નવી દિલ્હી : અંગ્રેજોના જમાનાથી ચાલી આવતા કાયદાને હવે ભારત સરકારે તિલાંજલી આપવાનું નક્કી કર્યું છે. કેન્દ્ર સરકારે (Central Govt) આજે તા. 24 ફેબ્રુઆરીએ આ અંગેનું એક જાહેરનામું (Notification) બહાર પાડ્યું છે. જાહેરનામા અનુસાર બ્રિટિશ યુગના (The British Era) ભારતીય દંડ સંહિતા (IPC), ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ અને ક્રિમિનલ પ્રોસિજર કોડ (CrPC) ને બદલે ત્રણ નવા ફોજદારી કાયદા અમલમાં આવશે. આ ત્રણ નવા ફોજદારી કાયદા ભારતીય ન્યાય સંહિતા (Indian Judicial Code), ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા (Indian Civil Defense Code) અને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ (Indian Evidence Act) છે.
- આગામી તા. 1 જુલાઈથી 3 નવા ફોજદારી કાયદા અમલમાં મુકાશે
- કેન્દ્ર સરકારે 24 ફેબ્રુઆરીએ નોટીફિકેશન બહાર પાડ્યું
- બંને ગૃહો અને રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી મળ્યા બાદ બ્રિટીશ યુગનો કાયદો બદલવાનું નક્કી કરાયું
આ ત્રણ બિલ સંસદના બંને ગૃહો દ્વારા શિયાળુ સત્ર દરમિયાન પસાર કરવામાં આવ્યા હતા. બાદમાં રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુએ (President Draupadi Murmu) ત્રણેય નવા ફોજદારી કાયદા બિલને મંજૂરી આપી હતી. રાષ્ટ્રપતિની સંમતિ મળ્યા બાદ તેમને કાયદો બનાવવામાં આવ્યો હતો. આ ત્રણ કાયદા ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ 1872, ક્રિમિનલ પ્રોસિજર કોડ 1973 અને IPCનું સ્થાન લેશે. આગામી તા. 1 જુલાઈથી ત્રણ નવા ફોજદારી કાયદા (Criminal Law) અમલમાં આવશે.
નિષ્ણાતોના મતે ત્રણ નવા કાયદા આતંકવાદ (Terrorism), મોબ લિંચિંગ (Mob lynching) અને રાષ્ટ્રીય સુરક્ષાને (national security) જોખમમાં મૂકતા બનાવો જેવા ગુનાઓ માટે સજાને વધુ કડક બનાવશે. ભારતીય ન્યાયિક સંહિતામાં 20 નવા ગુના ઉમેરવામાં આવ્યા છે, જ્યારે IPCમાં હાજર 19 જોગવાઈઓ દૂર કરવામાં આવી છે.
આ ઉપરાંત 33 ગુનામાં જેલની સજામાં વધારો કરવામાં આવ્યો છે. 83 જોગવાઈઓમાં દંડની સજામાં વધારો કરવામાં આવ્યો છે, જ્યારે 23 ગુનાઓમાં ફરજિયાત લઘુત્તમ સજાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે અને 6 ગુનાઓમાં ‘સમુદાય સેવા’ શિક્ષાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે.
રાજ્યસભામાં ફોજદારી બિલ રજૂ કરતી વખતે કેન્દ્રીય ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહે (Amit Shah) કહ્યું હતું કે આ કાયદાના અમલીકરણ પછી, ‘તારીખ-પર-તારીખ’ યુગનો અંત સુનિશ્ચિત થશે અને ત્રણ વર્ષમાં ન્યાય મળશે. આ બિલોને ઐતિહાસિક ગણાવતા અમિત શાહે કહ્યું હતું કે આ કાયદાથી નાગરિકોના અધિકારોને સર્વોપરી રાખવામાં આવશે અને મહિલાઓ અને બાળકોની સુરક્ષાને પ્રાથમિકતા આપવામાં આવશે.
શું શું બદલાયું?
IPC: કયું કૃત્ય ગુનો છે અને તેની શું સજા થશે? આ IPC દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે. હવે તેને ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા કહેવામાં આવશે. IPCમાં 511 સેક્શન હતા, જ્યારે BNSમાં 358 સેક્શન હશે. 21 નવા ગુના ઉમેરાયા છે. 41 ગુનામાં કેદની મુદતમાં વધારો કરવામાં આવ્યો છે. 82 ગુનામાં દંડ વધ્યો છે. 25 ગુનામાં ફરજિયાત લઘુત્તમ સજા દાખલ કરવામાં આવી છે. 6 ગુનામાં સમુદાય સેવાની સજા થશે. અને 19 કલમો નાબૂદ કરવામાં આવી છે.
CrPC: ધરપકડ, તપાસ અને કાર્યવાહીની પ્રક્રિયા CrPCમાં લખેલી છે. CrPCમાં 484 વિભાગો હતા. હવે ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતામાં 531 કલમો હશે. 177 વિભાગો બદલવામાં આવ્યા છે. 9 નવા વિભાગો ઉમેરવામાં આવ્યા છે અને 14 નાબૂદ કરવામાં આવ્યા છે.
ઈન્ડિયન એવિડન્સ એક્ટઃ કેસના તથ્યો કેવી રીતે સાબિત થશે, નિવેદનો કેવી રીતે રેકોર્ડ કરવામાં આવશે, આ બધું ઈન્ડિયન એવિડન્સ એક્ટમાં છે. અગાઉ તેમાં 167 વિભાગ હતા. ભારતીય પુરાવા સંહિતામાં 170 વિભાગો હશે. 24 ઘરોમાં ફેરફાર કરવામાં આવ્યા છે. બે નવા વિભાગ ઉમેરવામાં આવ્યા છે. 6 સ્ટ્રીમ્સ સમાપ્ત થયા છે.
