ઉત્તર ભારતમાં આ સમયે ચોમાસુ એક મોટો પડકાર બની ગયું છે. દિલ્હીથી ઉત્તરાખંડ સુધી વરસાદ અને પૂરની અસર સ્પષ્ટપણે દેખાઈ રહી છે. દિલ્હી-એનસીઆરમાં સતત ભારે વરસાદ હવે ધીમો પડી રહ્યો છે, પરંતુ યમુનાનું પાણીનું સ્તર ખતરાના નિશાનથી ઉપર છે અને પાણી ઘણા વિસ્તારોમાં પ્રવેશી ગયું છે. નિષ્ણાતો કહે છે કે આવતા અઠવાડિયે વરસાદ ફરી તીવ્ર બની શકે છે. ઉત્તરાખંડમાં પરિસ્થિતિ સૌથી ખરાબ છે. નૈનિતાલ, પિથોરાગઢ અને ચંપાવત સહિત ઘણા જિલ્લાઓમાં યલો એલર્ટ છે. અત્યાર સુધીમાં 373 રસ્તા બંધ થઈ ગયા છે અને કરોડોનું નુકસાન થયું છે. ગંગોત્રી અને બદ્રીનાથના શિખરો પર બરફવર્ષાથી લોકોને વધુ આઘાત લાગ્યો છે. હિમાચલ પ્રદેશના ચંબા જિલ્લામાં વિનાશ થયો છે. છેલ્લા 10 દિવસમાં 40 થી વધુ લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા છે.
ભૂસ્ખલન અને તૂટેલા રસ્તાઓને કારણે અવરજવર બંધ થઈ ગઈ છે. પંજાબમાં પૂરનો કહેર ચાલુ છે. લગભગ 1500 ગામડાઓ પાણીમાં ડૂબી ગયા છે, 30 થી વધુ લોકોના મોત થયા છે અને 15 લાખથી વધુ લોકો પ્રભાવિત થયા છે. વરસાદથી હરિયાણામાં પણ પરિસ્થિતિ વધુ ખરાબ થઈ છે. ખેતરો પાણીથી ભરાઈ ગયા છે અને ઘણા નીચાણવાળા વિસ્તારોમાં પૂર જેવી સ્થિતિ યથાવત છે. IMDનો અંદાજ છે કે ઉત્તરાખંડ અને હિમાચલમાં 5 સપ્ટેમ્બર સુધી ભારે વરસાદનો ભય રહેશે. જોકે, 7 સપ્ટેમ્બર પછી વરસાદની ગતિ ફરી વધી શકે છે. એ સ્પષ્ટ છે કે ઉત્તર ભારતમાં રાહત હજુ દૂર છે, લોકોએ સતર્ક રહેવાની જરૂર છે. પંજાબની વાત કરીએ તો સતલજ, બિયાસ, રાવી અને ઘગ્ગરમાં પૂર આવે છે, આ નદીઓ ભયજનક સપાટીથી ઉપર વહી રહી છે.
જેના કારણે પંજાબમાં 12 જિલ્લામાં પૂરની સ્થિતિ સર્જાઈ છે. પંજાબના 1 હજારથી વધુ ગામડાઓ પૂરથી પ્રભાવિત થયા છે. પરિસ્થિતિ અત્યંત ખરાબ છે. પૂરના કારણે ત્રણ લાખ જેટલા લોકોનું સ્થળાંતર કરવામાં આવ્યું છે. ચીનમાં યોજાયેલી SCO બેઠકમાંથી પાછા ફર્યા પછી, વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ તુરંત પંજાબના મુખ્યમંત્રી ભગવંત માન સાથે વાત કરી અને પૂરની પરિસ્થિતિ વિશે માહિતી મેળવી હતી. પંજાબના 23માંથી 12 જિલ્લા પૂરથી ખરાબ રીતે પ્રભાવિત થયા છે. પૂરને કારણે અત્યાર સુધીમાં 30 લોકોના મોત થયાના અહેવાલ છે. પૂરના કારણે 15 લાખ લોકો પ્રભાવિત થયા છે તેમજ 3 લાખ લોકોને સુરક્ષિત સ્થળોએ ખસેડવામાં આવ્યા છે. પૂરના કારણે પંજાબમાં ખેતીને પણ અસર થઈ છે.
લગભગ 3 લાખ એકર ખેતીલાયક જમીનને અસર થઈ છે, જેના કારણે ડાંગર, કપાસ અને મકાઈના પાક સંપૂર્ણપણે નાશ પામ્યા છે. હવામાન વિભાગે પંજાબમાં વરસાદ માટે રેડ ઍલર્ટ જાહેર કર્યું છે. આનો અર્થ એ છે કે, ભારે વરસાદની શક્યતા છે. તેથી જ આ પૂરની પરિસ્થિતિમાંથી ટૂંક સમયમાં રાહત મળવાની આશા ઓછી છે. મંગળવારે (2 સપ્ટેમ્બર) પંજાબના મુખ્યમંત્રી ભગવંત માનને પૂરગ્રસ્ત વિસ્તારોનું નિરીક્ષણ કર્યું. આ અંગે પૂછવામાં આવેલા પ્રશ્નો પર તેમણે કહ્યું કે, તેઓ કુદરત સામે શું કરી શકે છે. એ વાત સાચી છે કે જ્યારે કુદરત પોતાનું ઉગ્ર સ્વરૂપ બતાવે છે, ત્યારે તેની સામે બધા પ્રયાસો નિષ્ફળ જાય છે. તો શું આનો અર્થ એ છે કે પંજાબના લોકોને પૂરની દયા પર છોડી દેવા જોઈએ?
છેલ્લા 6 વર્ષમાં પંજાબ ત્રીજી વખત પૂરની ઝપેટમાં આવ્યું છે. આ પહેલા પંજાબમાં 2023 અને 2019 માં પણ પૂર આવ્યું હતું. 2023ના પૂરમાં પંજાબના 1500થી વધુ ગામડાઓ પ્રભાવિત થયા હતા અને લગભગ 2 લાખ 21 હજાર હેક્ટર જમીન પર ઊભા પાકનો નાશ થયો હતો. આ સિવાય, 2019 માં આવેલા પૂરમાં, 300થી વધુ ગામડાઓ પૂરથી પ્રભાવિત થયા હતા અને હજારો હેક્ટર જમીન પરનો પાક નાશ પામ્યો હતો. દર વર્ષે ફેબ્રુઆરીમાં, પૂરની પરિસ્થિતિનો સામનો કરવા માટે પંજાબમાં એક બેઠક યોજવામાં આવે છે. પરંતુ આ વર્ષે, આ બેઠક ફેબ્રુઆરીમાં નહીં પરંતુ જૂનમાં યોજાઈ હતી.
ફેબ્રુઆરીમાં, આમ આદમી પાર્ટી(AAP)નું સંપૂર્ણ ધ્યાન દિલ્હીની ચૂંટણીઓ પર હતું અને પંજાબના મુખ્યમંત્રી ભગવંત માન પણ તેમની પાર્ટીની જીત માટે ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહ્યા હતા. ત્યાર બાદ, મે મહિનામાં પંજાબ સરકાર એ બાબતમાં ફસાઈ ગઈ કે ભાખરા નાંગલ ડેમનું પાણી હરિયાણા અને રાજસ્થાનને આપવું જોઈએ કે નહીં, અને જો આપવામાં આવે તો તે કેટલી માત્રામાં આપવું જોઈએ. આ અંગે પણ ઘણો હોબાળો થયો કારણ કે ભાખરા નાંગલ ડેમમાં વધુ પાણીનો સંગ્રહ થઈ રહ્યો હતો. આ મુદ્દે, ભગવંત માન સરકાર ભાખરા નાંગલ મેનેજમેન્ટ બોર્ડ અને હરિયાણા સરકાર સાથે વાટાઘાટોમાં ફસાઈ ગઈ હતી, તેથી જ પૂરનો સામનો કરવા માટે તૈયારી કરવાની કોઈ તક મળી ન હતી અને જ્યારે ચોમાસામાં પર્વતોમાંથી વધુ પાણી આવતું હતું, ત્યારે રણજીત સાગર, પોંગ અને ભાખરા નાંગલ ડેમમાંથી વધુ પાણી છોડવાની ફરજ પડી હતી. આ ડેમ પર પાણીનું સ્તર ખતરનાક સ્તરે પહોંચી ગયું હતું. અને એવું માનવામાં આવે છે કે પંજાબમાં પૂરનું આ પણ એક કારણ છે.
