દેશમાં પેટ્રોલ ( PETROL) અને ડીઝલ ( DISEAL) ના ભાવ રેકોર્ડ સ્તરે ચાલી રહ્યા છે. આ ભાવનો મોટો ભાગ ટેક્સ ( TEX) ના કારણે છે. પેટ્રોલમાં આશરે 60 ટકા અને ડીઝલમાં લગભગ 54 ટકા કેન્દ્ર અને રાજ્યોનો ટેક્સ છે.
જો સરકાર ઇચ્છે તો તે પેટ્રોલ અને ડીઝલ પર એક્સાઈઝ ડ્યુટી સરળતાથી પ્રતિ લીટર રૂ. 8 સુધી ઘટાડી શકે છે. આનાથી સરકારની આવક પર વધારે અસર થસે નહીં. આઈસીઆઈસીઆઈ ( ICICI) સિક્યોરિટીઝે તેના એક અહેવાલમાં આ દાવો કર્યો છે.
નોંધપાત્ર વાત એ છે કે દેશમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલની કિંમતો ખૂબ ઊંચી ચાલી રહી છે. સૌથી મહત્વની બાબત એ છે કે આ ભાવનો મોટો ભાગ ટેક્સને કારણે છે. પેટ્રોલમાં આશરે 60 ટકા અને ડીઝલમાં લગભગ 54 ટકા કેન્દ્રિય અને રાજ્ય કર દ્વારા આવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, દિલ્હી (DELHI) માં જે પેટ્રોલ 91 રૂ. ના ભાવે ખરીદી રહ્યા છે તેમાં 54 રૂ. તો ટેક્સના જ છે. કેન્દ્ર સરકાર આના પર એક્સાઈઝ ડ્યૂટી વસૂલ કરે છે, જ્યારે રાજ્ય સરકાર વેટ ( VAT) અથવા વેચાણ વેરો વસૂલ કરે છે.
તેથી દરેક બાજુથી એક અવાજ આવી રહ્યો છે કે સરકારે પેટ્રોલ અને ડીઝલ પરનો ટેક્સ ઘટાડવો જોઈએ. નાણાં મંત્રાલયના સૂત્રોના હવાલેથી તાજેતરના રોઇટર્સના એક અહેવાલમાં દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે સરકાર આ બાબતે વિચારણા કરી રહી છે અને 15 માર્ચ પછી આ બાબતે કોઈ નિર્ણય લઈ શકાય છે.
આઈસીઆઈસીઆઈ સિક્યોરિટીઝે એક અહેવાલમાં જણાવ્યું છે કે, ‘અમારું અનુમાન છે કે નાણાકીય વર્ષ 2021-22માં વાહનના બળતણ પર એક્સાઈઝ ડ્યુટીમાં કોઈ ઘટાડો કરવામાં આવશે નહીં, તો તે ભંડોળ રૂ .4. 35 લાખ કરોડ પર પહોંચશે, જ્યારે બજેટ અંદાજ 3.2 લાખ લાખ કરોડનું છે. તદનુસાર, જો એપ્રાઇઝ ડ્યુટીમાં પણ 1 લી એપ્રિલ, 2021 ના રોજ અથવા તે પહેલાં લિટર દીઠ રૂ. 8.5 ઘટાડો કરવામાં આવશે, તો પછીના નાણાકીય વર્ષ માટેનું બજેટ અંદાજ પ્રાપ્ત કરવામાં આવશે.
આઈસીઆઈસીઆઈ સિક્યોરિટીઝે માંગમાં સુધારણા, ખાનગીકરણને પ્રોત્સાહિત કરવા અને ફુગાવા ઉપર વધતી ચિંતા વચ્ચે એક્સાઈઝ ડ્યુટી ઘટાડવાની આશા વ્યક્ત કરી છે, પરંતુ આ ઘટાડો પ્રતિ લીટર રૂ. 8 કરતા ઓછો હોઈ શકે છે. ગયા વર્ષે માર્ચથી મે 2020 ની વચ્ચે પેટ્રોલ પર એક્સાઈઝ ડ્યુટીમાં 13 રૂપિયા અને ડીઝલમાં 16 રૂપિયા પ્રતિ લીટરનો વધારો કરાયો હતો.
દિલ્હીમાં 1 માર્ચના ભાવ પ્રમાણે લિટર 91.17 રૂપિયાના પેટ્રોલની કિંમત એકસાઈઝ ડ્યુટી 32.90 રૂપિયા છે. આ અગાઉ આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં ક્રૂડ ઓઇલના ઘટતા ભાવોનો લાભ લઈ કેન્દ્ર દ્વારા નવેમ્બર 2014 અને જાન્યુઆરી 2016 ની વચ્ચે પેટ્રોલ અને ડીઝલ પર નવ વખત એક્સાઈઝ ડ્યુટી વધારી હતી.
