દેશમાં પહેલીવાર પેટ્રોલના ભાવ પ્રતિ લિટર 100 રૂપિયાને પાર કરી ગયા છે. આશરે એક અંદાજ મુજબ, સરકારને જે આવક થાય છે તેના લગભગ ત્રીજા ભાગ, તેલ પરના કરમાંથી 33% આવે છે. ભારતીય નાગરિકો તેલ પર સૌથી વધુ કર ચૂકવે છે. ભારત ઉપરાંત તેલ પર સૌથી વધુ કર ધરાવતા દેશોમાં યુ.એસ., જાપાન અને કેટલાક યુરોપિયન દેશોનો સમાવેશ થાય છે.
પરંતુ આ એવા દેશો છે જ્યાં નાગરિકોની આર્થિક સ્થિતિ ભારત કરતા ચોક્કસ સારી છે અને સરકાર તેમને કેટલીક વિશેષ સમસ્યાઓ આપીને તેમને ટેક્સ આપી શકે છે. ભારતમાં મોટાભાગના તેલ વપરાશકારો ગરીબ છે. અને તેલ પરના કરનો ભાર દરેકને અસર કરે છે અને તે ગરીબોને ખૂબ અસર કરે છે.
ઓટોરિક્ષા ચાલક અથવા ટેક્સી ડ્રાઈવર પણ વ્યવસાયિક એક્ઝિક્યુટિવ અથવા કરોડો રૂપિયા કમાતા અબજોપતિ ઉદ્યોગપતિની સમાન કિંમતે પેટ્રોલ-ડિઝલ ખરીદે છે. આવી સિસ્ટમ એકદમ અતાર્કિક છે.
આદર્શ પરિસ્થિતિ એ હશે કે વધુ કર ચૂકવનારા લોકો કરતા વધુ ટેક્સ લેવો જોઈએ, અને આવકવેરા જેવા ડાયરેક્ટ ટેક્સ દ્વારા વ્યવસ્થા કરી શકાય. પરંતુ આપણા દેશમાં વિવિધ કારણોસર આવું થતું નથી. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં, આવકવેરા વળતર ભરનારા લોકોની સંખ્યામાં વધારો થયો હોવા છતાં, ડાયરેક્ટ ટેક્સમાંથી આવક એટલી વધી નથી.
તેલ પરના ટેક્સથી થતી આવકમાં વધારો થવાનું કારણ એ પણ હોઈ શકે કે જીએસટી એટલી કમાણી કરી રહ્યું નથી. જીએસટી એ તમામ પ્રકારના ટેક્સને દૂર કરવાની અને બજાર બનાવવા, વેપાર વધારવા અને અર્થવ્યવસ્થામાં વૃદ્ધિ માટે સમાન સિસ્ટમ લાગુ કરવાની સિસ્ટમ હતી. પરંતુ સરકાર જીએસટીથી આટલી આવક મેળવી શકી નહીં.
તેમાં કોઈ શંકા નથી કે અર્થતંત્ર છેલ્લાં 36 મહિનાથી ઘટી રહ્યું છે, જે જાન્યુઆરી 2018 માં 8 ટકા થી ઘટીને જાન્યુઆરી 2020 માં 3 ટકા થઈ ગયું છે. અને આ સમયગાળા પછી પહેલીવાર, અર્થવ્યવસ્થામાં આવી ઘટાડો થયો છે કે તે માઇનસ પર પહોંચી ગયો છે. આવી સ્થિતિમાં અત્યારે અર્થવ્યવસ્થામાં સુધારો થવાની કોઈ આશા નથી અને સરકાર પૈસા માટેના અન્ય ઉપાયો શોધી રહી છે. અને સૌથી સહેલો રસ્તો તેલ પરનો ટેક્સ વધારવાનો છે.
મોદી સરકારના આગમન પૂર્વે જ પેટ્રોલ અને ડીઝલનું નિયંત્રણ હટાવવામાં આવ્યું હતું, એટલે કે તેની કિંમતો પર સરકારનું નિયંત્રણ રદ કરવામાં આવ્યું હતું. આની પાછળનું કારણ એ હતું કે વૈશ્વિક બજારમાં ક્રૂડ ઓઇલના ભાવ આસમાને આવે તો પણ સરકાર તેલ પર સબસિડી ચાલુ રાખતી હતી, આમ સરકારી તેલ કંપનીઓને નુકસાન વેઠવું પડ્યું.
પરંતુ સરકારે ગ્રાહકનું ધ્યાન રાખ્યું હતું. પરંતુ હવે ઉલટું થઈ રહ્યું છે. કાચા તેલની કિંમત ગમે તે હોય સરકારની આવકનું રક્ષણ થાય છે. જો ક્રૂડ ઓઇલનો ભાવ ઘટશે તો સરકાર તમામ નફો તેની પાસે રાખે છે અને જો ભાવ વધે તો સરકાર ભાવમાં વધારો કરે છે. તે નોટબંધી કરવાનો હેતુ નહોતો.
હવે વડા પ્રધાન કહી રહ્યા છે કે તે પાછલી સરકારોનો દોષ છે કે તેલના ભાવ ઘણા વધારે છે. તેમનો દલીલ છે કે અગાઉની સરકારો તેલ આયાત પર અવલંબન જાળવી રાખ્યું છે, તેથી આપણને મોંઘું તેલ મળે છે. પરંતુ વિશ્વના એવા દેશો છે કે જેની પાસે તેલના પોતાના ભંડાર નથી.
વૈકલ્પિક ઉર્જા એ તાજેતરની બાબત છે. અને તેને અશ્મિભૂત ઇંધણથી એટલે કે અશ્મિભૂત બળતણ સાથે મેળ ખાવાનું એક નવી વિચાર છે. આપણે જાણવું જોઇએ કે મોટર વાહનોમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલના ઉપયોગના સંદર્ભમાં આ સિસ્ટમ હજી સમાન નથી.
પેટ્રોલ અને ડીઝલ ઉર્જા કેન્દ્રિત છે. 50-લિટર તેલની ટાંકી સાથેનું વાહન લગભગ 700 કિલોમીટર ચલાવી શકે છે. તે જ સમયે, આવા અંતરને આવરી લેવા માટે ઇલેક્ટ્રિક કારને ઓછામાં ઓછી 45-50 કિગ્રા ક્ષમતાની લિથિયમ આયન બેટરીની જરૂર પડશે.
આ બેટરીની કિંમત ઓછામાં ઓછી યુએસ $ 5000 એટલે કે આશરે 4 લાખ રૂપિયા છે. આ રીતે, ડીઝલ અથવા પેટ્રોલની કિંમત કારની લઘુત્તમ કિંમતની તુલનામાં 10 લાખની આસપાસ રહેશે. દેશની ત્રણ-ચોથા વસ્તી માટે આવી બજેટ કાર ખરીદવી શક્ય નથી. આગામી સમયમાં તેમની કિંમતોમાં ઘટાડો થઈ શકે છે કારણ કે બધા દેશોમાં ઇલેક્ટ્રિક કારની માગ અને વપરાશ વધતાં બેટરીના ભાવમાં પણ ઘટાડો થશે. પરંતુ તે માનવું ખોટું છે કે આ બધું આજે થશે, અને તે આજ પહેલાં પણ થઈ શકે છે.
છેલ્લો મુદ્દો ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરનો છે. લિથિયમ આયન બેટરી ચાર્જ કરવા માટે ઓછામાં ઓછા 10 કલાકનો સમય લે છે. તે પણ જ્યારે બધા કાર ખરીદદારો પાસે ગેરેજ હોય જેમાં વીજળીનું જોડાણ હોય. યુ.એસ., યુરોપ અને ચીન પાસે હજારો સીધા વર્તમાન ચાર્જર્સનું નેટવર્ક છે જે દેશભરમાં ફેલાયેલ છે જ્યાં ઝડપી ચાર્જિંગ થઈ શકે છે. આ ચાર્જિંગ પોઇન્ટ્સ પર કાર અડધા સમયમાં ચાર્જ થઈ શકે છે.
ભારતમાં આવું કોઈ નેટવર્ક નથી કારણ કે સરકારે તેને તૈયાર કર્યું નથી. માની લો કે આજે બધી જ ગાડીઓ કોઈ જાદુ દ્વારા ઇલેક્ટ્રિફાઇડ થઈ ગઈ છે અને જો પેટ્રોલ અને ડીઝલ પર નિર્ભરતા સમાપ્ત થઈ જશે, તો પછી આ શુલ્ક ક્યાં લાગશે? વડા પ્રધાને આ અંગે કોઈ પ્રતિક્રિયા આપી નથી.
વાસ્તવિકતા એ છે કે નહેરુ અને ઇન્દિરા અથવા વાજપેયીએ જે કંઇ કર્યું, પેટ્રોલ અને ડીઝલ પર આપણું નિર્ભરતા ચાલુ રહેશે. સવાલ એ છે કે શું સરકાર આ નામે ફક્ત સામાન્ય નાગરિકોના ખિસ્સામાંથી ટેક્સનો મોટો ભાગ લેવાનું ચાલુ રાખશે? આ તે પ્રશ્ન છે જેનો જવાબ નરેન્દ્ર મોદીએ આપવાનો છે, નહેરુ જીએ નહીં.
–આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.
દેશમાં પહેલીવાર પેટ્રોલના ભાવ પ્રતિ લિટર 100 રૂપિયાને પાર કરી ગયા છે. આશરે એક અંદાજ મુજબ, સરકારને જે આવક થાય છે તેના લગભગ ત્રીજા ભાગ, તેલ પરના કરમાંથી 33% આવે છે. ભારતીય નાગરિકો તેલ પર સૌથી વધુ કર ચૂકવે છે. ભારત ઉપરાંત તેલ પર સૌથી વધુ કર ધરાવતા દેશોમાં યુ.એસ., જાપાન અને કેટલાક યુરોપિયન દેશોનો સમાવેશ થાય છે.
પરંતુ આ એવા દેશો છે જ્યાં નાગરિકોની આર્થિક સ્થિતિ ભારત કરતા ચોક્કસ સારી છે અને સરકાર તેમને કેટલીક વિશેષ સમસ્યાઓ આપીને તેમને ટેક્સ આપી શકે છે. ભારતમાં મોટાભાગના તેલ વપરાશકારો ગરીબ છે. અને તેલ પરના કરનો ભાર દરેકને અસર કરે છે અને તે ગરીબોને ખૂબ અસર કરે છે.
ઓટોરિક્ષા ચાલક અથવા ટેક્સી ડ્રાઈવર પણ વ્યવસાયિક એક્ઝિક્યુટિવ અથવા કરોડો રૂપિયા કમાતા અબજોપતિ ઉદ્યોગપતિની સમાન કિંમતે પેટ્રોલ-ડિઝલ ખરીદે છે. આવી સિસ્ટમ એકદમ અતાર્કિક છે.
આદર્શ પરિસ્થિતિ એ હશે કે વધુ કર ચૂકવનારા લોકો કરતા વધુ ટેક્સ લેવો જોઈએ, અને આવકવેરા જેવા ડાયરેક્ટ ટેક્સ દ્વારા વ્યવસ્થા કરી શકાય. પરંતુ આપણા દેશમાં વિવિધ કારણોસર આવું થતું નથી. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં, આવકવેરા વળતર ભરનારા લોકોની સંખ્યામાં વધારો થયો હોવા છતાં, ડાયરેક્ટ ટેક્સમાંથી આવક એટલી વધી નથી.
તેલ પરના ટેક્સથી થતી આવકમાં વધારો થવાનું કારણ એ પણ હોઈ શકે કે જીએસટી એટલી કમાણી કરી રહ્યું નથી. જીએસટી એ તમામ પ્રકારના ટેક્સને દૂર કરવાની અને બજાર બનાવવા, વેપાર વધારવા અને અર્થવ્યવસ્થામાં વૃદ્ધિ માટે સમાન સિસ્ટમ લાગુ કરવાની સિસ્ટમ હતી. પરંતુ સરકાર જીએસટીથી આટલી આવક મેળવી શકી નહીં.
તેમાં કોઈ શંકા નથી કે અર્થતંત્ર છેલ્લાં 36 મહિનાથી ઘટી રહ્યું છે, જે જાન્યુઆરી 2018 માં 8 ટકા થી ઘટીને જાન્યુઆરી 2020 માં 3 ટકા થઈ ગયું છે. અને આ સમયગાળા પછી પહેલીવાર, અર્થવ્યવસ્થામાં આવી ઘટાડો થયો છે કે તે માઇનસ પર પહોંચી ગયો છે. આવી સ્થિતિમાં અત્યારે અર્થવ્યવસ્થામાં સુધારો થવાની કોઈ આશા નથી અને સરકાર પૈસા માટેના અન્ય ઉપાયો શોધી રહી છે. અને સૌથી સહેલો રસ્તો તેલ પરનો ટેક્સ વધારવાનો છે.
મોદી સરકારના આગમન પૂર્વે જ પેટ્રોલ અને ડીઝલનું નિયંત્રણ હટાવવામાં આવ્યું હતું, એટલે કે તેની કિંમતો પર સરકારનું નિયંત્રણ રદ કરવામાં આવ્યું હતું. આની પાછળનું કારણ એ હતું કે વૈશ્વિક બજારમાં ક્રૂડ ઓઇલના ભાવ આસમાને આવે તો પણ સરકાર તેલ પર સબસિડી ચાલુ રાખતી હતી, આમ સરકારી તેલ કંપનીઓને નુકસાન વેઠવું પડ્યું.
પરંતુ સરકારે ગ્રાહકનું ધ્યાન રાખ્યું હતું. પરંતુ હવે ઉલટું થઈ રહ્યું છે. કાચા તેલની કિંમત ગમે તે હોય સરકારની આવકનું રક્ષણ થાય છે. જો ક્રૂડ ઓઇલનો ભાવ ઘટશે તો સરકાર તમામ નફો તેની પાસે રાખે છે અને જો ભાવ વધે તો સરકાર ભાવમાં વધારો કરે છે. તે નોટબંધી કરવાનો હેતુ નહોતો.
હવે વડા પ્રધાન કહી રહ્યા છે કે તે પાછલી સરકારોનો દોષ છે કે તેલના ભાવ ઘણા વધારે છે. તેમનો દલીલ છે કે અગાઉની સરકારો તેલ આયાત પર અવલંબન જાળવી રાખ્યું છે, તેથી આપણને મોંઘું તેલ મળે છે. પરંતુ વિશ્વના એવા દેશો છે કે જેની પાસે તેલના પોતાના ભંડાર નથી.
વૈકલ્પિક ઉર્જા એ તાજેતરની બાબત છે. અને તેને અશ્મિભૂત ઇંધણથી એટલે કે અશ્મિભૂત બળતણ સાથે મેળ ખાવાનું એક નવી વિચાર છે. આપણે જાણવું જોઇએ કે મોટર વાહનોમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલના ઉપયોગના સંદર્ભમાં આ સિસ્ટમ હજી સમાન નથી.
પેટ્રોલ અને ડીઝલ ઉર્જા કેન્દ્રિત છે. 50-લિટર તેલની ટાંકી સાથેનું વાહન લગભગ 700 કિલોમીટર ચલાવી શકે છે. તે જ સમયે, આવા અંતરને આવરી લેવા માટે ઇલેક્ટ્રિક કારને ઓછામાં ઓછી 45-50 કિગ્રા ક્ષમતાની લિથિયમ આયન બેટરીની જરૂર પડશે.
આ બેટરીની કિંમત ઓછામાં ઓછી યુએસ $ 5000 એટલે કે આશરે 4 લાખ રૂપિયા છે. આ રીતે, ડીઝલ અથવા પેટ્રોલની કિંમત કારની લઘુત્તમ કિંમતની તુલનામાં 10 લાખની આસપાસ રહેશે. દેશની ત્રણ-ચોથા વસ્તી માટે આવી બજેટ કાર ખરીદવી શક્ય નથી. આગામી સમયમાં તેમની કિંમતોમાં ઘટાડો થઈ શકે છે કારણ કે બધા દેશોમાં ઇલેક્ટ્રિક કારની માગ અને વપરાશ વધતાં બેટરીના ભાવમાં પણ ઘટાડો થશે. પરંતુ તે માનવું ખોટું છે કે આ બધું આજે થશે, અને તે આજ પહેલાં પણ થઈ શકે છે.
છેલ્લો મુદ્દો ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરનો છે. લિથિયમ આયન બેટરી ચાર્જ કરવા માટે ઓછામાં ઓછા 10 કલાકનો સમય લે છે. તે પણ જ્યારે બધા કાર ખરીદદારો પાસે ગેરેજ હોય જેમાં વીજળીનું જોડાણ હોય. યુ.એસ., યુરોપ અને ચીન પાસે હજારો સીધા વર્તમાન ચાર્જર્સનું નેટવર્ક છે જે દેશભરમાં ફેલાયેલ છે જ્યાં ઝડપી ચાર્જિંગ થઈ શકે છે. આ ચાર્જિંગ પોઇન્ટ્સ પર કાર અડધા સમયમાં ચાર્જ થઈ શકે છે.
ભારતમાં આવું કોઈ નેટવર્ક નથી કારણ કે સરકારે તેને તૈયાર કર્યું નથી. માની લો કે આજે બધી જ ગાડીઓ કોઈ જાદુ દ્વારા ઇલેક્ટ્રિફાઇડ થઈ ગઈ છે અને જો પેટ્રોલ અને ડીઝલ પર નિર્ભરતા સમાપ્ત થઈ જશે, તો પછી આ શુલ્ક ક્યાં લાગશે? વડા પ્રધાને આ અંગે કોઈ પ્રતિક્રિયા આપી નથી.
વાસ્તવિકતા એ છે કે નહેરુ અને ઇન્દિરા અથવા વાજપેયીએ જે કંઇ કર્યું, પેટ્રોલ અને ડીઝલ પર આપણું નિર્ભરતા ચાલુ રહેશે. સવાલ એ છે કે શું સરકાર આ નામે ફક્ત સામાન્ય નાગરિકોના ખિસ્સામાંથી ટેક્સનો મોટો ભાગ લેવાનું ચાલુ રાખશે? આ તે પ્રશ્ન છે જેનો જવાબ નરેન્દ્ર મોદીએ આપવાનો છે, નહેરુ જીએ નહીં.
–આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.
You must be logged in to post a comment Login