વોશિંગ્ટન/નવી દિલ્હી: અમેરિકા (America), યુકે (UK) અને ઓસ્ટ્રેલિયા (Australia) વચ્ચે AUKUS સમજૂતીએ ફરી એક વખત વિશ્વમાં પરમાણુ સબમરીન (nuclear submarine)ની જરૂરિયાત પર ચર્ચા જગાવી છે. આ સબમરીન માત્ર વધુ વિનાશનું કારણ બની શકે છે, પરંતુ તેમની જાળવણી પણ ઓછી છે. એટલું જ નહીં, પરમાણુ સંચાલિત સબમરીન પરંપરાગત અથવા ડીઝલ ઇલેક્ટ્રિક સબમરીન કરતાં લાંબા સમય સુધી પાણીની અંદર રહી શકે છે. AUKUS કરાર હેઠળ, યુએસ ઓસ્ટ્રેલિયાને પરમાણુ સંચાલિત સબમરીન બનાવવાની ટેકનોલોજી (Technology) આપશે. અમેરિકાએ અત્યાર સુધી માત્ર બ્રિટન સાથે જ આવા કરાર કર્યા છે.
શું છે પરમાણુ સબમરીન?
જ્યારે વૈજ્ઞાનિકોએ અણુને વિભાજીત કર્યું, ત્યારે તેમને સમજાયું કે અમે તેનો ઉપયોગ બોમ્બ બનાવવા સિવાય અન્ય કોઈપણ વસ્તુ માટે કરી શકીએ છીએ. તેનો ઉપયોગ વીજળી પેદા કરવા માટે થઈ શકે છે. આ પરમાણુ રિએક્ટર (nuclear reactor) છેલ્લા 70 વર્ષથી વિશ્વભરના ઘરો અને ઉદ્યોગોને શક્તિ આપી રહ્યા છે. પરમાણુ સબમરીન પણ સમાન ટેકનોલોજી સાથે કામ કરે છે. દરેક પરમાણુ સબમરીનમાં નાના પરમાણુ રિએક્ટર હોય છે. જેમાં બળતણ તરીકે અત્યંત સમૃદ્ધ યુરેનિયમનો ઉપયોગ કરીને વીજળી ઉત્પન્ન થાય છે. આમાંથી આખી સબમરીનને પાવર આપવામાં આવે છે.
ડીઝલ ઇલેક્ટ્રિકથી કેવી રીતે અલગ છે પરમાણુ સબમરીન?
પરંપરાગત સબમરીન અથવા ડીઝલ ઇલેક્ટ્રિક સબમરીન બેટરી ચાર્જ કરવા માટે ડીઝલ જનરેટરનો ઉપયોગ કરે છે. આ બેટરીમાં સંગ્રહિત વીજળીનો ઉપયોગ મોટર ચલાવવા માટે થાય છે. અન્ય બેટરીની જેમ, સબમરીનને પણ રિચાર્જ કરવા માટે સ્નોર્કલિંગ પ્રક્રિયા પૂર્ણ કરવા માટે સપાટી પર આવવું પડે છે. કોઈપણ સબમરીન સૌથી વધુ જોખમમાં હોય છે જ્યારે તેને પાણીની ઊંડાઈમાંથી બહાર આવીને સપાટી પર આવવું પડે છે. આવી સ્થિતિમાં સબમરીન સર્ચ એરક્રાફ્ટ અથવા દુશ્મન દેશના યુદ્ધ જહાજો તેમને સરળતાથી જોઈ શકે છે.
પરમાણુ સબમરીનનો ઇતિહાસ શું છે
યુએસ નેવલ રિસર્ચ લેબોરેટરીના વૈજ્ઞાનિક રોસ ગન દ્વારા પરમાણુ સબમરીન બનાવવાનો વિચાર સૌપ્રથમ 1939 માં રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો. ત્યારબાદ લગભગ એક દાયકા પછી, જુલાઈ 1951 માં, યુએસ કોંગ્રેસે પ્રથમ પરમાણુ સબમરીનના નિર્માણ માટે તેની મંજૂરી આપી. વેસ્ટિંગહાઉસ કોર્પોરેશનને પરમાણુ સબમરીન રિએક્ટર બનાવવાની જવાબદારી સોંપવામાં આવી હતી. જે પછી USS Nautilus (SSN-571) નામની પ્રથમ પરમાણુ સબમરીન 30 સપ્ટેમ્બર 1954 ના રોજ યુએસ નેવીમાં જોડાઈ હતી.
ભારત રશિયા પાસેથી પરમાણુ સબમરીન ભાડે લેશે
ભારતીય નૌકાદળની પરમાણુ સબમરીન INS ચક્ર રશિયા પરત ફર્યા બાદ નવી સબમરીનને ફરીથી ભાડે આપવાની અટકળો ચાલી રહી હતી. ત્યારબાદ સોદાની કુલ કિંમત 3 અબજ ડોલર નોંધાઈ હતી. આ અંતર્ગત ભારતને 2025 માં રશિયા પાસેથી પરમાણુ સબમરીન મળશે, જે INS ચક્ર III તરીકે ઓળખાશે. આ સબમરીન આઈએનએસ ચક્રની જેમ આગામી 10 વર્ષ સુધી ભારતીય નૌકાદળમાં પણ સેવા આપશે. ભારત જે સબમરીન મેળવવા જઈ રહ્યું છે તે રશિયાના અકુલા II વર્ગની K-322 કાશાલોટ છે. તે એક ઇન્ડીગ્રેટેડ સોનાર સિસ્ટમથી સજ્જ છે, જે કોઈ પણ હિલચાલ વગર દુર દુશ્મનનું સ્થાન લાંબા અંતરથી શોધી કાઢે છે. ભારતની આઈએનએસ અરિહંતમાં પણ આવી જ સિસ્ટમ સ્થાપિત કરવામાં આવી છે.
