બાવીસ એપ્રિલના પહેલગામ આતંકવાદી હુમલા બાદ જાસૂસી પ્રવૃત્તિઓમાં સામેલ લોકો પર દેશવ્યાપી કાર્યવાહી દરમિયાન, છેલ્લા દિવસમાં, અનેક રાજ્યોમાં પાકિસ્તાન માટે જાસૂસી કરવાના આરોપમાં ૧૧ લોકોની ધરપકડ કરવામાં આવી છે. ધરપકડ કરવામાં આવેલી વ્યક્તિઓમાં આજકાલ સૌથી ચર્ચિત હરિયાણા સ્થિત ટ્રાવેલ વ્લોગર જ્યોતિ મલ્હોત્રા છે, જેની સંવેદનશીલ માહિતી લીક કરવાના આરોપમાં ધરપકડ કરવામાં આવી હતી.
ધરપકડ કરાયેલા અન્ય આરોપીઓમાં વિદ્યાર્થીઓ, એક સુરક્ષા ગાર્ડ, સામાન્ય લોકો અને એક એપ ડેવલપરનો સમાવેશ થાય છે. આરોપીઓને સોશિયલ મીડિયા, નાણાકીય પ્રોત્સાહનો, ખોટા વચનો, મેસેજિંગ એપ્સ અને પાકિસ્તાનની વ્યક્તિગત મુલાકાતો દ્વારા જાસૂસી નેટવર્કમાં ફસાવવામાં આવ્યા હતા. આ નેટવર્ક્સમાં ૨૦ અને ૩૦ વર્ષની ઉંમરના સોશિયલ મીડિયા પ્રભાવકો અને યુવાનોનો ઉપયોગ પણ જાસૂસીની બદલાતી રીતોને ઉજાગર કરે છે, જ્યાં ગુપ્ત માહિતી એકત્રિત કરવા માટે દેખીતી રીતે નિરુપદ્રવી ચેનલોનો ઉપયોગ કરી શકાય છે.
હરિયાણા, પંજાબ અને ઉત્તર પ્રદેશ એમ ત્રણ રાજ્યોમાં 11 ધરપકડો થઈ છે. જ્યોતિ મલ્હોત્રાની સાથે, પોલીસે 32 વર્ષીય વિધવા ગઝાલા અને પંજાબના માલેર કોટલાના યામીન મોહમ્મદની પણ ધરપકડ કરી હતી, જેમણે પૈસાના બદલામાં પાકિસ્તાની એજન્ટો સાથે માહિતી શેર કરવાનો આરોપ મૂક્યો હતો. આરોપીઓએ નાણાકીય વ્યવહારો અને વિઝા સંબંધિત પ્રવૃત્તિઓમાં પાકિસ્તાની હાઇ કમિશનના ભૂતપૂર્વ કર્મચારી દાનિશ સાથે સહયોગ કર્યો હતો.
તેમની ધરપકડ પછી, એવું બહાર આવ્યું કે દાનિશ વારંવાર તેમને મળતો હતો. તેઓ પાકિસ્તાની વિઝા મેળવવા માટે તેનો સંપર્ક કરતા હતા. વધુમાં, દાનિશ દ્વારા તેમના મોબાઇલ ફોનમાં પૈસા ઓનલાઈન ટ્રાન્સફર કરવામાં આવતા હતા. તેનું કામ તેમના જાસૂસી નેટવર્કમાં પૈસા પહોંચાડવાનું હતું. પોલીસે રવિવારે જણાવ્યું હતું કે હિસારની યુટ્યુબર જ્યોતિ મલ્હોત્રાને એક સંપત્તિ તરીકે વિકસાવવામાં આવી રહી હતી.
તે ‘ટ્રાવેલ વિથ જો’ નામની યુટ્યુબ ચેનલ ચલાવે છે, અને તાજેતરના ભારત-પાકિસ્તાન સંઘર્ષ દરમિયાન પાકિસ્તાની એજન્ટો સાથે સંપર્કમાં હતી, પરંતુ તેને સંરક્ષણ સંબંધિત કોઈપણ માહિતીની સીધી ઍક્સેસ નહોતી. યુટ્યુબ પર 3.85 લાખ સબ્સ્ક્રાઇબર્સ ધરાવતી આ પ્રભાવશાળી વ્યક્તિએ પહેલગામ આતંકવાદી હુમલા પહેલા 2023, 2024 અને માર્ચ 2025માં ત્રણ વખત પાકિસ્તાનની યાત્રા કરી હતી. તે પાકિસ્તાની હાઇ કમિશનના કર્મચારી, એહસાન ઉર્ફે દાનિશના સંપર્કમાં આવી હતી, જેને તાજેતરમાં ભારત દ્વારા હાંકી કાઢવામાં આવ્યો હતો. જ્યોતિ હાલમાં પોલીસ રિમાન્ડ પર છે. તેની સામે એનઆઇએ દ્વારા તપાસ શરૂ કરવામાં આવી છે.
ટૂંકા સમયમાં જ્યોતિ મલ્હોત્રા કરેલી પાકિસ્તાન અને કાશ્મીરની મુલાકાતો પણ તપાસ હેઠળ છે, ખાસ કરીને તે નક્કી કરવા માટે કે શું તેણીને ચોક્કસ સ્થાનો અથવા સામગ્રી દર્શાવતા પ્રવાસ વિડિઓઝ અપલોડ કરવાનો નિર્દેશ આપવામાં આવ્યો હતો. પંજાબના પટિયાલામાં ખાલસા કોલેજના રાજકીય વિજ્ઞાનના 25 વર્ષીય વિદ્યાર્થી દેવેન્દ્ર સિંહની હરિયાણાના કૈથલથી પાકિસ્તાન માટે જાસૂસી કરવાના આરોપમાં ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. પોલીસે જણાવ્યું હતું કે તેણે ISI એજન્ટો સાથે સંવેદનશીલ માહિતી શેર કરી હોવાનું જાણવા મળ્યું છે, જેમાં પટિયાલા લશ્કરી છાવણીના ચિત્રો પણ શામેલ છે.
દેવેન્દ્ર સિંહે ધરપકડ સમયે ફેસબુક પર પિસ્તોલ અને બંદૂકોના ફોટા અપલોડ કર્યા હોવાનું જાણવા મળ્યું હતું. પૂછપરછ દરમિયાન, એવું બહાર આવ્યું કે તે ગયા વર્ષે નવેમ્બરમાં પાકિસ્તાન ગયો હતો. નુહનો 26 વર્ષીય વ્યક્તિ, જેની ઓળખ અરમાન તરીકે થઈ છે, તે બીજો શંકાસ્પદ જાસૂસ હતો જેને જ્યોતિ મલ્હોત્રા સાથે ભારતીય સેના અને અન્ય લશ્કરી પ્રવૃત્તિઓ વિશેની સંવેદનશીલ માહિતી પાકિસ્તાન સાથે શેર કરવાના આરોપમાં ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. પોલીસે તેના ફોનમાંથી પાકિસ્તાની નંબરો પર મોકલવામાં આવેલી વાતચીત, ફોટા અને વીડિયો કબજે કર્યા હતા.
પોલીસના જણાવ્યા અનુસાર, અરમાન ભારતની લશ્કરી પ્રવૃત્તિઓની વિગતો વોટ્સએપ દ્વારા પાકિસ્તાનને મોકલી રહ્યો હતો. તારીફ કથિત જાસૂસી પ્રવૃત્તિઓ માટે ધરપકડ કરાયેલ નુહનો બીજો વ્યક્તિ હતો. પૂછપરછ દરમિયાન, તારિફે ખુલાસો કર્યો કે તે પાકિસ્તાન દૂતાવાસના બે વ્યક્તિઓ સાથે સંપર્કમાં હતો, જેમણે તેને સિમ કાર્ડ પૂરા પાડ્યા હતા. તે વારંવાર પાકિસ્તાન જતો હતો. આખરે, દૂતાવાસના અધિકારીઓએ તેને સિરસા જઈને એરપોર્ટના ફોટોગ્રાફ્સ મોકલવાની સૂચના આપી તેની પૂછપરછ ચાલુ છે. ૧૫ મેના રોજ, હરિયાણાના પાણીપતમાં ISI સાથે જોડાયેલા પાકિસ્તાન સ્થિત એજન્ટ સાથે સંપર્કમાં હોવાના આરોપમાં બીજા એક શંકાસ્પદ જાસૂસ, ૨૪ વર્ષીય વ્યક્તિની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. આ શકમંદ ઉત્તર પ્રદેશનો નૌમાન છે. તે એક સિક્યુરિટી ગાર્ડ તરીકે કામ કરે છે. બીજા પણ કેટલાક આવા જ સમાન્ય આરોપીઓ છે.
આ જે લોકો જાસૂસી કરતા પકડાયા છે તેમની વિગતો પરથી જણાય છે કે પાકિસ્તાન હવે લશ્કરના કે મહત્વની સંસ્થાઓના લોકોને જ ફોડીને તેમની પાસેથી માહિતી મેળવતું નથી પણ સામાન્ય લોકોને, સોશ્યલ મીડિયા પર પ્રભાવ ધરાવતા લોકોને પોતાના જાસૂસી નેટવર્કમાં શામેલ કરી રહ્યું છે. વૉટ્સએપ મેસેજીંગ અને કોલીંગે તેમનું કામ ઓર સરળ કરી આપ્યું છે. આ એન્ડ ટુ એન્ડ એન્ક્રિપ્ટેડ સંપર્કને આંતરી પણ શકાતા નથી તેથી તેમને પકડવા પણ મુશ્કેલ હોય છે. જો કે આવા સામાન્ય લોકો પાસેથી લશ્કર કે સંરક્ષણ સંસ્થાનોના અંદરની બહુ સંવેદનશીલ માહિતી તો કદાચ ન મળી શકે પણ લશ્કરી ટુકડીઓની હિલચાલ, દેશમાં પ્રવર્તતા માહોલ વગેરેની માહીતી તો મળી જ શકે. ટૂંકમાં, એક નવા પ્રકારની જાસૂસી સામે પણ હવે તંત્રએ સતર્ક રહેવુ પડશે.
