ગુરુ તેગ બહાદુરજીનું સમગ્ર જીવન ન્યાય, કરુણા અને સત્યની શક્તિનું પ્રતીક છે, શીખ પરંપરાના નવમા ગુરુ શ્રી ગુરુ તેગ બહાદુરજી ભારતીય ઇતિહાસના મહાન વ્યક્તિત્વોમાંના એક છે તેઓ માત્ર શીખ સમુદાયના એક મહાન આધ્યાત્મિક ગુરુ જ નહોતા, પરંતુ સમગ્ર માનવતાના રક્ષક, સત્ય અને ધર્મના રક્ષક અને જુલમ સામે અવાજ ઉઠાવનારા એક અનોખા યોદ્ધા પણ હતા. એટલા માટે તેમને ‘ધર્મ કી ચાદર’, ‘હિન્દ કી ચાદર’ અને ‘સૃષ્ટિ કી ચાદર’ જેવા ગૌરવપૂર્ણ ખિતાબ મળ્યા. તેમનું જીવન, બલિદાન અને ઉપદેશો એ સંદેશ આપે છે કે ધાર્મિક સ્વતંત્રતા, માનવ અધિકારો અને સત્યનું રક્ષણ કરવું એ કોઈ એક સમુદાયનું કર્તવ્ય નથી, પરંતુ સમગ્ર માનવજાતનું કર્તવ્ય છે.
તેમનું બાળપણનું નામ ત્યાગમલ હતું, કારણ કે તેઓ અત્યંત શાંત, ગંભીર, વિચારશીલ અને તપસ્વી સ્વભાવના વ્યક્તિ હતા. બાળપણથી જ તેમણે આધ્યાત્મિક ચિંતન, ધ્યાન અને અભ્યાસ અને શસ્ત્રોમાં નિપૂણતા મેળવી હતી. તેમના પિતા, ગુરુ હરગોબિંદ સાહેબથી પ્રેરાઈને, તેઓ એક તરફ આધ્યાત્મિકતામાં ઊંડા ડૂબેલા રહ્યા, તો બીજી તરફ, તેમણે જુલમ સામે અવાજ ઉઠાવવા માટે ધીરજ, વિવેક અને હિંમતનો માર્ગ અપનાવ્યો. 1664 માં આઠમા ગુરુ, ગુરુ હરકૃષ્ણના મૃત્યુ પછી, ગુરુ તેગ બહાદુરને શીખ સંપ્રદાયના નવમા ગુરુ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા. ધર્મ અને માનવતાની સુખાકારી દરેક ક્ષેત્રમાં પહોંચે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે તેમણે ચક્રવર્તી, ભટકતા ગુરુનું સ્વરૂપ અપનાવ્યું.
સુરત -કાંતિલાલ માંડોત – આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.
