ક્રિપ્ટોકરન્સી બિલ: સંસદના વર્તમાન સત્રમાં સરકાર ક્રિપ્ટોકરન્સી (Cryptocurrency and Regulation of Official Digital Currency Bill) ના નિયમન માટેનું બિલ રજૂ કરવાની સંપૂર્ણ તૈયારીમાં છે. આ બિલ દ્વારા ભારતમાં ખાનગી ક્રિપ્ટોકરન્સી પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવશે અને રિઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા વતી ડિજિટલ ચલણ શરૂ કરવા માટે એક માળખું પણ તૈયાર કરવામાં આવશે.
RBIએ પ્રતિબંધ લાદ્યો, સુપ્રીમ કોર્ટે મંજૂરી આપી
2018 માં, તત્કાલીન નાણાં પ્રધાન અરુણ જેટલીએ બિટકોઇન અને અન્ય વર્ચુઅલ કરન્સીના ઉપયોગ પર પ્રતિબંધ મૂકવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો, ત્યારબાદ રિઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા (RBI)એ ક્રિપ્ટોકરન્સી વ્યવહાર પર પ્રતિબંધ (Ban on private cryptocurrency) મૂક્યો હતો. પરંતુ તાજેતરમાં સુપ્રીમ કોર્ટે ફરી એકવાર લોકોને વર્ચુઅલ ચલણ ખરીદવા અને વેચવાની મંજૂરી આપી છે. તાજેતરના મહિનાઓમાં ક્રિપ્ટોકરન્સીમાં રેકોર્ડ તેજીને ધ્યાનમાં રાખીને, સરકાર એ સુનિશ્ચિત કરવા માંગે છે કે ભારતીય રોકાણકારોએ જોખમ લેવું ન પડે. આ સિવાય, એવી પણ આશંકા વ્યક્ત કરવામાં આવી રહી છે કે, કેવાયસી (KYC)ના નિયમો ન હોવાને કારણે મની લોન્ડરિંગ માટે ક્રિપ્ટોકરન્સીનો ઉપયોગ પણ થઈ શકે છે.
કોના સૂચન પર આ બિલ લાવવામાં આવી રહ્યું છે?
આર્થિક બાબતોના સચિવ એસ.સી. ગર્ગની અધ્યક્ષતાવાળી સમિતિના સૂચનોને આધારે ખરડો રજૂ કરવામાં આવી રહ્યો છે. સમિતિમાં સેબી અને ભારતીય રિઝર્વ બેંકના સભ્યો પણ છે. આ સમિતિની પેનલે સૂચવ્યું હતું કે સંસદમાં કાયદો પસાર કરીને ખાનગી ક્રિપ્ટોક્યુરન્સીઝ પર પ્રતિબંધ મૂકવો જોઈએ, પરંતુ બ્લોકચેન અને વિતરિત ખાતા ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ આર્થિક સેવાઓમાં ચાલુ રાખવો જોઈએ, જેથી લોન, વીમા દાવાની વ્યવસ્થાપન અને છેતરપિંડીની તપાસનું વધુ સારું ટ્રેકિંગ સરળતાથી થઈ શકે.
પ્રતિબંધની વાતથી ડિજિટલ ઉદ્યોગ ચિંતાજનક બન્યું છે
ક્રિપ્ટોક્યુરન્સીઝ પર પ્રતિબંધ મૂકવાની આ દરખાસ્ત પહેલાથી જ ઉદ્યોગને ચિંતામાં મૂકી દીધું છે. બાય યુકોઇન (BuyUcoin)ના સીઇઓ શિવમ ઠકરાલે કહ્યું કે તેમણે કોઈ પણ નિર્ણય લેતા પહેલા સરકારને તમામ હિસ્સેદારોનો અભિપ્રાય લેવાની વિનંતી કરી છે. સરકારના એક જ નિર્ણયથી ભારતના ડિજિટલ ઉદ્યોગના ઘણા લોકોને અસર થઈ શકે છે. તેણે કહ્યું છે કે તે દરેકની સાથે ઉદ્યોગના હિતની સુરક્ષા માટે પ્રતિબદ્ધ છે. બાયકોઈન એ ભારતનો બીજો સૌથી મોટો ક્રિપ્ટોકરન્સી એક્સચેંજ છે. બીજું વિનિમય ઝેબપે (Zebpay) છે, જેની સાથે વિશ્વભરમાંથી 3 મિલિયન વેપારીઓ જોડાયેલા છે. જેબપે કહે છે કે ક્રિપ્ટોકરન્સીને સોના જેવા એસેટ ક્લાસ તરીકે પણ જોવું જોઈએ, અને આ બિલની દરેક વિગત નજીકથી જોવી જોઈએ.
2020 માં 300 ટકાથી વધુ રિટર્ન ભર્યા
જો 2020માં આપણે તેના રિટર્નની વાત કરીએ તો, બિટકોઈન 2020 માં લગભગ 300% એટલે કે 4 વાર વળતર આપે છે. આનો અર્થ એ થયો કે જો કોઈએ 2020 ની શરૂઆતમાં બીટકોઈનમાં 1 લાખ રૂપિયાનું રોકાણ કર્યું હોત, તો અત્યાર સુધીમાં તેના પૈસા 4 લાખ રૂપિયામાં ફેરવાઈ ગયા છે. 31 ડિસેમ્બર 2019 ના રોજ, બિટકોઇનની કિંમત 7212 હતી, જે 30 ડિસેમ્બર 2020 સુધીમાં વધીને, 28,599.99 પર પહોંચી અને નવા વર્ષમાં 32,606 ડોલર પર પહોંચી ગઈ.
બિટકોઇન એટલે શું?
બિટકોઇન એક પ્રકારની ક્રિપ્ટોકરન્સી છે. ‘ક્રિપ્ટો’ એટલે ‘ગુપ્ત’. તે ડિજિટલ ચલણ છે જે ક્રિપ્ટોગ્રાફીના નિયમોના આધારે કાર્ય કરે છે. તેની સૌથી અગત્યની બાબત એ છે કે તમે તેને સ્પર્શ કરી શકતા નથી કારણ કે તે ડિજિટલ છે. બિટકોઇનની શરૂઆત 2009 માં કરવામાં આવી હતી. બિટકોઇનની કિંમત સતત વધી રહી છે. ગુરુવારે સવાર સુધીમાં તેની કિંમત લગભગ 8.31 લાખને પાર કરી ગઈ છે. તે એક પ્રકારનું ડિજિટલ ચલણ છે. તેની શરૂઆત ઇલિયાસ સતોશી નામના વ્યક્તિ દ્વારા કરવામાં આવી હતી.
બિટકોઇન કેવી રીતે કાર્ય કરશે?
બિટકોઇન નિષ્ણાત હિતેશ માલવીયા સમજાવે છે કે બીટકોઇન્સ વર્ચ્યુઅલ સિક્કા છે, જે તેમની કિંમત બનાવવા અને વધારવા માટે રચાયેલ છે. આ રીતે, તમારે પૈસાના વ્યવહાર માટે બેંકોમાં જવાની જરૂર નથી. જો કોઈ પણ વ્યક્તિ પાસે બિટકોઇન હોય, તો તેનું મૂલ્ય અને અવમૂલ્ય એ જ રીતે ગણવામાં આવશે, જેમ કે ઇટીએફમાં વેપાર કરતી વખતે સોનાને ધ્યાનમાં લેવામાં આવે છે. આ બિટકોઇનથી તમે ઓનલાઈન ખરીદી પણ કરી શકો છો અને રોકાણ તરીકે પણ રાખી શકો છો.
બિટકોઇન ટ્રેડિંગ કેવી રીતે થાય છે?
બિટકોઇન ટ્રેડિંગ ક્રેકેન (Kraken ) દ્વારા કરી શકાય છે. આ માટે, પહેલા તમારે તમારું એકાઉન્ટ બનાવવું પડશે. આ પછી એકાઉન્ટની પુષ્ટિ ઇમેઇલ દ્વારા કરવાની રહેશે. એકવાર એકાઉન્ટની ચકાસણી થઈ જાય, પછી તમે વેપારની પદ્ધતિ પસંદ કરી શકો છો. વેપાર માટે એક ચાર્ટ છે જેમાં બિટકોઇનની કિંમતનો ઇતિહાસ છે. તમે સમયસર ઓર્ડર આપીને બિટકોઇન્સ ખરીદી અને વેચી શકો છો. બિટકોઇનના ભાવમાં પરિવર્તન ખૂબ અણધારી અને ઝડપી છે, તેથી તેમાં ભય પણ છે.
આ શેરબજારથી ખૂબ જ અલગ છે
બિટકોઇનની કિંમત વિશ્વવ્યાપી સમયે એક સમાન છે, તેથી તેનું વેપાર પ્રખ્યાત બન્યું. વિશ્વની પ્રવૃત્તિ અનુસાર બિટકોઇનની કિંમત વધઘટ થતી રહે છે. તે કોઈ પણ દેશ દ્વારા નક્કી કરવામાં આવતું નથી પરંતુ ડિજિટલ રીતે નિયંત્રિત થાય છે. શેરબજારની જેમ, બિટકોઇન ટ્રેડિંગ માટે કોઈ નિશ્ચિત સમય નથી. તેની કિંમતમાં વધઘટ પણ ખૂબ જ ઝડપથી થાય છે.
બિટકોઇનમાં પૈસા મૂકવું જોખમી છે
બિટકોઇન જેવા વર્ચ્યુઅલ ચલણમાં વધુ વધઘટ થાય છે. છેલ્લા 5 વર્ષમાં ઘણા પ્રસંગોએ, બિટકોઇન કોઈપણ સંકેત વિના 40-50% સુધી ઘટ્યો છે. 2013 માં, એપ્રિલની એક જ રાત્રિમાં બિટકોઇનની કિંમતમાં 70 ટકાથી વધુનો ઘટાડો થયો હતો. બિટકોઇન 233 પર પહોંચી ગયો હતો અને અચાનક 67 પર આવી ગયો હતો. હજી પણ ઘણા દેશોમાં બિટકોઇનનો વેપાર થાય છે, પરંતુ તેમાં રોકાણ કરવું ખૂબ જોખમી સાબિત થઈ શકે છે. બિટકોઇન વિશેની સૌથી ખરાબ વાત એ છે કે તેનો ઉપયોગ મોટાભાગે હેકિંગ, ડ્રગ્સની સપ્લાય અને હથિયારોના ગેરકાયદેસર વેપારમાં થાય છે, જે ગેરકાયદેસર છે.
મોટા નુકસાનનું કારણ પણ બિટકોઇન છે
જોકે ભારતમાં બિટકોઇન પર પ્રતિબંધ છે, પરંતુ બિટકોઇનનો વેપાર પણ અહીં ગુપ્ત રીતે થાય છે. ભારતમાં બિટકોઇનના વેપારને ગુનો માનવામાં આવે છે. બિટકોઇનમાં રોકાણ કરનારા શ્રીમંત લોકો એવા છે જેઓ આ ઓનલાઇન ચલણ દ્વારા ઝડપથી તેમની મૂડી વધારવા માગે છે. સરકારનું કહેવું છે કે તેની પાસે વર્ચુઅલ ચલણ અંગેનો કોઈ ડેટા નથી અને તેથી તેના વેપારને ખતરો હોઈ શકે છે. રિઝર્વ બેંકે પણ બિટકોઈન અંગે કડક સૂચના આપી છે.
