નોઈડાના સેક્ટર-93 Aમાં આવેલા સુપરટેક એમેરાલ્ડ કંપનીના ‘ટવીન ટાવર’ને 28 ઓગસ્ટ, 2022ના રોજ તોડી પાડવામાં આવ્યા હતાં બંને ટાવરને ધ્વસ્ત કરવા માટે 3700 કિલોથી વધુ બારૂદનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. 1000 ફ્લેટ ધરાવતી આ બંને ગગનચુંબી ઇમારતો માત્ર 12 સેકન્ડમાં ધબાયનમઃ થઈ ગઈ હતી. વિસ્ફોટ પહેલાં લગભગ 7 હજાર લોકોને વિસ્ફોટ ઝોનમાંથી દૂર કરવામાં આવ્યા હતા. ટવીન ટાવર ધ્વસ્ત થતા જ ધૂળના જબરદસ્ત ગોટેગોટા ઊડ્યા હતા. કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે લગભગ 2 કલાક સુધી હવામાં ધૂળના ગોટેગોટા છવાયેલા રહ્યા હતા. હેલ્થ ઈમરજન્સીને ધ્યાનમાં રાખીને 3 હોસ્પિટલોને પણ એલર્ટ પર રાખવામાં આવી હતી. આ બે ગગનચુંબી ઈમારતો શા માટે તોડી પાડવામાં આવી? કઈ તકનીકનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો? આ બે પ્રશ્નો દેશભરમાં ચર્ચામાં રહ્યા હતા.
જાણીતી અને જૂની રિયલ એસ્ટેટ કંપની સુપરટેક એમરાલ્ડે નોઈડામાં રહેણાંક સોસાયટીમાં 1000 ફ્લેટ સાથે 40 માળના બે ટવીન ટાવર ઊભા કરી દીધા હતા. આ ટવીન ટાવરના બાંધકામમાં ખૂબ મોટા પાયે ભ્રષ્ટાચાર આચરવામાં આવ્યો હતો. બાંધકામમાં ગેરરીતિઓ સામે આવતા તપાસ કરવામાં આવી હતી. તપાસમાં સામે આવ્યું હતું કે, બંને ટાવરનું બાંધકામ માપદંડ મુજબનું ન હતું. આ મામલો સામે આવ્યા પછી વર્ષ 2014માં અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટે બંને ટાવર તોડી પાડવાનો આદેશ આપ્યો હતો. હાઈકોર્ટના આ આદેશને નોઈડા ઓથોરિટી અને સુપરટેક બંને દ્વારા સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકારવામાં આવ્યો હતો.
આ દરમિયાન ફરી આ મામલે તમામ તપાસ કરવામાં આવી હતી. તપાસમાં સરકારી અધિકારીઓની મીલીભગતનો મામલો સામે આવ્યો, જેના પર કાર્યવાહી પણ કરાઈ. સોસાયટી બનાવવા માટે ગ્રીન બેલ્ટની જમીન પર ગેરકાયદે કબજો પણ સામે આવ્યો હતો. આ પછી ગયા વર્ષે સુપ્રીમ કોર્ટે અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટના નિર્ણયને યથાવત રાખ્યો હતો અને ટવીન ટાવરને તોડી પાડવાનો અંતિમ આદેશ જારી કર્યો હતો. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે બંને ટાવર તોડી પાડવામાં આવશે, ફ્લેટમાલિકોને તેમના પૈસા પાછા આપવામાં આવશે અને સુપરટેક કંપની ટાવર તોડી પાડવાનો ખર્ચ પોતે ભોગવશે.
થોડા વર્ષો પહેલાં સુધી આવી બહુમાળી ઇમારતોને તોડવા માટે ઊંચા JCB જેવા મશીનોનો ઉપયોગ કરવામાં આવતો હતો. ઉપરના માલથી એક એક માલ તોડવો પડતો હતો. ઇંગ્લેન્ડથી લાવવામાં આવેલા 200 ફૂટથી વધુ ઊંચા આ મશીનોનો ઉપયોગ વર્ષ 2010-11માં ન્યૂઝીલેન્ડમાં આવેલા ભૂકંપ બાદ ક્ષતિગ્રસ્ત થયેલી બહુમાળી ઇમારતોને તોડી પાડવા માટે કરવામાં આવ્યો હતો. જો કે આ તકનીકમાં ખાસો લાંબો સમય નીકળી જતો હતો. ઉપરથી જોખમી કામ હોવાથી તેમાં કામ કરતાં લોકો માટે એ ભયનું કામ પણ હતું.
આ સિવાય વર્ષ 2008માં જાપાનની કન્સ્ટ્રક્શન કંપની ‘કાજીમા’ એક ટેક્નોલોજી લઈને આવી હતી, જેમાં કમ્પ્યુટર ઓપરેટેડ હાઈડ્રોલિક સિસ્ટમનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. જેની મદદથી બિલ્ડિંગના નીચેના ભાગમાંથી એક પછી એક માળ તોડી પાડવામાં આવ્યા હતા. આ ટેક્નિકમાં પણ ઘણો સમય લાગતો હતો. આ પછી ઊંચી ઇમારતોને તોડવા માટે વિસ્ફોટકોનો ઉપયોગ કરવાનો શરૂ કરાયો હતો. નોઈડામાં તોડી પાડવામાં આવેલાં ટવીન ટાવરમાં થોડી અલગ પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. આ પદ્ધતિ વિસ્ફોટથી થોડી અલગ છે. તેનું નામ છે – ઇમ્પ્લોશન. ઇમ્પ્લોશન અંગ્રેજી શબ્દ Implode પરથી આવ્યો છે.
શાબ્દિક અર્થ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ થાય છે. આખી વાતને વિસ્ફોટના ઉદાહરણથી સમજીએ. વિસ્ફોટ એટલે બહારની તરફ વિસ્ફોટ કરવો. વિસ્ફોટ બાદ વસ્તુઓ બહારની તરફ ફેલાઈ જતી હોય છે. ઇમ્પ્લોશનનો અર્થ તેનાથી વિરુદ્ધ થાય છે. વસ્તુઓ અંદરની તરફ આવે છે. અલબત્ત, ઇમારતોને તોડી પાડવામાં રોકાયેલી કંપનીઓના સંદર્ભમાં તેનો અર્થ તદ્દન અલગ છે કારણ કે, તેમાં નિયંત્રિત વિસ્ફોટ કરીને ઊંચી ઇમારતોને તોડી પાડવાની પ્રક્રિયા છે. આ આખી પ્રક્રિયામાં 2-3 કામો છે. મહિનાઓ સુધી ઇમારતમાં અંદર તોડફોડ કરીને બાકીની તૈયારી કરવામાં આવે છે. બીજું, બિલ્ડિંગમાં હજારો છિદ્રો બનાવવામાં આવે છે, જેમાં વિસ્ફોટકો ફીટ કરવામાં આવે છે અને ત્રીજું કામ સેકન્ડના અંતરાલમાં ડિટોનેટરની મદદથી વિસ્ફોટ કરવામાં આવે છે.
આ સમગ્ર પ્રક્રિયામાં પ્રારંભિક તોડફોડ એવી રીતે કરવામાં આવે છે કે બિલ્ડિંગનું વજન ઓછું થાય છે. દરેક વિસ્ફોટ સાથે બિલ્ડિંગના ભાગો વર્ટિકલ નીચે તરફ આવે છે. કાટમાળ બિલ્ડિંગ વિસ્તારની બહાર પડતો નથી. સુપરટેકના ટવીન ટાવરને તોડી પાડવાની જવાબદારી જેણે લીધી હતી એ કંપનીનું કહેવું છે કે, આ વર્ષે માર્ચમાં તૈયારીઓ શરૂ કરવામાં આવી હતી. પહેલાં ઇમારતની અંદરની દીવાલો તોડી નાખવામાં આવી હતી, તે પછી બહારની દીવાલો તોડી પાડવામાં આવી હતી, આખી ઇમારતમાં લગભગ 7000 ડ્રિલથી છિદ્રો કરવામાં આવ્યા હતા.
તમામ સ્તંભોને બ્લાસ્ટ કરવા વાયર અને જીઓટેક્સટાઇલ ફ્લેટથી વીંટાળવામાં આવ્યા હતા. ધૂળ ઊડતી અટકાવવા માટે ફ્લોર બહારથી કવર કરવામાં આવ્યા હતા. વિસ્ફોટક કેવી રીતે કરવામાં આવે છે તે વિશે કંપનીનું કહેવું છે કે તેઓ સોફ્ટ ટ્યુબનો ઉપયોગ કરે છે. આ પ્લાસ્ટિકની નળીઓ છે, જેમાં બારૂદ ભરવામાં આવે છે. આ બારૂદ પાવડર સ્વરૂપમાં પણ હોઈ શકે છે અને પ્રવાહી મિશ્રણમાં પણ હોઈ શકે છે. ટવીન ટાવરને બ્લાસ્ટ કરવા માટે પાવડર વિસ્ફોટકોનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે.
કંપનીએ વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, વિસ્ફોટની સમગ્ર ડિઝાઇન દક્ષિણ આફ્રિકાની બ્લાસ્ટર કંપની ઝેટ એબોલિશન દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવી છે. તેમની દેખરેખ હેઠળ પહેલાં ટ્રાયલ બ્લાસ્ટ કરવામાં આવ્યો હતો. ત્યાર બાદ દક્ષિણ આફ્રિકાના એન્જિનિયરોએ નક્કી કર્યું હતું કે, સોફ્ટ ટ્યુબમાં કેટલા ગ્રામ બારૂદનો ઉપયોગ કરવો છે. કુલ મળીને લગભગ 3700 Kg વિસ્ફોટકોની જરૂર પડી હતી.
ઈમ્પ્લોઝન ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ બહુમાળી ઈમારતો ઉપરાંત ઉદ્યોગોની ચીમની, ટનલ અને પુલોને તોડી પાડવા માટે પણ થાય છે. નિયંત્રિત ડિમોલિશનની આ તકનીકના બે ફાયદા છે. જે સૌથી ઊંચી ઈમારતને સંપૂર્ણપણે ગ્રાઉન્ડ કરવામાં માત્ર 8 થી 10 સેકન્ડનો સમય લે છે. બીજું, તે અન્ય જૂની તકનીકો કરતાં વધુ સુરક્ષિત માનવામાં આવે છે.
ઇમ્પ્લોઝન ટેક્નોલોજી સાથે ઇમારતોને તોડી પાડતા પહેલાં બે પરીક્ષણો કરવામાં આવે છે. પ્રથમ બિન-વિનાશક પરીક્ષણ (NDT) છે. આ ટેસ્ટમાં કોઈ પણ પ્રકારના ડિમોલિશન વગર ઈમારત વિશે ઘણી બાબતો જાણવા મળે છે. ઉદાહરણ તરીકે, તેની મજબૂતાઈ, વપરાયેલ મકાન સામગ્રી, થાંભલાઓના સાંધાનું સ્થાન વગેરે. ઉપરાંત, આ પરીક્ષણ એ પણ દર્શાવે છે કે ડિમોલિશન માટે કેટલી શક્તિની જરૂર પડશે અને બીજી ટેસ્ટ GPR એટલે કે ગ્રાઉન્ડ પેનિટ્રેટિંગ રડાર ટેસ્ટ છે. તેને એક રીતે બિલ્ડિંગના X-Ray સ્કેન તરીકે તમે કહી શકો. બિલ્ડિંગની અંદર નાખવામાં આવેલી પાઈપલાઈન, ઈલેક્ટ્રિકલ વાયર અને પાણીની ટાંકી વગેરેનું ચોક્કસ સ્થાન આ ટેસ્ટ દ્વારા જાણી શકાય છે.
ટવીન ટાવર્સની વાત કરીએ તો એડિફિસ બ્લાસ્ટ માટે સંપૂર્ણ એક્શન પ્લાન તૈયાર કર્યો હતો. તે મુજબ, ટાવર્સમાં જુદા જુદા 10 માળ પર વિસ્ફોટક ચાર્જ વસૂલવાના હતા. બ્લાસ્ટ દરમિયાન કંપન ઓછું થાય તેવી વ્યવસ્થા પણ કરવામાં આવી હતી. આ સમયે બિલ્ડિંગની આસપાસ માત્ર 5 લોકો જ હાજર હતા. સમગ્ર સમય દરમિયાન આસપાસની સોસાયટીઓ અને પાર્શ્વનાથ પ્લાઝામાંથી 5 કલાક સુધી લોકોને બહાર કાઢવામાં આવ્યા હતા. નજીકના રસ્તાઓ પર પણ કોઈને અવરજવર કરવા દેવામાં આવી નહોતી.
આ સમગ્ર પ્રક્રિયા દરમિયાન 10 વિદેશી એન્જિનિયરોને સુપરવિઝન માટે બોલાવવામાં આવ્યા હતા, જેમાંથી બે બ્લાસ્ટ સમયે બિલ્ડિંગ કેમ્પસની નજીક હતા. સમગ્ર પ્રક્રિયા પર દેખરેખ રાખવાની જવાબદારી સેન્ટ્રલ બિલ્ડિંગ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (CBRI), રૂરકીને સોંપવામાં આવી હતી. જ્યારે આગામી 2 મહિનામાં કાટમાળ હટાવવાનું કામ નોઈડા ઓથોરિટી અને એડિફિસ એન્જિનિયરિંગ દ્વારા સંયુક્ત રીતે પૂર્ણ કરવામાં આવશે.
ગીચ વસ્તીવાળા વિસ્તારોમાં ઊંચી ઈમારતોને તોડી પાડવા માટે સરકારની પરવાનગી મેળવવી સરળ નથી. ઈમારતની આસપાસની ઈમારતોને વિસ્ફોટ અને કાટમાળથી બચાવવા એ એક મોટો પડકાર છે. ઉદાહરણ તરીકે, ન્યૂયોર્કમાં 187 મીટર ઊંચી સિંગર બિલ્ડિંગમાં 47 માળ હતા. બ્લાસ્ટમાં 10 મીટરના વર્તુળમાં આખી ઈમારત ધરાશાયી થઈ ગઈ હતી. અગાઉ ભારતમાં કેરળના મરાડુ ટાવરને પણ ઈમ્પ્લોઝન બ્લાસ્ટ દ્વારા તોડી પાડવામાં આવ્યો હતો. મરાડુ ટાવર અને નજીકની ઇમારત વચ્ચેનું અંતર માત્ર 8 મીટર હતું. જ્યારે નોઈડાના ટવીન ટાવરથી લગભગ 9 મીટર દૂર બીજી ઈમારત છે. તેથી સાવચેતી જરૂરી હતી.
જેએલ હડસનની અત્યાર સુધીની સૌથી ઊંચી ઈમારત ઈમ્પ્લોશન ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને તોડી પાડવામાં આવી હતી. 29 માળની અને કુલ 439 ફૂટની ઊંચાઈ ધરાવતી આ ઈમારત અમેરિકાના મિશિગનમાં હતી. જો કે, આ પ્રક્રિયા માત્ર બોમ્બ વિસ્ફોટ કરવા જેટલી સરળ નથી. તેની સંપૂર્ણ વ્યૂહાત્મક બ્લૂ પ્રિન્ટ વૈજ્ઞાનિક આધાર પર તૈયાર કરવામાં આવે છે. બિલ્ડિંગના કયા ભાગમાં કે ફ્લોરમાં પહેલો વિસ્ફોટ કરવાનો છે, બીજો વિસ્ફોટ કેટલી સેકન્ડ પછી થવાનો છે, તે બધું અગાઉથી નક્કી કરવામાં આવે છે. એક નાની ભૂલ મોટી દુર્ઘટનામાં પરિણમી શકે છે! ઉદાહરણ તરીકે 1997માં ઓસ્ટ્રેલિયામાં રોયલ કેનબેરા હોસ્પિટલને આ તકનીકનો ઉપયોગ કરીને તોડી પાડવામાં આવી હતી. વિસ્ફોટ દરમિયાન ઇમારતના ઊડતા ભાગો સાથે અથડાતા એક બાળકીનું મૃત્યુ થયું હતું, જ્યારે 9 લોકો ગંભીર રીતે ઘાયલ થયા હતા.
