7મી ઓક્ટોબર 2023ના રોજ હમાસે ઇઝરાયેલના નાગરિકો પર ક્રૂર હુમલો કર્યો. જેમાં 1,100થી વધુ લોકો માર્યા ગયા, જેમાંથી ત્રણ-ચતુર્થાંશ નાગરિકો હતા. હમાસ દ્વારા નિયંત્રિત ગાઝાના સંલગ્ન પેલેસ્ટિનિયન પ્રદેશ પર બોમ્બમારો કરીને ઇઝરાયેલી રાજ્યએ તરત જ બદલો લીધો. કોઈએ વિચાર્યું હશે અને આશા રાખી હશે કે થોડા દિવસો પછી અથવા વધુમાં વધુ થોડા અઠવાડિયા પછી ઇઝરાયેલીઓ બોમ્બમારો બંધ કરી દેશે. જોકે, બદલો લેવાની આ ક્રૂર ઝુંબેશ હવે એક વર્ષથી ચાલી રહી છે.
ઇઝરાયેલી દળો દ્વારા 50,000થી વધુ પેલેસ્ટિનિયનો માર્યા ગયા છે, જેમાંથી કદાચ 90% નાગરિકો હતા. આમ ઇઝરાયેલીઓની તુલનામાં પેલેસ્ટિનિયનોનો સત્તાવાર મૃત્યુ દર આશરે 50થી 1 છે. જોકે, આ દુ:ખના માપને દૂરથી પ્રતિબિંબિત કરતું નથી. ગાઝાના 10 લાખથી વધુ રહેવાસીઓ તેમના ઘરોમાંથી વિસ્થાપિત થયા છે. ગાઝામાં જે તબાહી મચાવી છે તે પછી હવે ઇઝરાયલે હવે લેબનોન પર નિશાન સાધ્યું છે. અહીં પણ તેણે આતંકવાદીઓ અને નિર્દોષ નાગરિકો વચ્ચેના ભેદની પરવાહ કરી નથી. ચોક્કસ વ્યક્તિઓને ખતમ કરવાના પ્રયાસમાં તેણે સેંકડો લેબનીઝ નાગરિકોને મારી નાખ્યા છે અને હજારો લોકોને બેઘર બનાવ્યા છે.
ઇન્ટરનેશનલ ક્રિમિનલ કોર્ટ (આઈસીસી)એ ઇઝરાયેલ રાજ્ય અને હમાસ બંનેને યુદ્ધ અપરાધો માટે દોષિત ઠેરવ્યા છે. આ તદ્દન વાજબી છે. કારણ કે, ગયા ઑક્ટોબરમાં હમાસ દ્વારા નાગરિકોની હત્યાઓને ઐતિહાસિક સંદર્ભોમાંથી કોઈ પણ બહાનું અથવા વ્યાખ્યા આપી શકાતું નથી. એવું કહેવામાં આવે છે કે ઇઝરાયેલી રાજ્યના ગુનાઓ નિઃશંકપણે વધુ છે. બદલો લેવાની કામના માટે તેણે આડેધડ કામ કર્યું છે, બોમ્બમારો કર્યો છે અને શાળાઓ અને હોસ્પિટલોને વેરવિખેર કરી નાખ્યા છે.
હજારો પેલેસ્ટિનિયનોને મારી નાખવા ઉપરાંત, તેણે ખોરાક, પાણી અને વીજળીના પુરવઠાને અટકાવીને અથવા ધરમૂળથી પ્રતિબંધિત કરીને, અસંખ્ય અન્ય લોકોને ભૂખમરા તરફ ધકેલી દીધા છે. ગાઝામાં સંઘર્ષનું કવરેજ મોટા ભાગે બે પ્રતિસ્પર્ધી પક્ષો તરફ જોવામાં આવ્યું છે: ઇઝરાયેલ અને હમાસ. આ સ્તંભ અન્ય જૂથો અથવા રાષ્ટ્રો તરફ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે જેમણે સંઘર્ષની શરૂઆત કરવામાં અને તેને ચાલુ રાખવામાં ભૂમિકા ભજવી છે. મોટા ભાગના ગુનાઓના કિસ્સામાં, ગુનેગારના સાથીદારો હોય છે. તો પછી એ લોકો કોણ છે જેમણે એક તરફ હમાસને અને બીજી તરફ ઇઝરાયેલી રાજ્યને મદદ કરી છે?
હમાસનો મુખ્ય સાથીદાર ઇરાનનું ધાર્મિક રાજ્ય અને લેબનોન સ્થિત આતંકવાદી જૂથ હિઝબુલ્લાહ છે. મુખ્ય પશ્ચિમી મીડિયા નિયમિતપણે તેમનું નામ લે છે અને તેને શરમાવે છે. આમ છતાં તેઓ ઇઝરાયેલના સાથીઓને ઓળખવામાં વધુ શરમાળ બને છે. ઇઝરાયેલી સરકારના ગુનાહિત કૃત્યોના મુખ્ય સમર્થક, અલબત્ત, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ ઑફ અમેરિકા છે. તેણે ઇઝરાયેલને સતત સૈન્ય સહાય પૂરી પાડી છે, તેને ગાઝા (અને હવે લેબનોન) પર હુમલાઓ ચાલુ રાખવા માટે જરૂરી શસ્ત્રો મોકલ્યા છે. અમેરિકાએ યુનાઇટેડ નેશન્સમાં એ ઠરાવો વિરુદ્ધ વીટો અથવા મતદાન કરીને ઇઝરાયેલને રાજદ્વારી કવર પણ પૂરું પાડ્યું છે, જે યુદ્ધવિરામ અને પીડાને રોકી શકે છે
અમેરિકા દ્વારા તેની ખુદની મિલીભગતને ઓળખવાનો ઇનકાર કરવાનું ઉદાહરણ ગયા અઠવાડિયે ભૂતપૂર્વ પ્રથમ મહિલા, ભૂતપૂર્વ સેનેટર, ભૂતપૂર્વ સેક્રેટરી ઑફ સ્ટેટ અને ક્યારેક રાષ્ટ્રપતિ પદના ઉમેદવાર, હિલેરી ક્લિન્ટન સાથેના એક ઇન્ટરવ્યુમાં મળ્યું. તેણીને કોલંબિયા યુનિવર્સિટીમાં તેના તાજેતરના શિક્ષણ અનુભવ વિશે પૂછવામાં આવ્યું હતું, જ્યાં તે હવે વિઝિટિંગ પ્રોફેસર છે. તેણીએ છેલ્લા પાનખરમાં શીખવવાનું શરૂ કર્યું તેના થોડા સમય પછી કોલંબિયા (અને અન્ય કેમ્પસ)માં વિદ્યાર્થીઓના વિરોધ પ્રદર્શનોની એક શ્રેણીએ હંગામો મચાવી દીધો, જેમાં માંગ કરવામાં આવી કે, ઇઝરાયેલ ગાઝા પર બોમ્બમારો બંધ કરે અને તાત્કાલિક યુદ્ધવિરામ માટે સંમત થાય. હિલેરી ક્લિન્ટને આ વિરોધ પ્રદર્શનોને એ આધારે ફગાવી દીધા કે, તેઓને ‘બહારથી’ સમર્થન અને ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવ્યું હતું. તેણીએ વધુ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આમાંના કેટલાક પ્રદર્શનકારીઓ ‘યહુદી-વિરોધ’ દ્વારા સક્રિય કરવામાં આવ્યા હતા.
આ આરોપોના સમર્થનમાં કોઈ પુરાવા આપવામાં આવ્યા નથી. જોકે, વાસ્તવમાં કેટલાક બહારના એજન્ટ ઉશ્કેરણી કરનારાઓ હતા, જેઓ આમંત્રણ વગર આવ્યા હતા. વિરોધ કરનારાઓમાં મોટા ભાગના વિદ્યાર્થીઓ આ યુનિવર્સિટીઓના વિદ્યાર્થીઓ અને ફેકલ્ટી સભ્યો હતા, તેઓ પોતે જ પોતાના વતી અને પોતાના સંસાધનોથી કામ કરતા હતા. આ ઉપરાંત, ઘણા યહુદી વિદ્યાર્થીઓ જોડાયા હતા. આ પ્રદર્શનો, કારણ કે, ગાઝામાં મહિલાઓ અને બાળકોની નિર્મમ હત્યાની સામે સમગ્ર માનવતા પ્રત્યેની તેમની પ્રતિબદ્ધતાએ તેમના પૂર્વજોની શ્રદ્ધા પ્રત્યેની તેમની પક્ષપાતી પ્રતિબદ્ધતાથી વધુ હતી. (કમનસીબે, ઇન્ટરવ્યુ લેનાર, ફરીદ ઝકરિયા, હકીકતો સાથે હિલેરી ક્લિન્ટનનો મુકાબલો કરવા માટે ખૂબ ડરપોક હતા, અને તેમના આરોપોને પડકાર્યા વિના પસાર થવા દીધા હતા.)
હિલેરી ક્લિન્ટનની વાત સાંભળીને મને લાગ્યું કે, ન્યૂયોર્કથી ખૂબ દૂર છે. વધુ એક એજન્સી હતી, જેને ‘બહારથી’ ભંડોળ પૂરું પાડતી અને સપોર્ટ કરતી હતી. તે ઇઝરાયેલ રાજ્ય હતું, જે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ સરકાર દ્વારા ચાલુ રાખવામાં આવ્યું હતું. મને આશ્ચર્ય થાય છે કે જો શ્રીમતી ક્લિન્ટન, જો તેણીએ તેણીની ટિપ્પણીઓને ફરી સાંભળવામાં આવી હોત તો આત્મ-ચિંતનની ક્ષમતા હશે. મને તે અંગે શંકા છે. તેણે વોશિંગ્ટન એસ્ટાબ્લિશમેન્ટના કેન્દ્રમાં વિતાવેલા દાયકાઓના કારણે, તે ક્યારેય પણ ખુદને અથવા તેની સરકારને દોષમુક્ત માની શકતી નથી.
ઇઝરાયેલ મધ્ય પૂર્વમાં એકમાત્ર કાર્યરત લોકશાહી હોવાનું કહેવાય છે. યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ વિશ્વમાં સૌથી ધનિક અને સૌથી શક્તિશાળી લોકશાહી છે. ભારત વિશ્વની સૌથી મોટી લોકશાહી હોવાનો ગર્વ કરે છે. ગાઝામાં માનવતા વિરુદ્ધના ગુનાઓને કાયમી રાખવા માટે આ દેશોએ શું કર્યું છે તેના પ્રકાશમાં આ તમામ દાવા પોકળ છે. પ્રતાપ ભાનુ મહેતા સંક્ષિપ્તમાં કહે છે તેમ, ‘અહીં ત્રણ લોકશાહીઓ છે, જે આંતરરાષ્ટ્રીય વ્યવસ્થાને બરબાદ કરી રહી છે: ઇઝરાયેલ તેના સંઘર્ષની ક્રૂરતા દ્વારા, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ તેને કવર અને મિલીભગત કરીને અને ભારત તેના ચતુરાઈથી બચીને, જે મિલીભગતની સરહદ પર છે’.
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.
7મી ઓક્ટોબર 2023ના રોજ હમાસે ઇઝરાયેલના નાગરિકો પર ક્રૂર હુમલો કર્યો. જેમાં 1,100થી વધુ લોકો માર્યા ગયા, જેમાંથી ત્રણ-ચતુર્થાંશ નાગરિકો હતા. હમાસ દ્વારા નિયંત્રિત ગાઝાના સંલગ્ન પેલેસ્ટિનિયન પ્રદેશ પર બોમ્બમારો કરીને ઇઝરાયેલી રાજ્યએ તરત જ બદલો લીધો. કોઈએ વિચાર્યું હશે અને આશા રાખી હશે કે થોડા દિવસો પછી અથવા વધુમાં વધુ થોડા અઠવાડિયા પછી ઇઝરાયેલીઓ બોમ્બમારો બંધ કરી દેશે. જોકે, બદલો લેવાની આ ક્રૂર ઝુંબેશ હવે એક વર્ષથી ચાલી રહી છે.
ઇઝરાયેલી દળો દ્વારા 50,000થી વધુ પેલેસ્ટિનિયનો માર્યા ગયા છે, જેમાંથી કદાચ 90% નાગરિકો હતા. આમ ઇઝરાયેલીઓની તુલનામાં પેલેસ્ટિનિયનોનો સત્તાવાર મૃત્યુ દર આશરે 50થી 1 છે. જોકે, આ દુ:ખના માપને દૂરથી પ્રતિબિંબિત કરતું નથી. ગાઝાના 10 લાખથી વધુ રહેવાસીઓ તેમના ઘરોમાંથી વિસ્થાપિત થયા છે. ગાઝામાં જે તબાહી મચાવી છે તે પછી હવે ઇઝરાયલે હવે લેબનોન પર નિશાન સાધ્યું છે. અહીં પણ તેણે આતંકવાદીઓ અને નિર્દોષ નાગરિકો વચ્ચેના ભેદની પરવાહ કરી નથી. ચોક્કસ વ્યક્તિઓને ખતમ કરવાના પ્રયાસમાં તેણે સેંકડો લેબનીઝ નાગરિકોને મારી નાખ્યા છે અને હજારો લોકોને બેઘર બનાવ્યા છે.
ઇન્ટરનેશનલ ક્રિમિનલ કોર્ટ (આઈસીસી)એ ઇઝરાયેલ રાજ્ય અને હમાસ બંનેને યુદ્ધ અપરાધો માટે દોષિત ઠેરવ્યા છે. આ તદ્દન વાજબી છે. કારણ કે, ગયા ઑક્ટોબરમાં હમાસ દ્વારા નાગરિકોની હત્યાઓને ઐતિહાસિક સંદર્ભોમાંથી કોઈ પણ બહાનું અથવા વ્યાખ્યા આપી શકાતું નથી. એવું કહેવામાં આવે છે કે ઇઝરાયેલી રાજ્યના ગુનાઓ નિઃશંકપણે વધુ છે. બદલો લેવાની કામના માટે તેણે આડેધડ કામ કર્યું છે, બોમ્બમારો કર્યો છે અને શાળાઓ અને હોસ્પિટલોને વેરવિખેર કરી નાખ્યા છે.
હજારો પેલેસ્ટિનિયનોને મારી નાખવા ઉપરાંત, તેણે ખોરાક, પાણી અને વીજળીના પુરવઠાને અટકાવીને અથવા ધરમૂળથી પ્રતિબંધિત કરીને, અસંખ્ય અન્ય લોકોને ભૂખમરા તરફ ધકેલી દીધા છે. ગાઝામાં સંઘર્ષનું કવરેજ મોટા ભાગે બે પ્રતિસ્પર્ધી પક્ષો તરફ જોવામાં આવ્યું છે: ઇઝરાયેલ અને હમાસ. આ સ્તંભ અન્ય જૂથો અથવા રાષ્ટ્રો તરફ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે જેમણે સંઘર્ષની શરૂઆત કરવામાં અને તેને ચાલુ રાખવામાં ભૂમિકા ભજવી છે. મોટા ભાગના ગુનાઓના કિસ્સામાં, ગુનેગારના સાથીદારો હોય છે. તો પછી એ લોકો કોણ છે જેમણે એક તરફ હમાસને અને બીજી તરફ ઇઝરાયેલી રાજ્યને મદદ કરી છે?
હમાસનો મુખ્ય સાથીદાર ઇરાનનું ધાર્મિક રાજ્ય અને લેબનોન સ્થિત આતંકવાદી જૂથ હિઝબુલ્લાહ છે. મુખ્ય પશ્ચિમી મીડિયા નિયમિતપણે તેમનું નામ લે છે અને તેને શરમાવે છે. આમ છતાં તેઓ ઇઝરાયેલના સાથીઓને ઓળખવામાં વધુ શરમાળ બને છે. ઇઝરાયેલી સરકારના ગુનાહિત કૃત્યોના મુખ્ય સમર્થક, અલબત્ત, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ ઑફ અમેરિકા છે. તેણે ઇઝરાયેલને સતત સૈન્ય સહાય પૂરી પાડી છે, તેને ગાઝા (અને હવે લેબનોન) પર હુમલાઓ ચાલુ રાખવા માટે જરૂરી શસ્ત્રો મોકલ્યા છે. અમેરિકાએ યુનાઇટેડ નેશન્સમાં એ ઠરાવો વિરુદ્ધ વીટો અથવા મતદાન કરીને ઇઝરાયેલને રાજદ્વારી કવર પણ પૂરું પાડ્યું છે, જે યુદ્ધવિરામ અને પીડાને રોકી શકે છે
અમેરિકા દ્વારા તેની ખુદની મિલીભગતને ઓળખવાનો ઇનકાર કરવાનું ઉદાહરણ ગયા અઠવાડિયે ભૂતપૂર્વ પ્રથમ મહિલા, ભૂતપૂર્વ સેનેટર, ભૂતપૂર્વ સેક્રેટરી ઑફ સ્ટેટ અને ક્યારેક રાષ્ટ્રપતિ પદના ઉમેદવાર, હિલેરી ક્લિન્ટન સાથેના એક ઇન્ટરવ્યુમાં મળ્યું. તેણીને કોલંબિયા યુનિવર્સિટીમાં તેના તાજેતરના શિક્ષણ અનુભવ વિશે પૂછવામાં આવ્યું હતું, જ્યાં તે હવે વિઝિટિંગ પ્રોફેસર છે. તેણીએ છેલ્લા પાનખરમાં શીખવવાનું શરૂ કર્યું તેના થોડા સમય પછી કોલંબિયા (અને અન્ય કેમ્પસ)માં વિદ્યાર્થીઓના વિરોધ પ્રદર્શનોની એક શ્રેણીએ હંગામો મચાવી દીધો, જેમાં માંગ કરવામાં આવી કે, ઇઝરાયેલ ગાઝા પર બોમ્બમારો બંધ કરે અને તાત્કાલિક યુદ્ધવિરામ માટે સંમત થાય. હિલેરી ક્લિન્ટને આ વિરોધ પ્રદર્શનોને એ આધારે ફગાવી દીધા કે, તેઓને ‘બહારથી’ સમર્થન અને ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવ્યું હતું. તેણીએ વધુ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આમાંના કેટલાક પ્રદર્શનકારીઓ ‘યહુદી-વિરોધ’ દ્વારા સક્રિય કરવામાં આવ્યા હતા.
આ આરોપોના સમર્થનમાં કોઈ પુરાવા આપવામાં આવ્યા નથી. જોકે, વાસ્તવમાં કેટલાક બહારના એજન્ટ ઉશ્કેરણી કરનારાઓ હતા, જેઓ આમંત્રણ વગર આવ્યા હતા. વિરોધ કરનારાઓમાં મોટા ભાગના વિદ્યાર્થીઓ આ યુનિવર્સિટીઓના વિદ્યાર્થીઓ અને ફેકલ્ટી સભ્યો હતા, તેઓ પોતે જ પોતાના વતી અને પોતાના સંસાધનોથી કામ કરતા હતા. આ ઉપરાંત, ઘણા યહુદી વિદ્યાર્થીઓ જોડાયા હતા. આ પ્રદર્શનો, કારણ કે, ગાઝામાં મહિલાઓ અને બાળકોની નિર્મમ હત્યાની સામે સમગ્ર માનવતા પ્રત્યેની તેમની પ્રતિબદ્ધતાએ તેમના પૂર્વજોની શ્રદ્ધા પ્રત્યેની તેમની પક્ષપાતી પ્રતિબદ્ધતાથી વધુ હતી. (કમનસીબે, ઇન્ટરવ્યુ લેનાર, ફરીદ ઝકરિયા, હકીકતો સાથે હિલેરી ક્લિન્ટનનો મુકાબલો કરવા માટે ખૂબ ડરપોક હતા, અને તેમના આરોપોને પડકાર્યા વિના પસાર થવા દીધા હતા.)
હિલેરી ક્લિન્ટનની વાત સાંભળીને મને લાગ્યું કે, ન્યૂયોર્કથી ખૂબ દૂર છે. વધુ એક એજન્સી હતી, જેને ‘બહારથી’ ભંડોળ પૂરું પાડતી અને સપોર્ટ કરતી હતી. તે ઇઝરાયેલ રાજ્ય હતું, જે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ સરકાર દ્વારા ચાલુ રાખવામાં આવ્યું હતું. મને આશ્ચર્ય થાય છે કે જો શ્રીમતી ક્લિન્ટન, જો તેણીએ તેણીની ટિપ્પણીઓને ફરી સાંભળવામાં આવી હોત તો આત્મ-ચિંતનની ક્ષમતા હશે. મને તે અંગે શંકા છે. તેણે વોશિંગ્ટન એસ્ટાબ્લિશમેન્ટના કેન્દ્રમાં વિતાવેલા દાયકાઓના કારણે, તે ક્યારેય પણ ખુદને અથવા તેની સરકારને દોષમુક્ત માની શકતી નથી.
ઇઝરાયેલ મધ્ય પૂર્વમાં એકમાત્ર કાર્યરત લોકશાહી હોવાનું કહેવાય છે. યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ વિશ્વમાં સૌથી ધનિક અને સૌથી શક્તિશાળી લોકશાહી છે. ભારત વિશ્વની સૌથી મોટી લોકશાહી હોવાનો ગર્વ કરે છે. ગાઝામાં માનવતા વિરુદ્ધના ગુનાઓને કાયમી રાખવા માટે આ દેશોએ શું કર્યું છે તેના પ્રકાશમાં આ તમામ દાવા પોકળ છે. પ્રતાપ ભાનુ મહેતા સંક્ષિપ્તમાં કહે છે તેમ, ‘અહીં ત્રણ લોકશાહીઓ છે, જે આંતરરાષ્ટ્રીય વ્યવસ્થાને બરબાદ કરી રહી છે: ઇઝરાયેલ તેના સંઘર્ષની ક્રૂરતા દ્વારા, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ તેને કવર અને મિલીભગત કરીને અને ભારત તેના ચતુરાઈથી બચીને, જે મિલીભગતની સરહદ પર છે’.
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.