જમ્મુમાં આતંકવાદી હુમલો થયા પછી પાકિસ્તાનમાં ફફડાટ વ્યાપી ગયો છે કે ભારત આ હુમલાના જવાબમાં પાકિસ્તાનના કબજા હેઠળના કાશ્મીરમાં લશ્કર મોકલીને તેના પર કબજો જમાવી દેશે. આ હુમલો નવા પ્રધાનમંડળનો સોગંદવિધિ ચાલતો હતો ત્યારે થયો હતો. જો પાકિસ્તાનના કબજા હેઠળના પાકિસ્તાનને ભારતમાં ભેળવી દેવું હોય તો આ મોકો છે, કારણ કે પાકિસ્તાનના કબજા હેઠળના કાશ્મીરમાં પાકિસ્તાનની સરકાર સામે જ આંદોલન ચાલી રહ્યું છે. હકીકતમાં ભારત સરકાર વર્ષોથી તેની યોજના બનાવી રહી છે. સતત ત્રીજી વખત ભારતના વડા પ્રધાન બન્યા પછી મોદી જો કોઈ પરાક્રમ કરવા માંગતા હોય તો તેમના માટે આ સુવર્ણ તક છે.
બે દિવસ પહેલાં જ કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રી અમિત શાહે પણ કાશ્મીરના આ ભાગને ભારત પરત લાવવાની વાત કરી હતી. આ મુદ્દો સતત ગરમ રહે છે. અહીંનાં લોકો નારાજ છે. તેમને લાગે છે કે તેઓ સતત પાકિસ્તાનના અન્યાયનો સામનો કરી રહ્યા છે. આ કારણોસર, ત્યાં હંમેશા સ્વતંત્રતાના નારા લગાવવામાં આવે છે. હાલમાં પાકિસ્તાન સામે વિરોધ પ્રદર્શન ચાલુ છે. POKમાં તાજેતરમાં થયેલા હિંસક વિરોધ બાદ પાકિસ્તાન સરકાર હચમચી ગઈ છે.
એક તરફ પાકિસ્તાનના વડા પ્રધાન શાહબાઝ શરીફ પીઓકે પહોંચ્યા છે તો બીજી તરફ નાયબ વડા પ્રધાન ઈશાક ડાર મદદ માંગવા ચીન પહોંચ્યા છે. હવે પાકિસ્તાનમાંથી જ અવાજ ઉઠાવવામાં આવી રહ્યો છે કે કાશ્મીર ક્યારેય પાકિસ્તાન બનવા માંગતું નથી. હકીકતમાં, પીઓકેમાં હિંસા પછી સમગ્ર પાકિસ્તાનમાં માત્ર પાકિસ્તાન અધિકૃત કાશ્મીરનો મુદ્દો જ ચર્ચામાં છે.
પાકિસ્તાની યુટ્યુબર શોએબ ચૌધરીએ આ મુદ્દાઓને લઈને પાકિસ્તાનનાં લોકો સાથે વાત કરી છે. આ દરમિયાન એક પાકિસ્તાની યુવકે કહ્યું છે કે પીઓકે ક્યારેય પાકિસ્તાન બનવા માંગતું નથી. ત્યાંનાં લોકો ઘણા દાયકાઓથી આઝાદીની માંગણી કરી રહ્યા છે. પાકિસ્તાની યુવાનોએ કહ્યું હતું કે પાકિસ્તાનમાં નારા લગાવીને કે ‘કાશ્મીર પાકિસ્તાન બની ગયું છે’ અથવા ‘કાશ્મીર પાકિસ્તાનનો અવિભાજ્ય હિસ્સો છે’, કંઈ થવાનું નથી. પાકિસ્તાનની જનતાએ આ સત્યને સ્વીકારી લેવું જોઈએ.
જમ્મુમાં છેલ્લા ત્રણ દિવસમાં ત્રણ મોટા આતંકી હુમલા થયા છે. ઈન્ટેલિજન્સ એજન્સી સાથે જોડાયેલાં સૂત્રોને ટાંકીને ઈન્ડિયા ટુ ડે એ પ્રકાશિત કર્યું છે કે જમ્મુ-કાશ્મીરમાં પ્રસ્તાવિત વિધાનસભા ચૂંટણીમાં ખલેલ પહોંચાડવાના ઈરાદાથી આ હુમલા કરવામાં આવી રહ્યા છે. સૂત્રોએ એવો પણ દાવો કર્યો છે કે આ હુમલા પાછળ પાકિસ્તાનનો હાથ છે. ગુપ્તચર એજન્સી દ્વારા પ્રાપ્ત માહિતી અનુસાર આગામી દિવસોમાં ખાસ કરીને જમ્મુમાં આવા વધુ હુમલા થઈ શકે છે. વિધાનસભા ચૂંટણીની સાથે અમરનાથ યાત્રાને પણ નિશાન બનાવવામાં આવી રહી છે.
આ વખતે જમ્મુ રૂટને નિશાન બનાવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે. આ હુમલાઓનું આયોજન ત્રણ મહિના પહેલાં પાકિસ્તાનના કબજા હેઠળના કાશ્મીર (PoK)માં કરવામાં આવ્યું હતું. લશ્કર-એ-તૈયબા (LeT) અને જૈશ-એ-મોહમ્મદ (JeM) ના વિવિધ જૂથો આ હુમલાઓમાં સામેલ હોવાનું કહેવાય છે. કથિત રીતે આ આતંકવાદીઓ થોડા મહિના પહેલાં પાકિસ્તાનથી જમ્મુમાં પ્રવેશ્યા હતા. તેઓએ ત્યાંની પહાડીઓમાં છૂપાઈને પોતાનો પ્લાન બનાવ્યો હતો.
સોમવાર, તા. ૧૦ જૂને જમ્મુ-કાશ્મીરના રિયાસીમાં તીર્થયાત્રીઓને લઈ જતી બસ પર આતંકવાદીઓએ ગોળીબાર કર્યો હતો. ડ્રાઇવરને ગોળી વાગી હતી અને બસ ખાડામાં પડી હતી. આ હુમલામાં નવ શ્રદ્ધાળુઓનાં મોત થયાં હતાં અને ૩૩ ઘાયલ થયાં હતાં. સ્થાનિક લોકોના જણાવ્યા અનુસાર બે માસ્ક પહેરેલા આતંકવાદીઓએ બસ પર ગોળીબાર કર્યો હતો, જેમાં ડ્રાઇવર અને કેટલાંક મુસાફરો ઘાયલ થયાં હતાં. શિવખોડી બસ હુમલાની તપાસમાં તપાસ એજન્સીઓ અને NIA દ્વારા એકત્ર કરાયેલા સંકેતોના આધારે એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે વિદેશી આતંકવાદીઓ સાથે લોકલ ઓવર ગ્રાઉન્ડ (OGW) આતંકવાદીઓ પણ સામેલ છે. તેનો અર્થ એ કે હુમલામાં સક્રિય સ્થાનિક અને ગ્રાઉન્ડ નેટવર્ક સામેલ છે. ૨૦૨૧ થી રાજૌરી અને પૂંચ જિલ્લામાં આતંકવાદી હુમલાઓમાં ૩૮ સૈનિકો અને ૧૧ નાગરિકો માર્યાં ગયાં છે.
ઉત્તર પ્રદેશના મુખ્ય મંત્રી યોગી આદિત્યનાથે મહારાષ્ટ્રના પાલઘરમાં સભાને સંબોધિત કરતાં કોંગ્રેસ પર આકરા પ્રહારો કર્યા હતા. તેમણે કહ્યું હતું કે અમે અમારાં દુશ્મનોની ઓછી પૂજા કરીશું. જો કોઈ આપણાં લોકોને મારી નાખે છે, તો અમે તેની પૂજા નહીં કરીએ. અમે પણ તે કરીશું જે તે લોકો માટે લાયક છે અને હવે તે થઈ રહ્યું છે. પાકિસ્તાન માટે હવે પીઓકેને બચાવવું મુશ્કેલ છે. તમે જુઓ, ચૂંટણી પછી નરેન્દ્ર મોદી ત્રીજી વખત વડા પ્રધાન બન્યાના આગામી ૬ મહિનામાં પાકિસ્તાન અધિકૃત કાશ્મીર પણ ભારતનો ભાગ બની જશે. તેમણે બહુ સૂચક રીતે કહ્યું હતું કે આ માટે હિંમતની જરૂર છે. જો તમારી પાસે તાકાત હોય તો જ આ કામ કરી શકાય તેમ છે.
POKનો કુલ વિસ્તાર લગભગ ૧૩ હજાર ચોરસ કિલોમીટર છે, જ્યાં લગભગ ૩૦ લાખ લોકો રહે છે. POK પર પાકિસ્તાનનો સીધો પ્રભાવ છે. ભારતને ૧૯૪૭માં આઝાદી મળી ત્યારે જમ્મુ અને કાશ્મીર શાસક મહારાજા હરિસિંહ હતા ત્યારે તેમની પાસે બે વિકલ્પ હતા. કાં તો ભારત અથવા પાકિસ્તાનમાં રજવાડાનો સમાવેશ કરો. આ નિર્ણય કરવામાં હરિસિંહે ઘણો સમય લીધો.
તે સમયે તેઓ ઇચ્છતા હતા કે કાશ્મીરને ન તો ભારતમાં ભેળવવું જોઈએ અને ન તો પાકિસ્તાનમાં, પરંતુ તે આ બંને દેશો વચ્ચે એક અલગ દેશ તરીકે રહેવું જોઈએ. ત્યાર બાદ પાકિસ્તાની બાજુના કાશ્મીરીઓ (મુસ્લિમ બહુમતી વસ્તી) એ હરિ સિંહ સામે મોરચો ખોલ્યો. હરિ સિંહે ભારતીય સેનાની મદદ માંગી. ભારત મદદ કરવા સંમત થયું પરંતુ ત્યાં સુધીમાં નુકસાન થઈ ચૂક્યું હતું. કબજે કરાયેલા કાશ્મીરના તે ભાગ પર હજુ પણ પાકિસ્તાનનું નિયંત્રણ છે. આ ભાગને પાકિસ્તાન અધિકૃત કાશ્મીર કહેવામાં આવે છે.
ત્યારે ભારતીય સેનાએ કાશ્મીરના મહારાજા સમક્ષ જે શરત મૂકી હતી તે મુજબ જમ્મુ-કાશ્મીરે પોતાને ભારતના રાજ્ય તરીકે સ્વીકારવું પડ્યું હતું. ભારતે સંરક્ષણ, વિદેશ નીતિ અને સંદેશાવ્યવહાર જેવા અધિકારો સ્વીકારવાના હતા. ત્યાં સુધીમાં બળવાખોરોએ મોટા ભાગ પર કબજો કરી લીધો હતો. રાજકારણને ધ્યાનમાં રાખીને આ ભાગના કાશ્મીરીઓએ પોતાને સ્વતંત્ર જાહેર કર્યા હતા. ત્યારથી આ વિસ્તારને આઝાદ કાશ્મીર અથવા પાકિસ્તાન અધિકૃત કાશ્મીર (POK) કહેવામાં આવે છે.
પાકિસ્તાન અધિકૃત કાશ્મીર બે ભાગોમાં વહેંચાયેલું છે, જેને સત્તાવાર ભાષાઓમાં જમ્મુ અને કાશ્મીર અને ગિલગિટ બાલ્ટિસ્તાન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ બંને ભાગોને મળીને આઝાદ કાશ્મીર કહેવામાં આવે છે. પાકિસ્તાન અધિકૃત કાશ્મીરના વડા રાષ્ટ્રપતિ છે અને મુખ્ય કાર્યકારી અધિકારી વડા પ્રધાન છે, જે તેમના મંત્રીમંડળ સાથે કામ કરે છે. પાકિસ્તાન અધિકૃત અથવા આઝાદ કાશ્મીર દાવો કરે છે કે તેની પોતાની સરકાર છે પરંતુ સત્ય એ છે કે આ સરકાર પાકિસ્તાનના નિયંત્રણ હેઠળ કામ કરે છે. પીઓકેની પોતાની સુપ્રીમ કોર્ટ અને હાઈકોર્ટ પણ છે.
આ વિસ્તાર કાશ્મીરનો એક ભાગ છે, જેની સરહદો પૂર્વમાં પાકિસ્તાનના પંજાબ પ્રાંત, અફઘાનિસ્તાનના વાખાન કોરિડોર, ચીનના શિનજિયાંગ અને ભારતના કાશ્મીર સાથે મળે છે. જો ગિલગિટ બાલ્ટિસ્તાન હટાવવામાં આવે તો આઝાદ કાશ્મીરનો વિસ્તાર ૧૩ હજાર ૩૦૦ ચોરસ કિલોમીટરમાં ફેલાયેલો છે, જેની વસ્તી ૪૦ લાખ છે. આ વિસ્તાર ભારતીય કાશ્મીર કરતાં લગભગ ત્રણ ગણો મોટો છે. પાકિસ્તાન અધિકૃત કાશ્મીરની રાજધાની મુઝફ્ફરાબાદ છે. જો ભારત આઝાદ કાશ્મીર પર કબજો કરવા માગતું હોય તો તેના માટે આ શ્રેષ્ઠ સમય છે.– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે
