જો કોઈ શાયર વિશે વાત કરે , તો તે વાત ગાલિબ વિના સંપૂર્ણ ન જ થઇ શકે. અસદુલ્લા બેગ ખાન, જેને આપણે મિર્ઝા ગાલિબ (MIRZA GALIB) તરીકે ઓળખીએ છીએ, તેમનો જન્મ આગ્રામાં થયો હતો, પરંતુ તેઓ દિલ્હીના શાયર તરીકે ઓળખાય છે. તેમણે તેમના જીવનમાં ઘણા બધા ઉતાર-ચઢાવ જોયા. અને આ અરાજકતાનો તબક્કો હતો, જ્યારે એક તરફ મોગલ સલ્તનત અંતિમ શ્વાસ લેતી હતી, બીજી બાજુ અંગ્રેજોનું વર્ચસ્વ હતું. કોની સાથે ઉભા રહો અને કોની સાથે વફાદાર રહો. આ વર્તન તેમના પોતાના જીવનમાં પણ હતું અને આ તેમની શાયરીમાં પણ જોવા મળે છે. આજે મિરઝા ગાલિબની પૂણ્યતિથી છે ત્યારે જાણીએ તેમના વિશે કેટલીક વાતો
જ્યારે તેઓ કહે છે, ‘હમને માના કી દિલ્હી મેં રહે લેકિન ખાયેંગે ક્યા’, ત્યારે તેનું સત્ય સપાટી પર તરી આવે છે. 1857 ની ક્રાંતિ પછીનું દ્રશ્ય તેની નજરમાં હતું. એવું કહેવામાં આવે છે કે સારા શાયરો તેમની શાયરીમાં જૂઠું બોલી શકતા નથી. ગાલિબના લેખન (WRITING)માં પણ વ્યક્તિના મનમાં રહેલા તમામ વિરોધાભાસો સ્પષ્ટ જોઇ શકાય છે. ગાલિબે ઇશ્ક પર કવિતા લખી અને તેના દરેક સ્વરૂપો પર લખી. તે એટલા પ્રખ્યાત શાયર છે કે નકલી શાયરીનું નામ પણ તેમના નામે છે. પરંતુ શબ્દોના અર્થો જ ફક્ત ગાલિબની શાયરીમાં મળતા નથી, ઘણા અર્થો બનાવવામાં આવે છે.
ઇશ્ક સે તબિયતને જિસ્ટ કે મજા પાયા
દર્દ કી દવા પાઇ , દર્દ-એ-બે-દવાપાયા
મિર્ઝા ગાલિબ શબ્દોથી કેવી રીતે રમવું તે જાણતા હતા. તે આ શેરમાં પણ જોઇ શકાય છે, તે કહે છે કે જો તે પ્રેમ ન હોત તો જીવન ન બનત. તે અસ્તિત્વમાં નથી. તે સમજાવે છે કે જીવનની દરેક પીડાને પ્રેમ (LOVE)થી દૂર કરી શકાય છે. પરંતુ તરત જ તેઓ એમ પણ કહેતા હોય છે કે પ્રેમ જીવનમાં દરેક પ્રકારની પીડા માટે એક દવા છે, પરંતુ તે એવી પીડા છે કે એની જાતે કોઈ દવા નથી.
જાન તુમ પર નિસાર કરતા હું
મેં નહીં જાનતા કે દુઆ ક્યાં હે
જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ કંઈક માંગે છે, ત્યારે તે મેળવવાનો પ્રયાસ કરે છે. પરંતુ સખત મહેનત પછી પણ, જો તે વસ્તુ પ્રાપ્ત ન થાય, તો હું ભગવાનને પ્રાર્થના કરું છું કે મેં બધું જ કર્યું છે, હવે ફક્ત તમે જ કંઈ કરી શકો. પરંતુ જેણે અહીં ઇશ્ક કર્યું છે તે આ બીજા તબક્કાને પણ પાર કરી ગયું છે. ગાલિબ કહે છે કે હવે દુઆ (PRAYER)માં પણ વિશ્વાસ નથી. હવે જીવન બાકી છે અને તેઓ તેના પર બલિદાન પણ આપે છે જે પ્રેમ છે. આ ક્લાસિક શાયરીનો નમૂના છે. ખરેખર શાયરીમાં શબ્દ ફક્ત સૂચવે છે.
