20 નવેમ્બરના રોજ મહારાષ્ટ્રમાં થનાર તમામ ચૂંટણી મુકાબલાઓમાં દક્ષિણ મુંબઈની વર્લી બેઠક માટેનો સંઘર્ષ સૌથી વધુ જોવામાં આવ્યો છે. ભારતના કેટલાક ધનિક પુરુષો અને સ્ત્રીઓ આ મતવિસ્તારમાં રહે છે. સીએમ એકનાથ શિંદેના નેતૃત્વમાં શિવસેનાએ વર્લીથી શિવસેના (યુબીટી)ના ઉમેદવાર આદિત્ય ઠાકરે સામે મિલિંદ દેવરાને ઉમેદવાર બનાવ્યા છે. મહારાષ્ટ્રના અનુભવી રાજકારણી અને દિવંગત મુરલી દેવરાના પુત્ર દેવરાને વર્તમાન ધારાસભ્ય અને રાજ્યના ભૂતપૂર્વ મંત્રી આદિત્ય ઠાકરે સામે મેદાનમાં ઉતારવાનો શિંદેનો નિર્ણય વર્લીને હાઈ-વોલ્ટેજ હરીફાઈ બનાવશે.
મિલિંદ દેવરા દક્ષિણ મુંબઈથી ત્રણ વખત સાંસદ તરીકે રાજકીય ઈતિહાસ ધરાવતા અગ્રણી રાજ્યસભાના સભ્ય છે. તેમણે લોકસભા ચૂંટણી દરમિયાન પ્રભાવશાળી વર્લી મતવિસ્તારની દેખરેખ રાખી હતી. મનમોહન સિંહની બીજી સરકાર દરમિયાન દેવરાએ કેન્દ્રીય સંચાર અને માહિતી ટેક્નોલોજી અને શિપિંગ રાજ્ય મંત્રી સહિત અનેક સરકારી હોદ્દા સંભાળ્યા હતા. શું દેવરા આદિત્ય ઠાકરેને હરાવી શકશે? દેવરા પરિવાર લાંબા સમયથી મુંબઈની રાજનીતિમાં કોંગ્રેસના સૌથી મજબૂત ખેલાડીઓમાંથી એક રહ્યો છે.
મિલિંદ દેવરાના પિતા સ્વર્ગસ્થ મુરલી દેવરા 1960ના દાયકામાં શહેરમાં કોર્પોરેટર તરીકે ચૂંટાયા હતા. તેઓ એક સમયે મુંબઈ દક્ષિણ મતવિસ્તારનું પ્રતિનિધિત્વ કર્યું હતું. પાછળથી અવિભાજિત શિવસેનાના અરવિંદ સાવંતે તેમને હરાવ્યા તે પહેલાં, મિલિંદ દેવરાએ 2004થી 2014 સુધી બે ટર્મ માટે મુંબઈ દક્ષિણ સંસદીય બેઠકનું પ્રતિનિધિત્વ કર્યું. 2019ની ચૂંટણી પછી મિલિન્દ દેવરાએ દરેક વર્ગના ઉદ્યોગપતિઓ-દુકાનદારથી લઈને મુકેશ અંબાણી અને ઉદય કોટક સહિતના અબજોપતિ ઉદ્યોગપતિઓને પ્રચાર વીડિયોમાં સમર્થન આપવા માટે રાજી કર્યા હતા. જોકે, તેઓ અવિભાજિત શિવસેના સામે ચૂંટણી હારી ગયા હતા.
મુરલી દેવરા મુંબઈ કોંગ્રેસની કામગીરી સાથે પણ ઉત્સુકતાપૂર્વક સંકળાયેલા હતા, તેઓ બે દાયકાથી વધુ સમયથી તેના અધ્યક્ષ રહ્યા હતા. બાદમાં મિલિંદ દેવરા 2019માં લગભગ ચાર મહિના માટે મુંબઈ કોંગ્રેસના અધ્યક્ષ પણ હતા. તેમણે પાર્ટીમાં વધુ રાષ્ટ્રીય ભૂમિકા ભજવવા માગે છે એમ કહીને રાજીનામું આપી દીધું હતું. આખરે તેમણે આ વર્ષના જાન્યુઆરીમાં કોંગ્રેસમાંથી રાજીનામું આપી દીધું હતું અને કહ્યું હતું કે પક્ષ તેના વૈચારિક અને સંગઠનાત્મક મૂળથી ભટકી ગયો છે, જેમાં પ્રમાણિકતા અને રચનાત્મક ટીકાની કદર નથી. આ વર્ષે ફેબ્રુઆરીમાં તેઓ શિંદેના નેતૃત્વવાળી શિવસેના તરફથી રાજ્યસભાના સાંસદ તરીકે બિનહરીફ ચૂંટાયા હતા. 1977માં બાલ ઠાકરેની આગેવાની હેઠળની શિવસેનાએ મુરલી દેવરાને મુંબઈના મેયર બનવા માટે ટેકો આપ્યો હતો.
બીજી બાજુ, આદિત્ય ઠાકરેએ ડેબ્યૂ કર્યું અને 2019માં 89,248 મતોના જંગી માર્જિન સાથે વર્લી વિધાનસભા ક્ષેત્રમાં જીત મેળવી હતી. લોકસભા ચૂંટણીમાં શિવસેના (યુબીટી)એ શિંદેના નેતૃત્વવાળા જૂથને પછાડીને મુંબઈ દક્ષિણ સંસદીય મતવિસ્તાર જીતી લીધો, જે અંતર્ગત આ સીટ આવે છે. જોકે, મહાયુતિએ વર્લી વિધાનસભામાં માત્ર 6,715 મતોની લીડ માટે શિવસેના (યુબીટી)ને ટોણો માર્યો હતો. રાજ ઠાકરેની આગેવાની હેઠળની મહારાષ્ટ્ર નવનિર્માણ સેના (એમએનએસ)એ આ મતવિસ્તારમાંથી સંદીપ દેશપાંડેને મેદાનમાં ઉતાર્યા છે. એમએનએસ એક હદ સુધી શિવસેનાને મળનાર મરાઠી મતોનું વિભાજન કરવા માટે જાણીતું છે. એમએનએસના દેશપાંડે બંને જૂથોને નુકસાન પહોંચાડે તેવી શક્યતા છે, જેઓ પહેલાથી જ મત વિભાજિત કરી ચૂક્યા છે.
વર્લીમાં શું ખાસ છે? વર્લી વિધાનસભા મતવિસ્તારમાં ઊંચી-ઊંચી બિલ્ડિંગો, આલીશાન ઓફિસો, ઝૂંપડપટ્ટીઓ, ચાલ (ટેનામેન્ટ), મિલ કામદારોના રહેઠાણો, નિમ્ન અને મધ્યમ આવક જૂથના આવાસ, ઐતિહાસિક હાજી અલી દરગાહ અને માછીમાર લોકોથી પથરાયેલા વિશાળ દરિયાકાંઠાના મતદારોનો સમાવેશ થાય છે. એકનાથ શિંદે દેવડાને કેમ પસંદ કર્યા? શું તે એટલા માટે કે દેવરા અને શિવસેનાના મતદાતાઓને જોડવાથી જોરદાર લડાઈ સર્જવામાં મદદ મળશે? વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહને પણ લાગ્યું કે દેવરા વર્લી માટે શ્રેષ્ઠ ઉમેદવાર છે.
બધાની નજર શ્રીકાંત શિંદે (એકનાથ શિંદેના પુત્ર) પર છે, જે વર્લીમાં સેનાના ચૂંટણી પ્રચારની દેખરેખ રાખે છે. તેને દેવડાને સમર્થન આપવા માટે જરૂરી તમામ સંસાધનો આપવામાં આવી રહ્યા છે. શિંદે આ વસ્તીવિષયક રીતે વૈવિધ્યસભર મતદારક્ષેત્રમાં મતદારો સુધી પહોંચવાની યોજના ધરાવે છે, જેમાં માછીમાર સમુદાયથી માંડીને ઊંચી-ઊંચી બિલ્ડિંગોના રહેવાસીઓ અને મહારાષ્ટ્રીયન સમુદાયનો સમાવેશ થાય છે, જે 60% મતદારોનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, દેવરા મારવાડી સમુદાયના હોવાથી શિંદે વર્લીમાં મારવાડી અને ગુજરાતી રહેવાસીઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે.
શિવસેનાના વિભાજન પહેલા પાર્ટીની હંમેશાં વર્લી પર મજબૂત પકડ હતી. તે શરૂઆતના દિવસોથી જ અહીં નાગરિક ચૂંટણી જીતી રહી છે. વિધાનસભાના મોરચે શિવસેનાના દત્તા નલાવડે 1990થી સતત ચાર વખત વર્લી બેઠક પર કબજો જમાવ્યો હતો. 2009માં માત્ર એક જ વાર સેનાએ સીમાંકન પછી વર્લી ગુમાવી હતી, જ્યારે વર્લી અને સેવરીના ભાગોને એક મતવિસ્તાર તરીકે ફરીથી ગોઠવવામાં આવ્યા હતા. ત્યાર બાદ એનસીપી સાથે મળીને સચિન આહીરે શિવસેનાના આશિષ ચેમ્બુરકર પાસેથી સીટ છીનવી લીધી હતી.
સેનાએ 2014માં આ સીટ જીતી લીધી હતી, જેમાં વર્તમાન ધારાસભ્ય શિંદેએ આહીરને 23,000થી વધુ મતોથી હરાવ્યા હતા. 2019ની નાગરિક ચૂંટણી પહેલાં આહીરે એનસીપીમાંથી પક્ષપલટો કરીને હજી પણ અવિભાજિત શિવસેનામાં જોડાઈ ગયા અને આદિત્ય ઠાકરે સાથે મળીને તેમના માટે વર્લી જીતવા માટે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું. 2022માં શિવસેનાના વિભાજન પછી જ્યારે એકનાથ શિંદેએ મોટા ભાગના ધારાસભ્યો સાથે બળવો કર્યો ત્યારે વર્લી એ મુંબઈનો પહેલો વિસ્તાર હતો જ્યાં મુખ્ય પ્રધાનની પાર્ટીએ મતવિસ્તારમાં ઘણા કામો શરૂ કર્યાં હતાં.
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.
