સપ્ટેમ્બરનાં છેલ્લા અઠવાડિયામાં શરૂ થયેલાં અને નવેમ્બર સુધી ચાલતાં તહેવારો દરમ્યાન ઓનલાઇન અને ઓફ્લાઈન વેચાણ 27 અબજ ડોલરને વટાવી જશે એવું અનુમાન છે! આંકડા કોવિડ પહેલાંની સરખામણીમાં લગભગ બમણાં છે? જે ગયા આર્થિક વર્ષ કરતાં 25% વધુ છે. તે પછી મેચ અને મેરેજની ઋતુ અને મુહૂર્તો આવશે! ભારતીય ગ્રાહકો ગયા મહિને શરૂ થયેલી તહેવારોની સિઝનમાં કાર, મકાનો અને ટેલિવિઝન સેટથી લઈને મુસાફરી અને જ્વેલરી સુધીની દરેક વસ્તુનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે, પ્રારંભિક ડેટા અનુસાર, વિશ્વમાં અન્યત્ર આર્થિક મંદી હોવા છતાં વૃદ્ધિની સંભાવનાઓને પ્રોત્સાહન આપે છે.
ઓક્ટોબર અને નવેમ્બર દરમિયાન છૂટક વેચાણ હંમેશા ટોચ પર હોય છે, જ્યારે સવા અબજ લોકો દેશમાં નવરાત્રી, દુર્ગાપૂજા, દશેરા અને દિવાળી, છ્ટ પૂજા વગેરે મુખ્ય તહેવારોની ઉજવણી કરે છે. માન્યતા અનુસાર લગ્ન કરવા માટે પણ આ વર્ષનો શુભ સમય આવશે. તે પણ ભવ્ય હશે! પરંતુ આ વર્ષે ઉછાળો ઘણો મોટો છે તેની પાછળ મોટું કારણ મુખ્યત્વે કોવિડ પછીની અકળામણ ખૂલી ગઈ છે. બે વર્ષ વિનાશક વિતાવ્યાં પછી ઘટતી માંગને કારણે બજારોમાં ઉદાસી હતી. બે વર્ષ પછી વેતનમાં વધારો અને અર્થતંત્રમાં સુધારો થતાં નોકરીઓમાં આંશિક વધારો, ઉદ્યોગમાં ઉત્પાદનની આવશ્યકતાએ વેગ આપ્યો હતો.
રોગચાળાનાં થાક પછી ભારતીય ગ્રાહકો તહેવારોમાં ઉત્સાહિત જોવાં મળ્યાં છે, ગયા વર્ષની સરખામણીમાં સિઝનના પ્રથમ સપ્તાહમાં ઓનલાઈન વેચાણમાં લગભગ નોંધપાત્ર વધારો થયો છે. 2018થી ઓનલાઈન ખરીદદારોમાં 4 ગણો વધારો થઈને લગભગ 200 મિલિયન ડોલરનો થયો છે અને મોબાઈલ હેન્ડસેટ અને ફેશન ગારમેન્ટ જેવી વસ્તુઓની માંગ નાના શહેરોમાં ફેલાઈ છે, આવાં વેચાણ ઓછામાં ઓછા આગામી 3 મહિના સુધી મજબૂત રહેવાની શક્યતા છે.
ઓડિશાની રાજધાની ભુવનેશ્વરમાં ચા વિક્રેતા ઉપેન કુમાર દાસે જણાવ્યું હતું કે લાંબા સમય સુધી પરિવાર સાથે શહેરની બહાર ગયા ન હતા પરંતુ આ વર્ષે તહેવારો દરમિયાન થોડી મજા માણવાનું નક્કી કર્યું. દર મહિને લગભગ ત્રીસ હજાર રૂપિયા કમાતા દાસે જણાવ્યું હતું કે તેણે આ વર્ષે તેના પરિવાર માટે નવા કપડાં ખરીદવા ઉપરાંત સાત દિવસના વેકેશનમાં અડધો લાખ જેટલાં રૂપિયા ખર્ચ કર્યા છે.
બે પૈડાંનાં વાહનો સહિત ઓટો વેચાણ ગયા વર્ષની સરખામણીમાં મહિનાનાં નવ સૌથી શુભ દિવસોમાં ૫૭% વધ્યું હતું. લાંબા સમય પછી ઓટોમોબાઈલ સેક્ટરમાં રાહત જોવાં મળી! દેશનાં ટોચનાં સાત શહેરોમાં સપ્ટેમ્બર ક્વાર્ટરમાં ઘરનું વેચાણ એક વર્ષ અગાઉની સરખામણીએ લગભગ ૭૦% વધ્યું! કારણ કે બિલ્ડરોએ તહેવારોમાં ડિસ્કાઉન્ટ ઓફર કર્યું હતું. રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધ બાદ ફુગાવાને વિસ્તૃત કરવા અને વ્યાજ દરોમાં તીવ્ર વધારો થવા સાથે વિશ્વમાં અન્યત્ર આર્થિક પડકારો હોવાં છતાં ભારતમાં સ્થિતિ સમતોલ રહી છે.
વૈશ્વિક ઉત્પાદનનાં એક તૃતીયાંશ ભાગનું પ્રતિનિધિત્વ કરતાં દેશોમાં આગામી વર્ષે ઘોર મંદીની ધારણા છે, એમ આઇએમએફ પણ જણાવે છે. ભારતમાં પણ મે મહિનાથી ધિરાણના દરમાં લગભગ દોઢસો બેસિસ પોઈન્ટ્સનો વધારો થયો છે કારણ કે રિઝર્વ બેંકે ગ્રાહક ફુગાવાને નાથવા કાર્યવાહી કરી હતી જે સપ્ટેમ્બરમાં વાર્ષિક ધોરણે ૭.૪૧%ની 5 મહિનાની ઊંચી સપાટીએ પહોંચી હતી.પરંતુ અર્થશાસ્ત્રીઓએ જણાવ્યું હતું કે ભારતમાં અર્થ એ છે કે જ્યારે આર્થિક ગતિવિધિઓ તેજી કરી રહી હતી ત્યારે ફુગાવો ટોચ પર છે. ઉપભોક્તા માંગમાં વધારો માર્ચ 2023માં સમાપ્ત થતાં નાણાંકીય વર્ષમાં આશરે 6.50ની આર્થિક વૃદ્ધિને ટેકો આપે તેવી અપેક્ષા છે, જે વિશ્વની મુખ્ય અર્થવ્યવસ્થાઓમાં સૌથી વધુ છે!!!
દિલ્હીના ચાંદની ચોક કાપડ અને જ્વેલરી બજારોમાં અને ઉત્તર પ્રદેશ, ગુજરાત, ઓડિશા અને કેરળનાં રિટેલર્સે ખાસ કરીને શહેરી વિસ્તારોમાં માંગમાં ભારે વધારો નોંધાવ્યો હતો.જો કે શહેરોની સરખામણીમાં ઓછી વેતનવૃદ્ધિને કારણે ગ્રામીણ માંગ નબળી રહી હતી અને કદાચ ઓક્ટોબરમાં કમોસમી વરસાદને કારણે અસર થઈ હતી. પશ્ચિમ ભારતમાં અમદાવાદમાં ઓટોમોબાઈલ શોરૂમની શૃંખલા ધરાવતાં ડિરેક્ટરનું તારણ હતું કે શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ ફરી શરૂ થવાથી અને ઓફિસોમાં ફરીથી કામ શરૂ થવાથી ઓટોની માંગમાં વધારો થયો છે.
વાહનોનાં ભાવ અને પેટ્રોલના ઊંચા ભાવ પડકારો છે, પરંતુ તે તહેવારોના વેચાણમાં ઘટાડો કરી શક્યા નથી. ધિરાણ વિસ્તરણથી પણ ખર્ચમાં વધારો કરવામાં આવી રહ્યો છે, જે ઓગસ્ટમાં 16.2%ની 10-વર્ષની ઊંચી સપાટીએ પહોંચ્યો હતો કારણ કે રિઝર્વ બેંકનાં આંકડા અનુસાર કંપનીઓ અને ગ્રાહકોએ રોકાણ અને ખરીદીને ભંડોળ આપવા માટે લોન લીધી હતી. ડેટા દર્શાવે છે કે માલ અને સેવાઓ કર સંગ્રહ, ગ્રાહક માંગનું બેરોમીટર, સપ્ટેમ્બરમાં વાર્ષિક ધોરણે 26% વધ્યું, 10 લાખ રિટેલર્સનું પ્રતિનિધિત્વ કરતાં જૂથનું માનવું છે કે રોગચાળા પહેલાંના સમયગાળાની તુલનામાં વેચાણ લગભગ ૭૦% વધવાની ધારણા છે કારણ કે લોકો તહેવારોની ઉજવણી માટે કપડાં, સોના અને ઘરની સજાવટ પર વધુ ખર્ચ કરતા રહ્યા છે.
ખરીદી પણ કરી રહ્યા છે. આર્થિક પ્રવૃત્તિઓનાં વિસ્તરણ સાથે ઉપભોક્તાનો વિશ્વાસ સુધર્યો છે, અને દેશના લોકો ગજા પ્રમાણે 2 વર્ષ પછી નિ:સંકોચ તહેવારોની ઉજવણી કરશે! રેટિંગ એજન્સી મૂડીઝની ભારતીય શાખાના મુખ્ય અર્થશાસ્ત્રી અદિતિ નાયરે જણાવ્યું હતું કે તહેવારોના વેચાણમાં વધારો આંશિક રીતે માંગમાં વધારો દર્શાવે છે પરંતુ આવતા વર્ષની શરૂઆતમાં તે મધ્યમ થઈ શકે છે. સળંગ બે નબળા ફેસ્ટિવ સીઝન પછી આ વર્ષે ઉપભોક્તા સેન્ટિમેન્ટ અને ખર્ચમાં વધારો કરે તે સ્વાભાવિક હોય તેવું લાગે છે.
જે વર્તમાન ક્વાર્ટરમાં આર્થિક વૃદ્ધિને વેગ આપી શકે છે. દિવાળી પછી લગ્નગાળો આ ઉત્સાહને વળાંક આપશે, તહેવારો તો દબાઈને પણ ઉજવાતા હતા. તેમાં સંકોચ હતો. પણ વિવાહ તો લગભગ અટકેલા હતા. જેમ દુર્ગાપૂજાને કારણે કરોડોના વ્યવસાયને આર્થિક ચક્ર ફરી મળ્યું. અનેક નાનામોટા વ્યવસાય ગતિ પામ્યા. તેમ લગ્ન પણ સામાજિક ચક્ર છે જે ફરશે તો ઘણા વેપારમાં ઉત્સાહ જોવા મળી શકે છે. તુલસી વિવાહ પછી લગ્નનો શુભ સમય શરૂ થાય છે. હિંદુ ધર્મમાં કોઈ પણ શુભ કાર્ય માટે મુહૂર્ત ચોક્કસપણે મનાવવામાં આવે છે.
લગ્ન માટે સૌથી શુભ સમયનું ધ્યાન રાખવામાં આવે છે. દેવ ઊઠી એકાદશી 4 નવેમ્બરે છે. આ દિવસે ભગવાન વિષ્ણુ 4 મહિનાની નિદ્રામાંથી જાગી જશે, ત્યારબાદ શુભ કાર્યક્રમો શરૂ થશે. નવેમ્બર, ડિસેમ્બર અને જાન્યુઆરી દરમ્યાન સામાજિક ઉત્સવનો સમય આ વર્ષે અરમાન પૂરા કરશે. લગ્ન પણ ઉત્સવની જેમ ધમાકેદાર અવસરની જેમ ઉજવાશે, તેમાં પણ વિવિધતા ઉમેરાશે! નવા પાક માટે ખેડૂતો જ્યારે ખેતર ખૂંદતાં હશે, નવી ઇકોનોમીના મેળ પહેલાં નવાં ખર્ચાની યોજના તૈયાર મળશે!
