ભારતીય રિઝર્વ બેંકે બેંકો માટે ડિજિટલ બેન્કિંગ એકમો સ્થાપવા માટેની માર્ગદર્શિકા બહાર પાડી. આ આપણા દેશની આઝાદીના 75 વર્ષની ઉજવણી નિમિત્તે 75 જિલ્લામાં 75 DBU સ્થાપવા માટે કેન્દ્રીય બજેટમાં નાણાં પ્રધાન નિર્મલા સીતારામને કરેલ જાહેરાતને પગલે અનુસરશે. માર્ગદર્શિકા મુજબ, અગાઉના ડિજિટલ બેન્કિંગ અનુભવ સાથે અનુસૂચિત કોમર્શ્યલ બેંકોને દરેક કેસમાં ભારતીય રિઝર્વ બેંકની પરવાનગી લેવાની જરૂર વગર ટાયર -1 થી ટાયર-6 કેન્દ્રોમાં ડિજિટલ બેન્કિંગ યુનિટ ખોલવાની પરવાનગી છે. તે બેંકોની આઉટલેટની જેમ ગણાશે.
ડિજિટલ બેન્કિંગ યુનિટ એક વિશિષ્ટ ફિક્સ પોઈન્ટ બિઝનેસ યુનિટ/હબ છે જે ડિજિટલ બેન્કિંગ ઉત્પાદનો અને સેવાઓની ડિલિવરી માટે ચોક્કસ લઘુતમ ડિજિટલ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ધરાવે છે, તેમ જ વર્તમાન નાણાંકીય ઉત્પાદનો અને સેવાઓને ડિજીટલ રીતે, સ્વ-સેવા અને સહાયક સ્થિતિ બંનેમાં, ગ્રાહકોને ખર્ચ અસરકારક બનાવવા, સક્ષમ બનાવવા માટે કાર્યક્ષમ, પેપરલેસ, સુરક્ષિત અને કનેક્ટેડ વાતાવરણમાં ઉત્પાદનો અને સેવાઓની સુવિધા પૂરી પાડે છે. ઍક્સેસ અને બહેતર ડિજીટલ જેમાં મોટાભાગની સેવાઓ આખું વર્ષ ઉપલબ્ધ હોય છે. ડિજિટલ બેન્કિંગ યુનિટ એ એક વિશિષ્ટ ફિક્સ પોઈન્ટ બિઝનેસ યુનિટ/હબ છે જે ડિજિટલ બેન્કિંગ ઉત્પાદનો અને સેવાઓ પહોંચાડવા માટે ચોક્કસ લઘુતમ ડિજિટલ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ધરાવે છે. ડિજિટલ બેન્કિંગ યુનિટનો ઉદ્દેશ ડિજિટલ નાણાંકીય સેવાઓ અને નાણાંકીય સમાવેશનું વિસ્તરણ છે.
માર્ગદર્શિકા મુજબ, અગાઉના ડિજિટલ બેન્કિંગ અનુભવ સાથે ગ્રાહકો સુધી પહોંચવા સક્ષમ હશે જે ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં લાભદાયક નીવડશે. ડિજિટલ બેન્કિંગ યુનિટ સહિત ડિજિટલ બેન્કિંગ સેગમેન્ટની કામગીરી માટે બેંકો ઇન-સોર્સ્ડ અથવા આઉટ-સોર્સ્ડ મોડલ અપનાવવા માટે સ્વતંત્ર છે. આઉટસોર્સ્ડ મોડલ ખાસ કરીને આઉટસોર્સિંગ પર સંબંધિત નિયમનકારી માર્ગદર્શિકાનું પાલન કરે છે. આ ઉપરાંત ડિજિટલ બેન્કિંગ યુનિટની સ્થાપના બેંકની ડિજિટલ બેન્કિંગ વ્યૂહરચનાનો ભાગ હોવી જોઈએ.
ડિજિટલ બેન્કિંગ યુનિટનું ઓપરેશનલ ગવર્નન્સ અને વહીવટી માળખું બેંકના ડિજિટલ બેન્કિંગ સેગમેન્ટ સાથે સંરેખિત કરવામાં આવશે. ડિજિટલ બેન્કિંગ દરેક પહેલને વેગ આપવા માટે, દરેક ડિજિટલ બેન્કિંગ યુનિટનું નેતૃત્વ બેંકના પર્યાપ્ત વરિષ્ઠ અને અનુભવી એક્ઝિક્યુટિવ દ્વારા કરવામાં આવશે, પ્રાધાન્યમાં પબ્લિક સેકટર બેંકો માટે સ્કેલ ત્રણ અથવા તેથી વધુ અથવા અન્ય બેંકો માટે સમકક્ષ ગ્રેડ કે જેમને મુખ્ય કાર્યકારી અધિકારી તરીકે નિયુક્ત કરી શકાય છે. DBUના ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરની ભૌતિક સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા સાથે બેંકોને DBUની સાયબર સુરક્ષા માટે પર્યાપ્ત સુરક્ષાની ખાતરી કરવી પડશે.
દરેક DBUએ ચોક્કસ ન્યૂનતમ ડિજિટલ બેન્કિંગ ઉત્પાદનો અને સેવાઓ પ્રદાન કરવી આવશ્યક છે. આવા ઉત્પાદનો ડિજિટલ બેન્કિંગ સેગમેન્ટની બેલેન્સશીટની જવાબદારીઓ અને સંપત્તિ બંને બાજુ પર હોવા જોઈએ અને તે જરૂરી ગણાશે. પરંપરાગત ઉત્પાદનોમાં ડિજિટલ રીતે મૂલ્ય-વર્ધિત સેવાઓ પણ આ રીતે લાયક ઠરે છે. DBU તેની હાઇબ્રિડ અને ઉચ્ચ ગુણવત્તાની ઇન્ટરેક્ટિવ ક્ષમતાઓના ઉપયોગ દ્વારા પ્રમાણભૂત ઓફરિંગમાંથી વધુ માળખાગત અને કસ્ટમ મેડ ઉત્પાદનો તરફ સ્થળાંતર કરશે તેવી અપેક્ષા રાખવામાં આવી છે.
બેંકો પાસે DBUના વર્ચ્યુઅલ ફૂટપ્રિન્ટને વિસ્તૃત કરવા માટે સંબંધિત નિયમો સાથે સુસંગત ડિજિટલ બિઝનેસ ફેસિલિટેટર/બિઝનેસ કોરસપોન્ડન્ટ્સને જોડવાના વિકલ્પો હશે. પ્રત્યક્ષ કે બિઝનેસ ફેસિલિટેટર્સ/કોરોસ્પોન્ડન્ટ્સ દ્વારા ઓફર કરવામાં આવતા વ્યવસાય અને સેવાઓથી ઊભી થતી ગ્રાહક ફરિયાદોને રીઅલ ટાઈમ સહાય પ્રદાન કરવા અને ગ્રાહકોની ફરિયાદોનું નિવારણ કરવા માટે પર્યાપ્ત ડિજિટલ મિકેનિઝમ હોવું જોઈએ. માર્ગદર્શિકાના તમામ પાસાંઓને આવરી લેતી નિયમિત ઑન-સાઇટ અને ઑફ-સાઇટ મોનિટરિંગ સિસ્ટમની જોગવાઈઓ સુનિશ્ચિત કરવી પડશે. આ ઉપરાંત બોર્ડ અથવા બોર્ડની સમિતિ યોગ્ય સમયાંતરે DBU સહિત ડિજિટલ બેન્કિંગ સેવાઓની પ્રગતિ અને મુખ્ય પ્રદર્શન સૂચકાંકોની અલગથી સમીક્ષા કરવામાં આવશે. ડિજિટલ બેન્કિંગ વર્તમાન યુગની જરૂરિયાત છે, તેની સામે પડકાર પણ છે પણ પગલું ભર્યા વગર પડકારનો સામનો નિરર્થક છે એટલે સમયસર આ યુનિટો સમસ્યા નિવારશે અને લોકોની ગૂંચ ઉકેલી લેણદેણની વ્યવસ્થા સરળ બનાવશે.
