આ વખતે દેશમાં અપેક્ષા કરતાં વધુ ગરમી રહેવાની છે. ભારતીય હવામાન વિભાગ (IMD) અનુસાર આ વર્ષે દેશના ઉત્તર-પશ્ચિમ રાજ્યો એટલે કે હરિયાણા, પંજાબ, રાજસ્થાન, હિમાચલ પ્રદેશ, જમ્મુ અને કાશ્મીર, ઉત્તરાખંડ, દિલ્હીમાં ગરમીના દિવસોની સંખ્યા બમણી થવાની સંભાવના છે. સામાન્ય રીતે એપ્રિલથી જૂન સુધી સતત 5-6 દિવસ સુધી ગરમીનું મોજું ચાલુ રહે છે પરંતુ આ વખતે 10 થી 12 દિવસના આવા અનેક સમયગાળા આવી શકે છે.
જોકે હવામાન વિભાગે આ વર્ષે હીટવેવની અસર કેટલા દિવસ રહેશે તે અંગે કોઈ માહિતી આપી નથી. હવામાનશાસ્ત્રીઓ કહે છે કે જો ગરમીના દિવસોની સંખ્યા બમણી થાય છે તો 2025 અત્યાર સુધીનું સૌથી ગરમ વર્ષ હશે. આવી સ્થિતિમાં પારો 5 ડિગ્રી અથવા સામાન્ય કરતા વધુ રહી શકે છે.
હવામાન વિભાગના જણાવ્યા અનુસાર ગરમીના દિવસોમાં વધારો થવા પાછળનું કારણ અલ નીનોની સ્થિતિ છે. અલ નીનો પરિસ્થિતિઓ પેસિફિક મહાસાગરમાં અસામાન્ય રીતે ગરમ પાણીને કારણે સર્જાય છે. આના કારણે ભારતમાં વરસાદ ઓછો થાય છે અને ગરમીની અસર વધે છે. આ વર્ષે અલ નીનોનો સૌથી ખરાબ તબક્કો અઢી મહિના સુધી ચાલશે જે જૂનમાં સમાપ્ત થશે. આ ઉપરાંત આબોહવા પરિવર્તન પણ આનું એક મોટું કારણ છે. આને કારણે ગરમીના મોજા લાંબા સમય સુધી રહે છે જેનાથી ગરમીના મોજાની તીવ્રતા અને અવધિમાં વધારો થાય છે.
ગરમીના દિવસો ગણવાની રીત
2024નું વર્ષ ભારત માટે સૌથી ગરમ વર્ષોમાંનું એક હતું. ગયા વર્ષે દેશ 554 દિવસ સુધી ગરમીના મોજાથી પ્રભાવિત રહ્યો હતો. તમને જણાવી દઈએ કે વર્ષમાં 365 દિવસ હોય છે પરંતુ ગરમીના મોજા માટે તેમને ગણવાની એક અલગ રીત છે.
ધારો કે કોઈ મહિનામાં દિલ્હીમાં 10 દિવસ, રાજસ્થાનમાં 15 દિવસ, યુપીમાં 12 દિવસ અને બિહારમાં 8 દિવસ ગરમીનો પ્રકોપ રહે છે, તો ગરમીના દિવસો 45 (10+15+12+8) ગણાશે. આનો અર્થ એ થયો કે તે મહિનામાં આ ચાર રાજ્યોમાં ગરમીના મોજાની કુલ ઘટનાઓ 45 છે, અને એવું નથી કે મહિનામાં 45 દિવસ ગરમીના મોજા રહ્યા હતા. તેવી જ રીતે 2024 માં 554 હીટવેવ દિવસો દેશમાં હીટવેવની ઘટનાઓની કુલ સંખ્યા દર્શાવે છે, કેલેન્ડર દિવસો નહીં.
મેદાની, ડુંગરાળ અને દરિયાકાંઠાના વિસ્તારો માટે ગરમીની સ્થિતિ નક્કી કરવાનો આધાર અલગ અલગ છે. જો તે દિવસે હવામાનનું તાપમાન સામાન્ય કરતા 5°C વધારે હોય તો ગરમીના મોજાને દિવસને અસર કરતી માનવામાં આવે છે. જો તાપમાન સામાન્ય કરતાં 6.5°C કે તેથી વધુ વધે તો તેને તીવ્ર ગરમીનું મોજું માનવામાં આવે છે. IMD એ આગાહી કરી છે કે આ વર્ષે દેશના મોટાભાગના ભાગોમાં મહત્તમ અને લઘુત્તમ તાપમાન સામાન્ય કરતા વધારે રહેશે.
