દેશમાં આકરી ગરમીએ લોકોને પરસેવો પાડી દીધો છે તો પાણીના સ્ત્રોત પણ સુકાઈ ગયા છે. સેન્ટ્રલ વોટર કમિશનના તાજેતરના રિપોર્ટમાં આવા કેટલાક આંકડા સામે આવ્યા છે જે દરેકની ચિંતા વધારી શકે છે. વોટર કમિશનના રિપોર્ટ અનુસાર દેશના 150 મુખ્ય જળાશયોમાં પાણી ઘટીને માત્ર 21 ટકા થયું છે. હાઇડ્રોપાવર પ્રોજેક્ટ્સ અને પાણી પુરવઠા માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ એવા આ જળાશયોની સંયુક્ત સંગ્રહ ક્ષમતા 178.784 બિલિયન ક્યુબિક મીટર (બીસીએમ) છે, જે દેશની કુલ જળ સંગ્રહ ક્ષમતાના 69.35 ટકા જેટલી છે.
જળાશયોમાં પાણી સંગ્રહ કરવાની ક્ષમતા ઘટી છે
ગુરુવાર સુધીમાં આ જળાશયોમાં ઉપલબ્ધ સંગ્રહ 37.662 BCM છે જે તેમની કુલ ક્ષમતાના 21 ટકા છે. એકંદરે 150 જળાશયોમાં ઉપલબ્ધ જીવંત સંગ્રહ 257.812 BCMની અંદાજિત કુલ ક્ષમતા સામે 54.310 BCM છે. આ આંકડો ગયા વર્ષના આંકડા કરતાં ઓછો છે. સેન્ટ્રલ વોટર કમિશનના અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે જળાશયોમાં વર્તમાન સંગ્રહ છેલ્લા દસ વર્ષના સરેરાશ સંગ્રહ કરતાં ઓછો છે. પ્રથમ બે સપ્તાહમાં જળાશયોમાં કુલ સંગ્રહ 22 ટકા જેટલો હતો, જ્યારે તેના એક સપ્તાહ પહેલા તે 23 ટકા હતો.
કમિશનના રિપોર્ટ અનુસાર ઉત્તર અને પૂર્વ ભારતમાં કાળઝાળ ગરમીના કારણે દિલ્હી સહિત દેશના ઘણા વિસ્તારોમાં જળસંકટ જોવા મળી રહ્યું છે. જળાશયોમાં જળસંગ્રહ પર નજર કરીએ તો દક્ષિણ ભારતના રાજ્યો પર તેની ઊંડી અસર પડી છે. આંધ્રપ્રદેશ, તેલંગાણા, કર્ણાટક, કેરળ અને તમિલનાડુ જેવા રાજ્યોમાં હાજર 42 જળાશયોની કુલ ક્ષમતા 53.334 BCM છે. સેન્ટ્રલ વોટર કમિશનના અહેવાલ મુજબ આ જળાશયોમાં ઉપલબ્ધ સંગ્રહ હવે 8.508 BCM છે. જે ગયા વર્ષની સરખામણીમાં 21 ટકા ઓછું છે.
ઉત્તર ભારતની વાત કરીએ તો હિમાચલ પ્રદેશ, પંજાબ અને રાજસ્થાનમાં હાજર કુલ 10 જળાશયોની કુલ જળ સંગ્રહ ક્ષમતા 19.663 BCM છે. સેન્ટ્રલ વોટર કમિશનના અહેવાલ મુજબ આ જળાશયોમાં વર્તમાન જળ સંગ્રહ 5.488 BCM છે. જે ગયા વર્ષની સરખામણીમાં 39 ટકા ઓછું છે.
ઉત્તર-પૂર્વીય રાજ્યોની વાત કરીએ તો આસામ, ઝારખંડ, ઓડિશા, પશ્ચિમ બંગાળ, ત્રિપુરા, નાગાલેન્ડ અને બિહારમાં 23 જળાશયોની કુલ સંગ્રહ ક્ષમતા 20.430 BCM છે. આ જળાશયોમાં વર્તમાન જળ સંગ્રહ 3.873 BCM છે, જે કુલ ક્ષમતાના 19 ટકા છે. જો કે આ 23 જળાશયોમાં પાણીના સંગ્રહમાં ગયા વર્ષના 18 ટકાની સરખામણીએ થોડો વધારો થયો છે.
ભારતના પશ્ચિમી રાજ્યો ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્રમાં કુલ 49 જળાશયો છે. તેમની પાણી સંગ્રહ ક્ષમતા 37.130 BCM છે. આ 49 જળાશયોમાં વર્તમાન જળ સંગ્રહ 7.608 BCM છે. ગયા વર્ષના 24 ટકાની સરખામણીએ આ સંગ્રહ ઘટીને 20.49 ટકા થયો છે.
તેવી જ રીતે ઉત્તરાખંડ, ઉત્તર પ્રદેશ, મધ્યપ્રદેશ અને છત્તીસગઢમાં હાજર 26 જળાશયોની કુલ જળ સંગ્રહ ક્ષમતા 48.227 BCM છે. વર્તમાન પરિસ્થિતિની વાત કરીએ તો આ 26 જળાશયોમાં 12.185 BCM પાણીનો સંગ્રહ છે. ગયા વર્ષની સરખામણીમાં આ સંગ્રહ ઘટીને 25 ટકા થયો છે. સેન્ટ્રલ વોટર કમિશનના રિપોર્ટ મુજબ દેશના તમામ જળાશયોની જળ સંગ્રહ ક્ષમતામાં ગયા વર્ષની સરખામણીએ ઘટાડો નોંધાયો છે.
