્ષણ બજેટ ૮૮૬ અબજ ડોલર હતું. નવા ક્ષેત્રોના ઉમેરા સાથે તેમાં ૧૦ થી ૧૫ ટકાનો વધારો થવાની ધારણા છે. ગ્રીનલેન્ડમાં ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પની રુચિ કંઈ નવી નથી. ૨૦૧૯ માં તેમના પ્રથમ કાર્યકાળ દરમિયાન તેમણે સ્વાયત્ત ડેનિશ પ્રદેશ ખરીદવાનો વિચાર રજૂ કર્યો હતો. તેમણે ગ્રીનલેન્ડ ટાપુના વ્યૂહાત્મક સ્થાન અને બિનઉપયોગી કુદરતી સંસાધનોનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. તે સમયે તેમનાં સૂચનને તત્કાલીન ડેનિશ વડા પ્રધાન મેટ્ટે ફ્રેડરિકસેન દ્વારા વાહિયાત ગણાવીને ફગાવી દેવામાં આવ્યું હતું, પરંતુ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે આ વિચારને ફરીથી જોરશોરથી પુનરાવર્તિત કર્યો છે.
ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ ભલે દાવો કરે પરંતુ ગ્રેટર અમેરિકાનું આ સપનું આટલી આસાનીથી સાકાર થવાનું નથી. સૌ પ્રથમ, કેનેડા અને ગ્રીનલેન્ડના તમામ લોકો આ વિલીનીકરણને આટલી સરળતાથી સ્વીકારશે નહીં. જો અમેરિકા તેમને બળજબરીથી ભેળવી દે તો પણ આ વિસ્તારોને શાંતિપૂર્ણ રીતે જાળવી રાખવા ખૂબ મુશ્કેલ હશે. અમેરિકાનાં બંધારણ અને વહીવટી માળખામાં કેનેડા અને ગ્રીનલેન્ડનો સમાવેશ કરવો ખૂબ જ પડકારજનક કાર્ય હશે.
કેનેડા, ડેનમાર્ક અને વિશ્વના અન્ય દેશો ટ્રમ્પના ગ્રેટર અમેરિકાના સ્વપ્નમાં આગળ હશે, જેના કારણે બાકીના વિશ્વ સાથે અમેરિકાનો રાજદ્વારી તણાવ ચરમસીમા પર હશે અને નવા યુદ્ધની શક્યતા નકારી શકાય નહીં. ગ્રેટર અમેરિકામાં આટલી મોટી જમીન અને વસ્તીનું સંચાલન કરવા માટે પ્રચંડ રોકાણ અને આર્થિક સંસાધનોની જરૂર પડશે. અમેરિકાની વર્તમાન આર્થિક સ્થિતિને જોતા આ સરળ નથી. ગ્રીનલેન્ડમાં ખનિજ સંસાધનોનું શોષણ વૈશ્વિક પર્યાવરણને ગંભીર નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
યુનાઈટેડ નેશન્સ અમેરિકાના નવીન વિસ્તરણવાદ સામે વિરોધ રહી શકે છે. અમેરિકામાં પણ સામાજિક અને રાજકીય તોફાન ઊભું થઈ શકે છે. અમેરિકાને પહેલાથી જ વિવિધ સામાજિક, આર્થિક અને રાજકીય સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે. ગ્રેટર અમેરિકાનો વિચાર ભલે રોમાંચક લાગે પણ વાસ્તવિકતામાં અમલ કરવો અશક્ય છે. એમાં કોઈ શંકા નથી કે જો આવું થાય તો અમેરિકા નિર્વિવાદપણે વૈશ્વિક રાજકારણમાં સૌથી મોટો ખેલાડી બનીને રહી શકે છે. ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ અમેરિકાના પ્રમુખ બને તે પછી દુનિયામાં ઘણી નવાજૂની થવાની સંભાવના છે.
–આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.
