ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે શનિવાર સાંજે 5 વાગ્યાથી તમામ લશ્કરી કાર્યવાહી બંધ કરવા માટે સમજૂતી કરી છે. પાકિસ્તાન સાથે યુદ્ધવિરામ શરતી છે. સિંધુ જળ સંધિને સ્થગિત કરવા સહિત પડોશી દેશ સામેના પગલાં અંગે ભારતના વલણમાં કોઈ ફેરફાર થયો નથી. યુદ્ધવિરામ માટે વાટાઘાટો કરવાની હિલચાલ પાકિસ્તાન દ્વારા શરૂ કરવામાં આવી હતી. વિદેશ મંત્રી એસ જયશંકરનું નિવેદન સ્પષ્ટ છે કે, ભારતનું આતંકવાદ સામેનું વલણ અડગ છે, જે બદલાશે નહીં. યુએસ રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે દાવો કર્યો હતો કે યુદ્ધવિરામ કરાવવા પાછળ તેમનો દેશ છે.
જોકે, ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે ગોળીબાર અને લશ્કરી કાર્યવાહી રોકવા અંગે બંને દેશો વચ્ચે સીધી ચર્ચા થઈ હતી. પાકિસ્તાનના ડીજીએમઓએ શનિવારે બપોરે સામેથી કોલ શરૂ કર્યો હતો જેના પછી ચર્ચા થઈ અને સમજૂતી થઈ. અન્ય કોઈ સ્થળે, અન્ય કોઈ મુદ્દા પર વાતચીત કરવાનો કોઈ નિર્ણય થયો નથી. શું પાકિસ્તાન સેના: એક એવી તાકાત છે જે લડી શકતી નથી? ભારત છેલ્લા ચાર દિવસમાં બતાવી શક્યું છે કે તેની પાસે તેની એન્ટિ-મિસાઇલ સિસ્ટમ્સ અને એરબેઝને નષ્ટ કરવાની હવાઈ શક્તિ છે.
પાકિસ્તાન ડ્રોન અને મિસાઇલો મોકલી રહ્યું હતું, પરંતુ તે લક્ષ્ય ચૂકી રહ્યા હતા, નિર્દોષોને નિશાન બનાવી રહ્યા હતા. એક ચોંકાવનાર ઘટનામાં પાકિસ્તાની સેનાએ એક મિસાઇલ ખોટી રીતે ફાયર કરી જે તેના લક્ષ્યને સંપૂર્ણપણે ચૂકી ગઈ અને નાગરિક વસ્તીવાળા વિસ્તારમાં એક ગુરુદ્વારા નજીક પડી. વિસ્ફોટથી બારીઓના કાચ તૂટી ગયા, શીખ સમુદાયમાં ગભરાટ ફેલાયો અને જો તે પ્રાર્થનાના સમય દરમિયાન થયું હોત તો મોટા પાયે જાનહાનિ થઈ શકી હોત.
આ કોઈ અલગ કિસ્સો નથી. પાકિસ્તાનની મિસાઇલ સિસ્ટમનો ખરાબ લક્ષ્યાંક અને માર્ગદર્શન નિષ્ફળતાનો લાંબો રેકોર્ડ છે: 2022માં ટૂંકા અંતરની મિસાઇલના નિયમિત પરીક્ષણ દરમિયાન પ્રક્ષેપણ પાકિસ્તાની ક્ષેત્રમાં દુર્ઘટનાગ્રસ્ત થઈ ગયું હતું, જેનાથી ખેતીની જમીનને નુકસાન થયું અને ગ્રામજનો ઘાયલ થયા હતા. 2024ની શરૂઆતમાં આવી જ એક પરીક્ષણ કવાયતને કારણે માર્ગથી ભટકી ગઈ અને મધ્ય હવામાં વિસ્ફોટ થયો, જેના કારણે પાકિસ્તાનની ગુણવત્તા ખાતરી અને સિસ્ટમ અખંડિતતા પર પ્રશ્નો ઊભા થયા.
2025માં બનેલી ગુરુદ્વારાની ઘટના કદાચ સૌથી વધુ ચોંકવનારી છે – માત્ર ટેક્નિકલ નિષ્ફળતા જ નહીં, પરંતુ રાજદ્વારી અને સામાજિક આપત્તિ પણ છે, કારણ કે, તેમાં એક ધાર્મિક લઘુમતી સામેલ હતી જે પહેલાથી જ પાકિસ્તાનમાં પ્રણાલીગત ભેદભાવનો સામનો કરી રહી છે. આ ફક્ત ખરાબ લક્ષ્ય નથી – તે ખરાબ નિર્માણ છે આ ફક્ત ખરાબ લક્ષ્યીકરણ વિશે નથી. પાકિસ્તાની શસ્ત્રોની ગુણવત્તા અતિશય ખરાબ છે, અને તેનાથી પણ ખરાબ તે સિસ્ટમો પરનો ભરોસો છે. ખામીયુક્ત માર્ગદર્શન પ્રણાલીઓથી લઈને નિષ્ફળ પ્રોપલ્શન સુધી, સમસ્યાઓ હાર્ડવેર અને તેને બનાવનારા બંનેમાં છે.
ફતેહ-૧ ફિયાસ્કો 10 મે, 2025ના રોજ ભારતીય વાયુ સંરક્ષણ દળે હરિયાણાના સિરસા ઉપર પાકિસ્તાની ફતેહ-1 મિસાઇલને અટકાવી અને તેને નષ્ટ કરી નાખી. પાકિસ્તાનના ગૌરવ તરીકે ઓળખાતી ફતેહ-1 મિસાઇલ સંપૂર્ણ આપત્તિ સાબિત થઈ છે. તે ઘણી વખત નિષ્ફળ ગઈ છે – ક્રેશ થઈ ગઈ છે, માર્ગથી ભટકી ગઈ છે અથવા ફક્ત લોન્ચ કરવામાં નિષ્ફળ ગઈ છે. મિસાઇલની નિષ્ફળતા પાકિસ્તાનની કહેવાતી સ્વદેશી ક્ષમતાના ખોટા દેખાવને ઉજાગર કરે છે.
તૂટેલા શસ્ત્રાગાર વાસ્તવિકતા કરુણ છે: પાકિસ્તાનના મોટા ભાગના શસ્ત્રો જૂના, ક્ષતિગ્રસ્ત અથવા સંપૂર્ણપણે બિનઉપયોગી છે. ટેન્કો ખરાબ થઈ જાય છે, તાલીમ દરમિયાન જેટ ક્રેશ થાય છે અને ચીનથી ખરીદેલા ડ્રોન ઉડાન ભર્યા પછી પણ ટકી શકતા નથી. તે યુદ્ધ માટે તૈયાર સેના નથી – તે તૂટેલી મશીનરીનું સંગ્રહાલય છે. ટિકટોક આર્મી: શિસ્ત કરતાં નાટક વધુ જ્યારે તેમનાં શસ્ત્રો નિષ્ફળ જાય છે ત્યારે પાકિસ્તાન આર્મીના અધિકારીઓ લોકોને પ્રભાવિત કરવા માટે ‘અલ્લાહ હુ અકબર’ના નારા લગાવતા ટિકટોક વીડિયો બનાવવામાં વ્યસ્ત છે. તાલીમ આપવા અથવા વ્યૂહરચના બનાવવાને બદલે તેઓ લોકોની સામે પોઝ આપી રહ્યા છે, લશ્કરી સેવાને સોશિયલ મીડિયા પ્રદર્શનમાં ફેરવી રહ્યા છે.
અસીમ મુનીરનું નાટકીય નેતૃત્વ
નાટક પાછળ જનરલ અસીમ મુનીર છે, જે ખુદને રાષ્ટ્રીય રક્ષક તરીકે રજૂ કરવાની ભૂમિકા ભજવી રહ્યા છે. સુનિયોજિત ધમકીઓથી લઈને મીડિયામાં હેરફેર સુધી, તેમનું ધ્યાન સંરક્ષણ પર નહીં, પરંતુ સત્તા જાળવી રાખવા પર છે. તે બધા લોકોનું ધ્યાન ભટકાવવા અને પ્રાસંગિક બની રહેવા માટે એક નાટક છે.
તાજેતરની ભૂલોએ સડાનો પર્દાફાશ કર્યો છે
એપ્રિલ 2025માં બલુચિસ્તાનમાં બળવાખોર હુમલા દરમિયાન પાકિસ્તાન આર્મીના જવાનોએ ચોકીઓ છોડી દીધી હતી. પરીક્ષણ દરમિયાન છોડવામાં આવેલી મિસાઇલ એક નાગરિક વિસ્તારમાં પડી, જેમાં અનેક બાળકો ઘાયલ થયા. ઇંધણની અછત અને સાધનોની નિષ્ફળતાને કારણે ‘આઝમ-એ-નૌ’ જેવી મુખ્ય તાલીમ કવાયતો વિલંબિત થઈ – કોઈપણ ધોરણ દ્વારા શરમજનક છે.
વાસ્તવિક ધમકીઓ, વાસ્તવિક પ્રતિક્રિયા નહીં
જ્યારે વઝીરિસ્તાનમાં આતંકવાદીઓ, બલુચિસ્તાનમાં બળવાખોરો અને સિંધમાં અલગતાવાદીઓ મજબૂત બની રહ્યા છે ત્યારે સેના પોતાની ભૂમિનું રક્ષણ કરવામાં નિષ્ફળ જાય છે. તે એક એવી તાકાત છે જે તેની અંદર નિયંત્રણ જાળવવા માટે સંઘર્ષ કરી રહી છે, બહાર શક્તિ પ્રદર્શનની તો વાત જ છોડી દો.
ઓપરેશન્સ પર નહીં, ઓપ્ટિક્સ (દેખાવા) પર ચાલનારી સેના
આજે આપણે જે જોઈએ છીએ તે એક એવી પાકિસ્તાની સેના છે જે આના પર જીવિત છે: ચીની દ્વારા પૂરા પાડવામાં આવેલા ભંગાર શસ્ત્રો, ભ્રષ્ટ ખરીદી, સોશિયલ મીડિયાની હેરાફેરી જૂઠી ધ્વજ કામગીરી નિષ્કર્ષ: પાકિસ્તાન સેના હવે વ્યાવસાયિક લડાયક દળ નથી. તે દુષ્પ્રચાર, ભય ફેલાવનાર અને પીઆર યુક્તિઓ પર ચાલતી સંસ્થા છે. દુનિયાએ આ વાસ્તવિકતા જોવી જોઈએ: પાકિસ્તાનનો સૌથી મોટો ખતરો બાહ્ય નથી – તે અંદરથી ખોખલી સેના છે.
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.
