ભારત સરકારે આગામી વસ્તી ગણતરી 2026 ના પ્રથમ તબક્કા માટે તારીખ નક્કી કરી છે. રજિસ્ટ્રાર જનરલ અને વસ્તી ગણતરી કમિશનર શ્રી મૃત્યુંજય કુમાર નારાયણે તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને પત્ર લખીને માહિતી આપી હતી કે ઘર યાદી કામગીરી અને રહેઠાણ ગણતરી 1 એપ્રિલ 2026 થી શરૂ થશે.
વસ્તી ગણતરી બે તબક્કામાં હાથ ધરવામાં આવશે. પ્રથમ તબક્કો – ઘર યાદી કાર્ય, જેને ઘર યાદી કામગીરી (HLO) તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આમાં દરેક ઘરની સ્થિતિ, સુવિધાઓ અને સંસાધનો વિશે માહિતી લેવામાં આવે છે. જ્યારે બીજો તબક્કો વસ્તી ગણતરીનો છે. આ તબક્કો 1 ફેબ્રુઆરી 2027 થી શરૂ થશે. આમાં દરેક વ્યક્તિની સામાજિક, આર્થિક, શૈક્ષણિક અને સાંસ્કૃતિક માહિતી લેવામાં આવશે.
ઘરની યાદી બનાવવાનું કામ શું છે?
આ તબક્કામાં સરકાર શોધી કાઢશે કે ઘરની દિવાલો, છત અને ફ્લોર કઈ સામગ્રીથી બનેલા છે. ઘરમાં કેટલા રૂમ છે, કેટલા લોકો રહે છે, ઘરમાં પરિણીત યુગલો છે કે નહીં, ઘરના વડા મહિલા છે કે તે અનુસૂચિત જાતિ/જનજાતિના છે.
- લોકોને આ પ્રશ્નો પૂછવામાં આવશે
- શું ઘરમાં મોબાઇલ, ટીવી, રેડિયો, ટ્રાન્ઝિસ્ટર, ઇન્ટરનેટ કે વાહન (સાયકલ, સ્કૂટર, બાઇક, કાર વગેરે) છે?
- રસોઈ માટે કયા ઇંધણનો ઉપયોગ થાય છે (જેમ કે LPG, PNG, લાકડું, ગાયનું છાણ વગેરે)?
- પીવાનું પાણી ક્યાંથી આવે છે?
- શૌચાલય, સ્નાન અને રસોઈની સુવિધાઓ કેવી છે?
- ઘરમાં પ્રકાશનો સ્ત્રોત શું છે?
ડિજિટલ વસ્તી ગણતરી
આ વખતે વસ્તી ગણતરી ખાસ હશે કારણ કે તે સંપૂર્ણપણે ડિજિટલ માધ્યમથી કરવામાં આવશે. આ માટે મોબાઇલ એપ્લિકેશનનો ઉપયોગ કરવામાં આવશે. ઉપરાંત લોકોને જાતે માહિતી આપવાની સુવિધા આપવામાં આવશે. સરકારે કહ્યું કે વસ્તી ગણતરી માટે 34 લાખથી વધુ સુપરવાઇઝર અને ગણતરીકારો તૈનાત કરવામાં આવશે. 1.3 લાખથી વધુ વસ્તી ગણતરી અધિકારીઓને કાર્યરત કરવામાં આવશે. તમને જણાવી દઈએ કે આ ભારતની 16મી વસ્તી ગણતરી હશે. જ્યારે આઝાદી પછીની આ 8મી વસ્તી ગણતરી હશે.
જાતિ વિશે પણ માહિતી લેવામાં આવશે
સરકારે સ્પષ્ટતા કરી છે કે આ વખતે જાતિનો ડેટા પણ એકત્રિત કરવામાં આવશે. આ નિર્ણય સામાજિક સંગઠનો અને રાજકીય પક્ષોની લાંબા સમયથી ચાલી આવતી માંગણી પર આધારિત છે. રાજ્ય સરકારો અને જિલ્લા વહીવટીતંત્રને ગણતરીકારોની નિમણૂક કરવા અને તેમનું કાર્ય ટૂંક સમયમાં વહેંચવા માટે કહેવામાં આવ્યું છે જેથી કાર્ય સમયસર શરૂ થઈ શકાય.
