ન્યુયોર્કના મેયર તરીકે ઝોહરાન મમદાનીની જીત ઘણી રીતે ઐતિહાસિક છે. વિવરણકારો તેને પોતપોતાના ચશ્માંથી જોઈ રહ્યાં છે. ડાબેરી વિચારધારા ધરાવતાં સમીક્ષકો તેને અમેરિકાની લોકશાહીની જીત જણાવી રહ્યા છે તો જમણેરીઓ તેને ઇસ્લામના વધી રહેલા વ્યાપની દુર્ઘટના જણાવી ડરાવી રહ્યાં છે કે યુરોપમાં અને અમેરિકામાં મુસ્લિમોની બહુમતી થઈ જાય અને શરિયતનો કાયદો લાગુ પડે એ દિવસો દૂર નથી. ઝોહરાન મમદાની ૧9૯૨ પછી ન્યૂયોર્કના સૌથી યુવાન મેયર અને શહેરના પ્રથમ મુસ્લિમ અને આફ્રિકન મૂળના મેયર બન્યા છે. ગયા વર્ષે તેઓ કોઈ નોંધપાત્ર પ્રભાવ, ચિક્કાર પૈસા કે કોઈ પણ પક્ષના સમર્થન વિના ચૂંટણીના મેદાનમાં ઊતર્યા હતા.
આ જ કારણ છે કે એન્ડ્રુ કુઓમો અને રિપબ્લિકન ઉમેદવાર કર્ટિસ સ્લિવા પર તેમનો વિજય અસાધારણ છે. ડેમોક્રેટિક પાર્ટીની ડાબેરી પાંખ વર્ષોથી આવા યુવાન નેતાની શોધમાં હતી. મામદાની યુવાન અને પ્રભાવશાળી છે. તેમની પેઢીનાં ઘણાં લોકોની જેમ તેઓ સોશ્યલ મીડિયા પર બહુ દેખાય છે. તેમની ઓળખ પક્ષનાં સમર્થકોની વિવિધતાને પણ પ્રતિબિંબિત કરે છે. મમદાની ક્યારેય રાજકીય લડાઈઓથી દૂર રહ્યા નથી અને તેમણે મફત બાળસંભાળ, જાહેર પરિવહનનું વિસ્તરણ અને મુક્ત બજાર વ્યવસ્થામાં સરકારી હસ્તક્ષેપ જેવા ડાબેરી મુદ્દાઓને નિઃશંકપણે ટેકો આપ્યો છે. મમદાનીની ચૂંટણી ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પના ગાલ પર મોટો તમાચો છે.
ઝોહરાન ક્વામે મમદાની પ્રખ્યાત ભારતીય ફિલ્મ-દિગ્દર્શક મીરા નાયર અને પ્રખ્યાત કોલંબિયા યુનિવર્સિટીના પ્રોફેસર મહમૂદ મમદાનીના પુત્ર છે. મમદાનીનો જન્મ ૧૯૯૧માં યુગાન્ડાની રાજધાની કંપાલામાં થયો હતો. મમદાનીના પિતાએ તેમને ક્રાંતિકારી અને ઘાનાના પ્રથમ વડા પ્રધાન ક્વામે નક્રુમાહના નામ પરથી ક્વામે નામ આપ્યું હતું. તેમણે પોતાના શરૂઆતના દિવસો કમ્પાલામાં વિતાવ્યા અને પછી પાંચ વર્ષની ઉંમરે દક્ષિણ આફ્રિકા ગયા. મમદાનીના પિતા ભારતીય મૂળના મહમૂદ મમદાની કેપ ટાઉન યુનિવર્સિટીમાં પ્રોફેસર હતા. સાત વર્ષની ઉંમરે તેઓ ન્યુયોર્ક શહેરમાં ગયા અને બ્રોન્ક્સ હાઇસ્કૂલ ઓફ સાયન્સમાં અભ્યાસ કર્યો.૨૦૧૪ માં તેમણે બોડેન કોલેજમાંથી સ્નાતકની ડિગ્રી મેળવી. ૨૦૧૮માં મમદાની અમેરિકન નાગરિક બન્યા.
રાજકારણમાં પ્રવેશતાં પહેલાં ઝોહરાન મમદાનીએ ન્યુયોર્કમાં ફોરક્લોઝર કાઉન્સેલર તરીકે કામ કર્યું હતું. મમદાનીએ ઓછી આવક ધરાવતાં પરિવારોને મદદ કરી હતી જેઓ આર્થિક મુશ્કેલીઓને કારણે પોતાનાં ઘર ગુમાવવાની અણી પર હતાં. આ કાર્ય દરમિયાન તેમણે શોધ્યું કે જે પરિવારોને તેઓ મદદ કરી રહ્યા હતા તેમને માત્ર નાણાંકીય જ નહીં પરંતુ નીતિ સંબંધિત પડકારોનો પણ સામનો કરવો પડ્યો. આ અનુભવે તેમને રાજકારણમાં સક્રિય બનવા માટે પ્રેરણા આપી.
ત્યાર બાદ તેમણે ૨૦૨૦ માં તેમની પહેલી ચૂંટણી લડી. તેમણે ડેમોક્રેટિક સોશ્યાલિસ્ટ પાર્ટીની ટિકિટ પર ન્યૂયોર્ક એસેમ્બલીના ૩૬મા ડિસ્ટ્રિક્ટ (એસ્ટોરિયા, ક્વીન્સ) માટે ચૂંટણી લડી. ઝોહરાન મામદાનીએ તેમનો પ્રથમ કાર્યકાળ જીત્યો અને ન્યૂયોર્ક સ્ટેટ એસેમ્બલીમાં પ્રથમ દક્ષિણ એશિયાઈ અને પ્રથમ સમાજવાદી પ્રતિનિધિ બન્યા હતા. ઝોહરાન મમદાનીએ ઇઝરાયલથી લઈને ભારતના વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી સુધી બધાની ખુલ્લેઆમ ટીકા કરી છે.
પ્રાથમિક ચૂંટણી જીત્યા પછી મમદાનીની મુસ્લિમ ઓળખ પર હુમલાઓ વધી ગયા હતા. તેમને ખુલ્લા વંશીય હુમલાઓનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. રિપબ્લિકન કોંગ્રેસમેન એન્ડી ઓગલ્સે ન્યાય વિભાગને પત્ર લખીને ઝોહરાન મમદાનીની નાગરિકતા રદ કરવા અને તેમને દેશનિકાલ કરવાની માંગણી પણ કરી હતી. ધાર્મિક ઓળખના આધારે થતા હુમલાઓનો જવાબ આપવા માટે મમદાનીએ હંમેશા અવાજ ઉઠાવ્યો છે.
તેમના પ્રચાર દરમિયાન તેમને હિંસક હુમલાઓની ધમકીઓ પણ મળી હતી. ઘણી વાર મમદાનીએ તેમના પ્રચાર દરમિયાન આ ધમકીઓના રેકોર્ડિંગ પણ વગાડ્યાં હતાં. રિપબ્લિકન નેતાઓએ મામદાની, જે ખુલ્લેઆમ લોકશાહી સમાજવાદી તરીકે ઓળખાય છે, તેમને ડાબેરી ડેમોક્રેટિક પાર્ટીના ચહેરા તરીકે વધાવ્યા હતા. છતાં તેઓ મંગળવારે ન્યુયોર્ક સિટીમાં વિજયી બન્યા હતા. ન્યુયોર્કના ભૂતપૂર્વ ગવર્નરના પુત્ર કુઓમોને હરાવીને મામદાનીએ અમેરિકાની સ્થાપિત ડેમોક્રેટિક પરંપરાને હરાવી છે, જેને ઘણાં ડાબેરીઓએ તેમના પક્ષ અને દેશની વાસ્તવિકતાથી સંપૂર્ણપણે અલગ માન્યું છે.
બાર વર્ષ પહેલાં ડેમોક્રેટ બિલ ડી બ્લાસિયોએ ન્યૂયોર્ક શહેરની આર્થિક અને સામાજિક અસમાનતાઓને સંબોધવાના એજન્ડા પર મેયરની ચૂંટણી જીતી હતી. મામદાનીની જેમ અમેરિકન ડાબેરીઓએ અપેક્ષા રાખી હતી કે તેઓ દેશમાં ઉદાર શાસનનું મોડેલ બનશે. જો કે, આઠ વર્ષ પછી ડી બ્લાસિયોએ તેમનો કાર્યકાળ નોંધપાત્ર નિરાશા વચ્ચે સમાપ્ત કર્યો હતો. તે સમય સુધીમાં તેઓ ખૂબ જ અપ્રિય બની ગયા હતા અને નવી નીતિઓના અમલીકરણમાં મેયરની સત્તાની મર્યાદાઓ સાથે સંઘર્ષ કરતાં તેમની સિદ્ધિઓનો ખરાબ રેકોર્ડ હતો. હવે મમદાનીને પણ આ મર્યાદાઓ અને અપેક્ષાઓનો સામનો કરવો પડશે. ન્યૂ યોર્કના ગવર્નર કેથી હોચુલે પહેલેથી જ કહ્યું છે કે તેઓ મમદાનીના એજન્ડાને ભંડોળ પૂરું પાડવા માટે કર વધારવાનો વિરોધ કરે છે.
જો તેઓ પૂરતું ભંડોળ એકત્ર કરવામાં સફળ થાય તો પણ મમદાની તેમની ઇચ્છા મુજબ ખર્ચ કરી શકશે નહીં. ચૂંટણી પ્રચાર દરમિયાન મમદાનીએ મેનહટન અને ન્યુયોર્ક શહેરમાં રહેતા મોટા કોર્પોરેટ અને ઉદ્યોગપતિઓની આકરી ટીકા કરી હતી. વહીવટને અસરકારક રીતે ચલાવવા માટે તેમણે તેમનાં હિતોને ધ્યાનમાં રાખીને કોઈ પ્રકારની શાંતિ સ્થાપિત કરવી પડશે. મામદાનીએ આ પ્રક્રિયા શરૂ કરી દીધી છે. તેમણે ગાઝામાં ઇઝરાયલની રણનીતિની ટીકા કરી છે અને જો વડા પ્રધાન બેન્જામિન નેતન્યાહૂ ન્યુયોર્ક શહેરમાં પગ મૂકશે તો તેમની યુદ્ધ-ગુનેગાર તરીકે ધરપકડ કરવાનો ઇરાદો વ્યક્ત કર્યો છે. આ કાર્યકાળ દરમિયાન તેમના આ વ્રતની ચોક્કસ કસોટી થશે.
રાષ્ટ્રપતિ ટ્રમ્પનો ન્યૂયોર્ક સાથે વ્યક્તિગત સંબંધ છે. તેઓ નિઃશંકપણે મમદાની સાથે રાજકીય ખેંચતાણ માટે તૈયાર રહેશે અને નવા મેયરના કાર્યને જટિલ બનાવવા માટે તેઓ કોઈ કસર નહીં છોડે. મમદાનીના પ્રચારને ક્યારેય ટેકો ન આપનારા ન્યૂયોર્કના સેનેટર ચક શુમાકર સહિત ડેમોક્રેટિક પાર્ટીના નેતાઓનો વિશ્વાસ જીતવાનું દબાણ પણ મમદાની પર રહેશે. આગામી જાન્યુઆરીમાં તેમનો કાર્યકાળ શરૂ થતાં તેમને તેમની રાજકીય પ્રતિષ્ઠા અને વારસો મૂળથી બનાવવાની તક મળશે. જો રાષ્ટ્રપતિ ટ્રમ્પ મમદાનીનો સામનો કરશે, તો તે તેમને ફક્ત એક મોટું પ્લેટફોર્મ અને કામ કરવાની તક આપશે. તેઓ પોતાની ક્ષમતાઓ અને રાજકીય કુનેહના બળે આ સ્થાન સુધી પહોંચ્યા છે અને આ કોઈ નાની સિદ્ધિ નથી, પરંતુ આગામી થોડાં વર્ષોમાં તેમને જે પડકારોનો સામનો કરવો પડશે તેની સરખામણીમાં આ સિદ્ધિઓ કદાચ ઓછી સાબિત થશે.
ન્યૂયોર્કવાસીઓ માને છે કે દુનિયા તેમના શહેરની આસપાસ ફરે છે, પરંતુ મંગળવારની ચૂંટણી ફક્ત ન્યૂયોર્કના મેયર બનવા માટે નહોતી. હકીકતમાં ન્યૂયોર્કની ચૂંટણી મંગળવારે અમેરિકન રાજકારણમાં શું બન્યું તેનું સૌથી સચોટ ઉદાહરણ નથી. ન્યુજર્સી અને વર્જિનિયામાં ગવર્નરની ચૂંટણીઓ યોજાઈ રહી છે. બંને રાજ્યોમાં ગયા વર્ષે રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીમાં કમલા હેરિસ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ કરતાં થોડાં આગળ હતાં અને બંનેમાં, ડેમોક્રેટિક ઉમેદવારો સરળતાથી જીતી ગયા હતા. આ બંનેમાંથી ન્યુજર્સીનો મુકાબલો સૌથી નજીકનો મુકાબલો હતો.
જો કે, પરિણામો સૂચવે છે કે ગયા વર્ષની રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી દરમિયાન રાજ્યના કામદાર વર્ગ અને લઘુમતી સમુદાયો પર ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પની મજબૂત પકડ હવે નબળી પડી ગઈ છે. મામદાનીની વિરુદ્ધ ડેમોક્રેટ મિકી શેરિલ અને એબીગેઇલ સ્પેનબર્ગરે સંસ્થાકીય સમર્થન અને મર્યાદિત નીતિ દરખાસ્તો સાથે મધ્યવર્તી ઝુંબેશ ચલાવી હતી. જ્યારે ત્રણેય નેતાઓએ જીવનનિર્વાહના ખર્ચમાં ઘટાડો અને કિંમત ઘટાડવાને પોતાનું પ્રાથમિક ધ્યાન બનાવ્યું, ત્યારે એક્ઝિટ પોલ્સ દર્શાવે છે કે મતદારોએ ફરી એક વાર આર્થિક મુદ્દાઓને પ્રાથમિકતા આપી છે. ઝોહરાન મમદાની જો ન્યુયોર્કના મેયર તરીકે સફળ થશે તો તેઓ રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પની નીતિઓના સૌથી મોટા દુશ્મન પુરવાર થશે.
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.
