ભારતે જમ્મુ અને કાશ્મીરની તાવી નદીમાં પૂરની પરિસ્થિતિ અંગે માનવતાવાદી ધોરણે પાકિસ્તાનને જાણ કરી છે. ભારતીય વિદેશ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર આ પગલું ફક્ત માનવતાવાદી સહાયના હેતુથી લેવામાં આવ્યું છે. ઇસ્લામાબાદમાં ભારતીય ઉચ્ચ કમિશને રવિવારે પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રાલયને પૂર વિશે માહિતી આપી. આ પહેલી વાર છે જ્યારે હાઇ કમિશન દ્વારા આવી માહિતી શેર કરવામાં આવી હોય.
સામાન્ય રીતે સિંધુ જળ સંધિ હેઠળ બંને દેશોના જળ કમિશનરો વચ્ચે પૂરની ચેતવણીઓ શેર કરવામાં આવતી હતી. આ વર્ષે મે મહિનામાં ભારતના ઓપરેશન સિંદૂર પછી બંને દેશો વચ્ચે વાતચીત લગભગ બંધ થઈ ગઈ છે.
પાકિસ્તાની મીડિયાએ દાવો કર્યો હતો કે ભારતે સંધિ હેઠળ માહિતી આપી
આજે પાકિસ્તાનના મીડિયા અહેવાલોમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે ભારતે સિંધુ જળ સંધિ હેઠળ પાકિસ્તાનને સંભવિત પૂર વિશે માહિતી આપી છે. જીઓ ન્યૂઝ અને ધ ન્યૂઝ ઇન્ટરનેશનલે સૂત્રોના હવાલાથી જણાવ્યું હતું કે ભારતે 24 ઓગસ્ટની સવારે જમ્મુની તાવી નદીમાં પૂરની શક્યતા અંગે ઇસ્લામાબાદને ચેતવણી આપી હતી.
જણાવી દઈએ કે 22 એપ્રિલે પહલગામમાં થયેલા આતંકવાદી હુમલા બાદ ભારતે 1960માં પાકિસ્તાન સાથે થયેલી સિંધુ જળ સંધિ સ્થગિત કરી દીધી હતી. આ અંતર્ગત ભારત સિંધુ જળ વ્યવસ્થાની 3 પૂર્વીય નદીઓના પાણીનો ઉપયોગ કરી શકે છે અને પાકિસ્તાનને બાકીની 3 પશ્ચિમી નદીઓના પાણી પર અધિકાર આપવામાં આવ્યો હતો.
સિંધુ નદી વ્યવસ્થામાં કુલ 6 નદીઓ છે – સિંધુ, ઝેલમ, ચિનાબ, રાવી, બિયાસ અને સતલજ. તેમના કિનારાનો વિસ્તાર લગભગ 11.2 લાખ ચોરસ કિલોમીટરમાં ફેલાયેલો છે. આમાંથી 47% જમીન પાકિસ્તાનમાં, 39% જમીન ભારતમાં, 8% જમીન ચીનમાં અને 6% જમીન અફઘાનિસ્તાનમાં છે. આ બધા દેશોના લગભગ 30 કરોડ લોકો આ વિસ્તારોમાં રહે છે.
1947માં ભારત અને પાકિસ્તાનના ભાગલા પડ્યા તે પહેલાં પણ ભારતના પંજાબ પ્રાંત અને પાકિસ્તાનના સિંધ પ્રાંત વચ્ચે નદીના પાણીની વહેંચણી અંગે વિવાદ શરૂ થયો હતો. 1947માં ભારત અને પાકિસ્તાનના ઇજનેરો વચ્ચે ‘સ્થગિત કરાર’ પર હસ્તાક્ષર થયા હતા. આ કરાર હેઠળ પાકિસ્તાનને બે મુખ્ય નહેરોમાંથી પાણી મળતું રહ્યું. આ કરાર 31 માર્ચ 1948 સુધી ચાલ્યો.
1 એપ્રિલ 1948ના રોજ કરાર અમલમાં ન રહેતાં ભારતે બંને નહેરોનું પાણી બંધ કરી દીધું. આ કારણે પાકિસ્તાનના પંજાબ પ્રાંતમાં 17 લાખ એકર જમીન પરની ખેતી બરબાદ થઈ ગઈ. ફરીથી વાટાઘાટો કરાયેલા કરારમાં ભારત પાણી આપવા સંમત થયું.
આ પછી 1951 થી 1960 સુધી વિશ્વ બેંકની મધ્યસ્થી હેઠળ ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે પાણીની વહેંચણી અંગે વાટાઘાટો થઈ અને અંતે 19 સપ્ટેમ્બર 1960ના રોજ કરાચીમાં ભારતના પીએમ નહેરુ અને પાકિસ્તાનના રાષ્ટ્રપતિ અયુબ ખાન વચ્ચે કરાર પર હસ્તાક્ષર થયા. તેને સિંધુ જળ સંધિ કહેવામાં આવે છે.
